به گزارش افکارنیوز، بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها قرار بود از محل افزایش قیمت حاملهای انرژی ۵۰ درصد به صورت کمک مستقیم به مردم(نیازمند) داده و ۵۰ درصد نیز جهت کمک به صنایع مصرف شود.

آنچه تاکنون انجام شده این است که به هر فرد ایرانی ماهیانه مبلغ ۴۵۵۰۰ تومان به صورت نقدی پرداخت می‌شود.

جمعیت ایران ۷۷ میلیون نفری ایران، در هر سال حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان دولت باید به مردم بپردازد.

مطابق آماری که وزیر امور اقتصادی و دارایی ارائه کرده‌ است، دولت برای پرداخت یارانه نقدی کسری دارد.

برای حل این مشکل، مجلس و دولت تصمیم داشتند، پرداخت یارانه نقدی به سه دهک پردرآمد جامعه را حذف و دولت را موظف کند که ظرف سه ماه این سه‌دهک را شناسایی کند.

اما از سخنان مسوولان دولتی این‌گونه بر می‌آید که این کار شدنی نیست؛ چراکه سامانه‌های اطلاعاتی موجود امکان شناسایی این دهک‌ها را نمی‌دهد. البته برخی از کارشناسان نیز پیش‌بینی می‌کنند، حذف سه‌دهک از یارانه بگیران مستلزم جست و جو در میزان درآمدها و به‌طور کلی ثروت اشخاص مختلف است که خود کاری پر دردسر محسوب می‌شود.

بنابراین یک سوال مهم این است که چگونه می توان میزان پرداخت نقدی یارانه ها را کاهش داد به گونه ایکه اقشار نیازمند آسیب نیبنند.

هدفمندی یارانه‌ها، حق یا کمک:

امیر صمدی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس انجام داده و پیشنهادی در این راستا ارائه کرده است.

در ابتدا لازم است یک بحثمهم و پایه‌ای مطرح می‌شود و آن اینکه آیا مبالغ حاصل از افزایش قیمت حاملهای انرژی حقی است که باید به همه مردم داده شود و یا اینکه این مبلغ در واقع درآمد نبوده و در حقیقت ضرری است که جلوی آن گرفته شده است.

به اعتقاد بسیاری نظریه دوم صحیح است.

وی عنوان کرد: به عنوان مثال هم اکنون گفته می‌شود که هزینه خالص صرف شده برای تولید و عرضه یک لیتر بنزین در داخل کشور حدود سه هزارتومان به ازای هر لیتر است.

دولت اگر بخواهد بنزین را بدون هیچ سودی به دست مردم برساند باید آن را سه هزار تومان بدهد، در حالی که الان بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ یعنی متوسط ۵۰۰ تومان می دهد. این یعنی به ازای هر لیتر دو هزارو پانصد میلیار تومان ضرر برای بیت المال کشور. اما از طرفی اگر دولت بخواهد بنزین را به قیمت تمام شده بدهد بسیاری از مردم تحمل تبعات تورمی آن را ندارند و در نتیجه نیازمند کمک(ولو موقتی) نظامهای حمایتی نظیر کمک نقدی و یا کالابرگ(کوپن) برای اقلام ضروری می‌شوند.

صمدی با تاکید بر اینکه اعتبارات این نظامهای حمایتی از دو طریق قابل پیش بینی است، بیان داشت: یکی از طریق سازمانهای خیریه که معمولا دولت روی آنها کنترلی ندارد و دوم از محل همان افزایش حامل انرژی است.

جهت دهی و راهبرد ارایه این کمک ها باید به گونه ای باشد که افراد احساس دائمی بودن آنها را نکرده و به تدریج با برقراری عدالت اجتماعی هر فرد بتواند در آمد عادلانه و مکفی در شرایط حذف کلیه یارانه ها در کشور به دست آورد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در مورد راهکار شناسایی دهک‌های درآمدی گفت: در ماه‌های اخیر بحثحذف دهک‌های غیر نیازمند به یارانه‌ها به صورت جدی مطرح شد. این بحثپس از مدتها کش و قوس سر انجام هم از سوی دولت و هم از سوی مجلس مسکوت گذاشته شد. علت اصلی این امر هم در یک مسئله بود و آن هم چگونگی شناسایی افراد نیازمند به یارانه ها و تفکیک آنها از غیر نیازمندان است.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، در ابتدا چندین راه حل برای این منظور مطرح شده است؛ بررسی اسناد موجود در اداره ثبت، نوع خودروی سواری، حسابهای بانکی، میزان حقوق دریافتی، اسناد اداره مالیات، خود اظهاری، استشهاد عمومی، سفرهای خارجی متعدد، وام‌های کلان بانکی و ارزیابی افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی و غیره را شامل می‌شود.

وی تصریح کرد: قضیه تا جایی جدی بود که در آبان ماه همایش امکان‌سنجی شناسایی گروه‌های مشمول یارانه برگزار شد، اما در نهایت به دلیل اینکه دولت اعلام نمود در کوتاه مدت نمی‌تواند از هیچ کدام از روشها فوق با دقت قابل قبولی به شناسایی دهک های نیازمند برسد، همان طور که اشاره شد این طرح از سوی دولت و مجلس عملا از دستور کار اصلاحیه بودجه امسال خارج شد. اما همچنان جای این سوال باقی است که بالاخره با مشکل حذف هزینه های مازاد چه باید کرد.

وی یک راه حل سریع با دقت بسیار بالا پیشنهاد داد و گفت: ‌ یارانه دریافتی یک خانواده پنج نفری(نرم خانواده های فعلی در ایران) در ماه می‌شود: ۲۲۷ هزارو پانصد تومان. و در یک سال: ۲۷۳۰۰۰۰(دو میلیون هفتصد و سی هزار) تومان. و در چهار سال می‌شود: ۱۰۹۲۰۰۰۰(ده میلیون و نهصدو بیست هزار) تومان. اما خانواده‌ای که بتواند این مبلغ را بدون کمتری مشکل معیشتی ظرف حداکثر چند روز براحتی جبران کند(کسب کند) به گونه‌ای که در رفاه اجتماعی آسیب چندانی نبیند کیست؟

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: ‌ در اینجا به ذکر یک واقعیت می پردازیم و آن اینکه به خصوص در جامعه ایرانی طبق مشاهدات عینی اتومبیل و خودروی شخصی شاخصی برای درآمد و رفاه است. به این معنی که هرچه میزان رفاه و درآمد خانواده ها بیشتر می شود به احتمال بسیار زیاد در فکر بالا بردن نوع و مدل خودور سواری خود هستند.

به گفته وی، ‌ طبق مشاهدات عینی(و نه لزوما علمی)، هم اکنون نرم خودروهای سواری در شهرها را میتوان این گونه بیان کرد که حدود ۸۵ در صد خانواده ها خودرو داشته و از این میان حدود ۶۵ درصد پراید و پایین تر و ۳۵ درصد بالاتر از پراید دارند.

به عنوان یک الگوی مصرف درست در اجتماع فعلی کشور ایران میتوان گفت استفاده از یک خورد سواری در حد سمند دارای الگوی درستی است.

اولا ایرانی بوده و ثانیا دارای امکانات امنیتی و رفاهی قابل قبولی است(متناسب با وضع عمومی کشور ایران).

قیمت فعلی یک سمند به طور متوسط حدود سی میلیون تومان است.

اگر کسی یک خودرو ۱۰۰ میلیون تومانی سوار شود بهیچ وجه نیازی به دریافت یارانه نقدی ماهیانه ۲۲۷ هزارو پانصد تومانی ندارد. چرا؟ زیرا وی می‌تواند ظرف ۲۴ ساعت خودرو خود را فروخته یک خودرو ۹۰ میلیون تومانی خریده و بدون اینکه از نظر رفاهی، نسبت به شرایط کشور و نرم خانواده‌های ایرانی دچار مشکل جدی شود.

صمدی افزود: این فرد می‌تواند با ده میلیون تومان مابه‌التفاوت آن، یارانه ۴ سال دولت را یکجا برای خود پس انداز کند. توجه شود که در بخشهای قبلی اشاره کردیم که یارانه های نقدی حق نبوده بلکه کمکی است موقتا با افراد نیاز مند داده می شود.

حال اگر فردی خوردوی ۵۰ میلیون تومانی سوار شود با فروش آن و خرید یک خودرو و ۴۰ میلیونی به همین ترتیب یارانه یکسال را یکجا به دست آورده بدون اینکه از نظر رفاهی دچار مشکل جدی شود.

به گفته این استاد دانشگاه، همانطور که گفته شد می توان ادعا کرد که خودرو سمند با قیمت تقریبی سی میلیون تومان خودروی مناسب(از جنبه‌های مختلف) برای نرم خانواده‌های ایرانی است. بنابر این کسی که از خودروی گران قیمت تر استفاده می کند به احتمال بسیار زیاد نیازی به دریافت ماهیانه ۲۲۷ هزارو پانصد تومان برای گذران زندگی ندارد.

بنابراین یک راه حل موثر و سریع برای شناسایی افراد غیر نیازمند به دریافت یارانه های نقدی بررسی نوع خود رو سواری آنها است.

صمدی در خصوص سازوکار اجرایی و دقت عملی این راهکار ارایه شده اظهار داشت: دو سوال در اینجا مطرح است اینکه سازوکار اجرایی راه کار ارایه شده چیست؟ و دقت آن در شناسایی افراد غیر نیاز مند چه میزان است؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت که هم اکنون نیروی انتظامی اطلاعات تمامی خورورهای کشور اعم از سوار و غیره را دارد. این اطلاعات شامل مشحصات دارنده، کلاس خودرو، برند خودرو و سال تولید آن(شمسی و میلادی) است.

وی ادامه داد: با یک کار کارشناسی بسیار ساده و با دقت خیلی خوب می توان قیمت روز هر خود رو را با توجه به سال تولید و مدل آن به دست آورده و به صورت نرم افزاری وارد جدول یارانه ای دولت نمود. چنانچه مبلغ مجموع خودروهایی یک فرد سرپرست خانوار بالای سی میلیون بود فرد غیر نیازمند تشخیص داده می شود. به نظر می رسد در صورت داشتن عزم جدی تمامی این مراحل ظرف یک هفته قابل انجام است.

صمدی افزود: ‌ در پاسخ به سوال دوم یعنی دقت این طرح باید گفت با توجه به مشاهدات عینی در جامعه فعلی ایران احتمال اینکه فردی دارای تمکن مالی بوده و از خودروی زیر سی میلیون تومانی(مثلا پراید و پایین تر) استفاده کند و یا حتی نداشته باشد، در حالیکه می‌تواند به راحتی از خودروهای گران تر استفاده کند، بسیار پایین شاید تنها یک درصد است. به عبارت دیگر در این روش تنها به احتمال یک درصد ممکن است به فردی که نیازمند نیست یارانه داده شود.

از طرفی احتمال اینکه فردی واقعا برای گذران امورات عادی زندگی خود و خانواده نیازمند ماهیانه ۲۲۷ هزارو پانصد تومان باشد و از خودروی بالاتر از سی میلیون استفاده کند باز هم بسیار بسیارکم و آن هم شاید در حدود یک درصد است. این گونه افراد احتمالا به خاطر شئون اجتماعی مجبور به استفاده از خودروی گران هستند، در حالی که واقعا به ۲۲۷ هزار توان در ماه نیاز دارند.

به گفته این استاد دانشگاه بنابر این در مجموع می‌توان گفت که در صد خطای این روش در تفکیک افراد نیازمند به دریافت یارانه و غیر نیاز مند حدود دو درصد بوده و این یعنی درصد دقت حدود ۹۸ درصد که اگر درست اجرا شود، بسیار مطلوب خواهد بود.

وی گفت: ‌ آنچه که دراین روش ملاک قرار می‌گیرد، صرفا خودرو های سواری خانواده است. بنابراین خودرو های تاکسی، ون, وانت، کامیون و مشابه که ابزار کار و تولید هستند شامل حال این معیار قرار نمی‌گیرند.

وی پیش بینی کرد: با این روش غربالگری بین ۲ تا ۵/۲ دهک از خانواده های یارانه بگیر را می توان حذف کرد. بنابراین به هیچ وجه نمی توان ادعا کرد تمام افرادی که دارای خودرو زیر ۳۰ میلیون تومان هستند لزوما استحقاق دریافت یارانه دارند. برای تشخیص دهک های بعدی غیر نیازمند به یارانه در مرحله بعد از غربالگری فوق، راه کار و سازوکار دیگری را در ذهن پیشنهاد دهنده وجود دارد که اگرچه آن هم ساده و عملیاتی است.