چه کنیم تا از چشم زخم مصون بمانیم؟
1.پرهیز از زمینه های چشم زخم: از آیه 67 سوره یوسف استفاده می شود که یکی از راه های مصون ماندن از آسیب چشم زخم برطرف ساختن زمینه نگاه اعجاب آمیز شور چشم هاست. چنانکه به اعتقاد برخی حضرت یعقوب به فرزندان خود توصیه کرد تا هنگام وارد شدن به مصر از دروازه های مختلف وارد شوند تا زیبایی اندام ، بلندی قد، هیبت، شهرت و مهمان ویژه عزیز مصر بودن ایشان و اینکه همگی فرزندان یک پدر هستند چشمگیر نباشد: « وَ قالَ یا بَنِیَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَ ما أُغْنی‏ عَنْکُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ » و گفت: اى پسرانم! [در این سفر] از یک در وارد نشوید بلکه از درهاى متعدد وارد شوید، و البته من [با این تدبیر] نمى ‏توانم هیچ حادثه ‏اى را که از سوى خدا براى شما رقم خورده از شما برطرف کنم.
2.خواندن یا نوشتن برخی آیات و سور: به گفته برخی علما، سوره های معوذتین (فلق و ناس) برای تعویذ از سحر و چشم زخم و با هدف مصونیت رسول خدا از آسیب چشم زخم دشمنان نازل شده اند و تعویذ آنها به حدی بوده که ابن مسعود گمان کرده است این دو سوره دعای تعویذند.
 
برخی معتقدندمنظور از حاسد در آیه « وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَد»[1] کسی است که با چشم و نفس خود زیان می رساند. چشم زن و حسود هر دو دارای تاثیر نفسانی در طرف مقابل هستند، اما با یکدیگر تفاوت هایی دارند؛ از جمله اینکه چشم زخم در فردی که رودرروی چشم زننده قرار بگیرد، اثر می گذارد؛ اما حسادت حسود در شخص غایب یا آنچه متعلق به اوست مثل خانه او نیز می تواند اثرگذار باشد. برخی چشم زدن را ابزار بکارگیری حسادت دانسته اند.
 
3.همراه داشتن آیه الکرسی و سوره های حمد،توحید،فلق و ناس: همراه کردن آیات و سوره های یاد شده با خود برای مصونیت از آسیب چشم زخم توصیه شده است. افزون بر تعویذ و رقیه، گفتن جملاتی مانند «بارک الله» نیز هنگام اعجاب سفارش شده است.
 
البته لازم به ذکر است که توسل جستن به اسباب یاد شده هیچ گاه انسان را از خداوند بی نیاز نمی سازد، بلکه باید افزون بر بهره گیری از اسباب ظاهری بر او توکل کرد و دانست که تاثیر همه اسباب به حکم خداوند مسبب الاسباب است. بر همین اساس حضرت یعقوب پس از توصیه ای به فرزندان خویش برای مصونیت از چشم زخم افزود: من شما را از خداند بی نیاز نمی دانم ، زیرا در نهایت حکم از آن خداست و ازین رو من بر او توکل می کنم و همه باید بر او توکل کنند: « َ ما أُغْنی‏ عَنْکُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ عَلَیْهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ » البته من [با این تدبیر] نمى‏ توانم هیچ حادثه‏ اى را که از سوى خدا براى شما رقم خورده از شما برطرف کنم، حکم فقط ویژه خداست، [تنها] بر او توکل کرده‏ ام، و [همه‏] توکل‏ کنندگان باید به خدا توکل کنند[2].[3]
 
پی نوشت:
[1] . و از زیان حسود، زمانى که حسد مى ‏ورزد.  فلق،5
[2] .یوسف،67
[3] . دائره المعارف قرآن کریم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،1382، ج10، ذیل ماده چشم زخم