- عاشورای سال ۶۱ هجری قمری با توجه به گاه‌شماری هجری قمری هلالی در واقع با سه‌شنبه، ۲۰ مهر ۵۹ هجری خورشیدی(۹ اکتبر ۶۸۰ میلادی) برابر می‌باشد. هرچند براساس گاه‌شماری هجری قمری قراردادی این روز با چهارشنبه، ۲۱ مهرماه خورشیدی(۱۰ اکتبر میلادی) همان سال تطبیق داده می‌شود.
واقعة تاریخی تاریخ قمری بر اساس تاریخ شمسی
ازدواج امام علی وحضرت فاطمه ۱ ذیحجه سال ۲ مصادف با جمعه ۷ خرداد سال ۳
ولادت امام حسن(ع) ۱۵ رمضان سال ۳ مصادف با پنجشنبه ۱۲ اسفند ۳
ولادت امام حسین(ع) سوم شعبان سال ۴ مصادف با چهارشنبه ۲۱ دی ۴
ولادت حضرت زینب(س) ۵ جمادی الاول ۵ مصادف با پنجشنبه ۱۳ مهر ۵
واقعة غدیرخم ۱۸ ذیحجه سال ۱۰ مصادف با دوشنبه ۲۸ اسفند ۱۰
رحلت پیامبر(ص) ۲۸ صفر سال ۱۱ مصادف با دوشنبه ۷ خرداد ۱۱
شهادت حضرت فاطمه(س) ۱۳ جمادی الاول ۱۱ مصادف با پنجشنبه ۱۸ مرداد ۱۱
شهادت حضرت فاطمه(س) ۳ جمادی الثانی ۱۱ مصادف با یکشنبه ۶ شهریور ۱۱
ولادت حضرت ابوالفضل ۴ شعبان سال ۲۶ مصادف با سه شنبه ۲۸ اردیبهشت۲۶
ولادت حضرت علی اکبر ۱۱ شعبان سال ۳۳ مصادف با جمعه ۱۹ اسفند ۳۲
ولادت امام سجاد(ع) ۵ شعبان سال ۳۸ مصادف با شنبه ۱۸ دی ۳۷
شهادت حضرت علی(ع) ۲۱ رمضان سال ۴ مصادف با جمعه ۱۲ بهمن ۳۹
شهادت امام حسن(ع) ۲۸ صفر سال ۵۰ مصادف با سه شنبه ۹ فروردین ۴۹
ولادت امام باقر(ع) ۱ رجب سال ۵۷ مصادف با شنبه ۲۲ اردیبهشت۵۶
مطابقت تاریخ قمری وقایع عاشورا با تقویم شمسی
مرگ معاویه ۱۵ رجب ۶۰ مصادف با شنبه ۴ اردیبهشت ۵۹
حرکت امام حسین به مکه ۲۸ رجب ۶۰ مصادف با جمعه ۱۷ اردیبهشت۵۹
ورود امام حسین به مکه ۳ شعبان ۶۰ مصادف با سه شنبه ۲۱ اردیبهشت۵۹
اعزام مسلم بن عقیل به کوفه ۱۵ رمضان ۶۰ مصادف با دوشنبه ۳۱ خرداد ۵۹
ورود مسلم بن عقیل به کوفه ۵ شوال ۶۰ مصادف با یکشنبه ۲۰ تیر ۵۹
حرکت امام حسین به کوفه ۸ ذیحجه ۶۰ مصادف با شنبه ۲۰ شهریور۵۹
شهادت مسلم بن عقیل ۹ ذیحجه ۶۰ مصادف با یکشنبه ۲۱ شهریور ۵۹
به دار زدن میثم تمار در کوفه ۲۲ ذیحجه ۶۰ مصادف با شنبه ۳ مهر ۵۹
شروع سال ۶۱ قمری اول محرم سال ۶۱ مصادف با دوشنبه ۱۲ مهر ۵۹
ورود امام حسین به کربلا ۲ محرم۶۱ مصادف با سه شنبه ۱۳ مهر ۵۹
ورود سپاه اِبن سعد به کربلا ۳ محرم ۶۱ مصادف با چهارشنبه ۱۴ مهر ۵۹
روز تاسوعا ۹ محرم ۶۱ مصادف با سه شنبه ۲۰ مهر ۵۹
عاشورا(شهادت امام حسین) ۱۰ محرم ۶۱ مصادف با چهارشنبه ۲۱ مهر ۵۹
ورود کاروان اسیران به کوفه ۱۲ محرم ۶۱ مصادف با جمعه ۲۳ مهر ۵۹
حرکت کاروان اسیران به شام ۱۹ محرم۶۱ مصادف با جمعه ۳۰ مهر ۵۹
ورود کاروان اسیران به شام ۱ صفر سال ۶۱ مصادف با سه شنبه ۱۱ آبان ۵۹
اربعین و روز ورود جابر به کربلا ۲۰ صفر سال ۶۱ مصادف با یکشنبه ۳۰ آبان ۵۹
وفات حضرت زینب در شام ۱۵ رجب ۶۲ مصادف با دوشنبه ۱۴ فروردین۶۱
قیام مختار ثقفی ۱۴ ربیع الاخر ۶۶ مصادف با جمعه ۲۹ آبان ۶۴
روش بررسی تاریخی و روایتی
با استفاده از نقل و قولها و روایتها و همچنین نتایج محاسبات دیگران نیز می توان به نتایج نسبی دست پیدا کرد. با توضیحی که در مقدمه آمده است، نتایج این روش بر تاریخهای محاسباتی منطبق نیستند و اختلاف دارند که امری است طبیعی. ما بعضی از این نکات را با ذکر منبع در زیر آورده ایم:
۱ - در کتاب ستارگان و کیهان نوردی(انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۵۲) صفحة ۱۵۸، اول محرم سالِ اول هجری قمری برابر با ۱۸ ژوئن سال ۶۲۲ میلادی بیان شده است که حدود یکماه عقب تر از محاسبات ما در این مقاله است(البته محاسباتی نشان می دهد که این تاریخ چندان صحیح نمی باشد). بر طبق این تاریخ اول محرم سال ۶۱ برابر با اول سپتامبر ۶۸۰ خواهد بود و عاشورا در روز دوشنبه ۲۲ شهریور سال ۵۹ شمسی محاسبه می شود.
۲ - در کتاب مشهد الحسین(چاپ شده در حلب سوریه) به نقل از دکتر آستانة اصل، عاشورا مصادف با ۲۶ سپتامبر ۶۸۱ برابر با ۷ مهر ماه سال ۶۰ شمسی در روز پنج شنبه یا جمعه اتفاق افتاده است. که محاسبات نشان می دهد این تاریخ بر ۱۰ محرم سال ۶۲ هجری منطبق تر است(البته برابر با روز شنبه ۹ مهر ۶۰ نه جمعه ۷ مهرماه!) یعنی یکسال جلوتر از زمان واقعی در نظر گرفته شده است!
۳ - در کنکرة بررسی عبرتهای عاشورا، مصادیق و ویژگی های خواص و عوام(دانشگاه تبریز ۲۰ مهرماه ۱۳۷۷)، از سوی سرهنگ فرهنگی بیان شد که عاشورای سال ۶۱ هجری قمری برابر با ۲۲ مهرماه سال ۵۹ هجری شمسی بوده است.
۴ - در کتاب حماسة حسینی(جلد اول صفحة ۱۸۵) آمده است: عاشورای آنوقت ظاهرا اواخر خرداد بوده است. که با دلایل علمی این مقاله، این تاریخ رد می شود.
۵ - در کتاب لهوف علی قتلی الطفوف(صفحة ۸۱) آمده است: حسین در روز سه شنبه سوم ذیحجه و به قولی روز چهار شنبه هشتم ذیحجه سال ۶۰ هجری از مکه خارج شد. اگر ذیحجه ۳۰ روزی باشد در نتیجه عاشورا پنجشنبه ویا دوشنبه خواهد بود(و گرنه اگر ذیحجه ۲۹ روزه باشد، عاشورا چهارشنبه و یا یکشنبه است)
۶ - در کتاب لهوف علی قتلی الطفوف(صفحة ۸۵) امام حسین(ع) در روایتی به جنییان می گویند: شما در روز شنبه که عاشوراست نزد من بیائید.
۷ - در کتاب نفس المهموم(اثر شیخ عباس قمی) ترجمه علامه شعرانی(در پاورقی با توضیح مترجم) به نقل از حجت الاسلام سلطان زاده، عاشورا را اواسط مردادماه بیان کرده است.
۸ - از نظر روز هفته بررسی های فوق نشان می دهند که تمام اخبار تاریخی نسبت به محاسبات نجومی سه روز جلوتر از محاسبات می باشند. که این احتمال می رود تصحیح گریکوری در روز هفته نیز تأثیر دارد.
همچنین محاسبات دقیق نجومی دیگر انجام شده است که پدیده های نجومی برای محرم سال ۶۱ و در مکانی با مختصات شهر کربلا در زیر بدست آمده است:
- در اول محرم سال ۶۱ فاصلة زمین تا خورشید، دقیقا برابر با یک واحد نجومی بوده است(۶۲۶/۱۴۹ میلیون کیلومتر) و فاصلة کره ماه تا زمین در اوج خود یعنی ۴۰۶۰۰۰ کیلومتری قرار داشته است.
- ساعت ۱۵ و ۱۵ دقیقة بعد از ظهر روز تاسوعا(نهم محرم سال ۶۱)، ماه از آزیموت ۱۱۲ درجه در کربلا با فاز ۷۷ درصد روشنایی طلوع می کند(یعنی از حدود موقعیت اردوگاه عمر بن سعد و حوالی شط فرات نسبت به ناظری در خیمگاه امام حسین(ع) ماه طلوع می کند). و ۵۵ دقیقه بامداد عاشورا با فاز ۸۱ درصد روشنایی، غروب می کند و آسمان کربلا کاملا تیره و تار می گردد.
- طلوع سیاره زهره در روز عاشورا(۱۰ محرم سال۶۱) ۳ ساعت قبل از طلوع خورشید و دو ساعت بعد از غروب ماه در ساعت ۳ بامداد اتفاق افتاده است.
- خورشید ساعت ۶ و ۷ دقیقة صبح عاشورا از آزیموت ۹۹ درجه(حدود شرق) در کربلا طلوع می کند. و در ساعت ۱۷ و ۳۰ دقیقه غروب آن در آزیموت ۵/۲۶۰ درجه(در پشت خیمگاه سوخته امام حسین ع) اتفاق می افتد.
- ماه در ساعت ۱۲ ظهر روز اول محرم سال ۶۱ وارد صورت فلکی عقرب می شود. و ساعت ۱۸ روز سوم محرم با ورود ماه به صورت فلکی قوس، از صورت فلکی عقرب خارج می شود. ماه از روز ۶ تا ۸ محرم در صورت فلکی جدی قرار دارد و سپس تا روز ۱۲ اُم محرم در صورت فلکی دلو قرار گرفته است.
- پدیدة نجومی بسیار مهمی که اتفاق می افتد در روز ۶ محرم می باشد. در ساعت حدود ۱۸ ماه از فاصلة کمتر از ۱ درجة جنوب سیارات نپتون و مشتری(که کنار یکدیگر قرار دارند) عبور می کند.
- در ابتدای رمضان سال ۶۰ قمری خورشید می گیرد و در نیمة رمضان نیز ماه بطور کامل خسوف می کند.
- در ابتدای ربیع الاول سال ۶۱ قمری خورشید می گیرد و در نیمة ربیع الاول نیز ماه بطور کامل خسوف می کند.
- بر اساس این محاسبات، امام حسین در روز چهار شنبه بدنیا آمده اند و در روز چهار شنبه به شهادت رسیده اند.
روشهاي مختلف بكار رفته در اين مقاله نشان مي دهد كه محرم سال ۶۱ هجري قمري در تاريخ اول اكتبر سال ۶۸۰ ميلادي شروع مي شود. و با دلايل كافي، انطباق اين تاريخ با ۱۲ مهر سال ۵۹ هجري شمسي مطابقت دارد.. لذا عاشورا و تاسوعا برابر با ۲۰ و ۲۱ مهرماه خواهد بود. با مطالب بيان شده در قسمت مقدمه، اين نتيجه نمي تواند اختلاف بيش از ۵ روز را داشته باشد. درنتيجه با يك برآورد خوب مي توان دريافت كه عاشورا و تاسوعا در ابتداي فصل پائيز و در مهرماه اتفاق افتاده است.
