لکه ها و تغییرات رنگ پوست

به گزارش افکارنیوز،شناخت علل تغییرات رنگ پوست و پیشگیری و درمان آنها اهمیت ویژه ای دارد و باید به آن توجه نمود. رنگ پوست انسان توسط سه رنگدانه موجود در پوست شامل هموگلوبین، کاروتنوئید و ملانین تعیین می شود. هموگلوبین قرمز و در عروق پوست است. کاروتنوئید نیز یک رنگدانه زرد رنگ می باشد که از طریق غذاها وارد بدن می شود در لایه های سطحی پوست و بافت چربی وجود دارد.

اما رنگدانه اصلی پوست در واقع همان ملانین است که توسط سلول های خاصی در پوست به نام ملانوسیت یا سلول رنگدانه ساز تولید و به سایر سلول های پوست منتقل و توزیع می شود. فعالیت این سلول ها و میزان رنگدانه ملانین تولیدی توسط آنها تحت تاثیر عوامل مختلفی است. اصلی ترین عامل، ژنتیک است که میزان و اندازه رنگدانه ملانین را در انسان تعیین می کند و سبب تفاوت رنگ پوست در نژادهای مختلف پوست می شود؛ به طوری که در سفید پوستان کمترین میزان ملانین و در سیاه پوستان و نژاد آفریقایی حداکثر میزان ملانین را داریم.

در نژاد زردپوست و ایرانی میزان متوسطی از رنگدانه ملانین وجود دارد. بر این اساس انواع مختلف رنگ پوست را به شش دسته تقسیم می کنند. تیپ یک، پوستی روشن دارند و از آنجا که رنگدانه ملانین نقش محافظتی را در برابر نور آفتاب به عهده دارد، افراد با این تیپ پوستی به آسانی در برابر تابش نور آفتاب می سوزند و به ترتیب در تیپ های دو، سه و چهار که به سمت تیره تر شدن می روند میزان سوختگی کمتر است و بیشتر با نور افتاب برنزه می شوند و در نهایت در تیپ های پنج و شش پوستی، یعنی سیاه پوستان با حداکثر ملانین به ندرت دچار سوختگی پوست در برابر نور آفتاب می شوند.

عوامل محیطی
عوامل محیطی مانند نور آفتاب، هورمون ها، داروها، عفونت ها و کمبودهای تغذیه ای و سایر عوامل محیطی می تواند روی فعالیت سلول های ملانوسیتی تاثیر گذاشته و سبب افزایش یا کاهش تولید و توزیع رنگدانه ملانین و در نتیجه سبب تغییرات رنگ پوست شوند. به طور مثال، مواجهه طولانی با نور آفتاب سبب افزایش تولید رنگدانه ملانین به صورت یک فرایند محافظتی شده و لذا سبب تیرگی پوست و لک های پوستی می گردد. در این مبحثبه تعدادی از شایع ترین بیماری های رنگ پوست و درمان آنها اشاره می شود:

ملاسما یا لک حاملگی
یکی از شایع ترین علل لک های پوستی است که به صورت لکه های قهوه ای کمرنگ تا تیره در صورت و نواحی در معرض نور بروز می کند. اصطلاح لک حاملگی به این دلیل است که این لک ها در بارداری تشدید یا ایجاد می شوند، اما صرفاً به این معنا نیست که تنها در زنان باردار ایجاد یم گردد؛ بلکه می تواند در خانم های مجرد یا حتی در آقایان هم ایجاد شود. ۹۰ درصد مبتلایان به ملاسما خانم و ۱۰ درصد مرد هستند. بروز این لکه ها به صورت تدریجی و به صورت قرینه در نواحی برجسته صورت مانند پیشانی، گونه ها، پشت لب ها و چانه بروز می کنند. رنگ لکه ها از قهوه ای کمرنگ تا پررنگ و مشکی و خاکستری متغیر است. این لکه ها برای اولین بار معمولاً در سنین جوانی و باروری ایجاد می شوند.

علت اصلی ایجاد ملاسما به طور قطع مشخص نیست، اما عوامل مختلفی در ایجاد آن تاثیر دارند. مهمترین این عوامل نور آفتاب است. این لکه ها معمولاً در فصول آفتابی و در مواجهه بیشتر با آفتاب تیره تر می شوند، اما از آنجا که بروز آنها تدریجی و موذیانه است، بسیاری از مبتلایان متوجه ارتباط با نور آفتاب نمی شوند و این ارتباط را انکار می کنند اما مهمترین بخش درمان ملاسما پرهیز از نور آفتاب است و بدون آن بسیاری از درمان ها بی تاثیر خواهد بود. نقش ژنتیک نیز در ایجاد ملاسما مطرح است؛ به طوری که ملاسما بیشتر در نژاد تیره پوست و آسیایی نسبت به سفیدپوستان رخ می دهد. عامل بعدی هورمون ها و به خصوص هورمون زنانه استروژن است که در دوران بارداری به میزان بیشتری تولید شده و لکه ها تیره تر می شوند. با مصرف قرص های جلوگیری از بارداری هم ملاسما تشدید می شود. سایر عوامل مطرح شده در ایجاد ملاسما داروهای ضد تشنج و بیماری های خود ایمنی تیروئیدی است. اما نکته مهم در علل لک حاملگی آن است که این بیماری هیچ ارتباط شناخته شده ای با بیماری های کبدی ندارد و این ارتباط یک باور غلط است و مبتلایان هرگز نباید نگران مشکلات کبدی باشند. جهت درمان این لکه ها، در درجه اول بایستی از مواجهه مستقیم با نور آفتاب پرهیز کرد. استفاده مکرر هر سه ساعت یک بار از ضد آفتاب با فاکتور محافظتی مناسب(حداقل SPF ۳۰ و بالاتر) و پوشش کافی مانند کلاه لبه دار، به خصوص در فصول آفتابی و ساعات ظهر توصیه می شود. بهتر است در ساعات با حداکثر تابش نور آفتاب(۱۲ ظهر تا ۳ بعدازظهر) بیمار از منزل خارج نشود. داروهای موضعی ضد لک به توصیه پزشکان متخصص پوست برای بیماران تجویز می گردد که بایستی حتماً به دفعات و دوره توصیه شده توسط پزشک مصرف شوند. پایه اکثر این کرم های درمانی داروی هیدروکینون است که با غلظت های ۲۴ درصد برای بیماران تجویز می شوند.

مصرف بی رویه و طولانی هیدروکینون به خصوص با غلظت های بالا و بدون تجویز پزشک در مواردی می تواند حتی لکه های پوستی بیمار را بدتر کند. لذا ضروری است فرد در طول درمان زیر نظر پزشک متخصص پوست باشد. نکته مهم در مصرف کرم هیا ضد لک آن است که برای ایجاد تغییرات واضح در روشن شدن لکه ها حداقل به مصرف دو ماه دارو نیاز است و نیز ضروری است که فرد تا شش ماه داروها را مصرف کند. لذا نبایستی افراد مبتلا انتظار تغییرات فوری و سریع را در روشن شدن لک ملاسما داشته باشند. سایر درمان ها استفاده از لیزر، میکرودرم ابریژن و مزوتراپی می باشد که بسته به نوع پوست فرد و نوع ملاسمای آن در موارد خاصی قابل انجام است. در مورد لیزر بایستی توجه داشت که برای همه افراد با لک ملاسما مناسب نیست و ضمناً به جلسات متعدد درمانی به فاصله ۱۲ هفته نیاز دارد.

کک و مک
شامل لکه های ریز و متعدد در نواحی در معرض نور صورت و گردن و بالای سینه می باشد که معمولاً در سنین کودکی برای اولین بار ظاهر می شوند. لکه ها به رنگ قهوه ای کمرنگ و به صورت سر سوزنی و گرد و تا قطر ۴ میلیمتر و دارای تغییرات فصلی هستند. به این صورت که در تابستان و مواجهه با آفتاب کک و مک ها تیره تر و مشخص تر می شوند و در زمستان کمتر و حتی محو می گردند.

کک و مک معمولاً در نژاد پوست روشن و موهای بور ظاهر می شود و ارتباط مستقیمی با تابش نور آفتاب دارد. کک و مک به خودی خود مشکل خاصی ندارد و به راحتی می توان آن را با انجام لیزرهای پوستی یا پیلینگ، فریز یا الکتروکوتر برطرف کرد. البته به دلیل استعداد ژنتیکی افراد درگیر در ایجاد کک و مک با مواجهه مجدد شدید و مستقیم با نور آفتاب، حتی بعد از درمان هم ممکن است کک و مک دوباره بروز کند. لذا ضروری است بیماران کاملاً از آفتاب پرهیز کرده و از ضد آفتاب و پوشش مناسب مانند کلاه لبه دار استفاده کنند. نکته حائز اهمیت در کک و مک آن است که بروز شدید و وسیع آن به خصوص در نواحی پوشیده مانند تنه، می تواند نشانه هایی از بعضی بیماری های سندرمی پوست باشد که با مراجعه به پزشک متخصص و معاینه بیمار می توان آنها را تشخیص داد.

ویتیلیگو
یک بیماری شایع پوستی به صورت ایجاد نواحی سفید رنگ و بدون رنگ در نقاط مختلف پوست می باشد. معمولاً در نژاد پوست تیره تر دیده می شود و شیوعی حدود ۱ درصد جمعیت را دارد. ۳۰۴۰ درصد مبتلایان سابقه این بیماری را در سایر افراد فامیل دارند. اغلب موارد شروع بیماری قبل از ۲۰ سالگی است که به شکل مناطقی به رنگ یخچالی با حاشیه مشخص و اغلب قرینه در روی اندام ها به خصوص آرنج، مچ دست ها و زانو و پشت پاها و نیز در صورت مانند دور چشم و دهان و نواحی دیگر تنه ایجاد می شود. علت دقیق ایجاد ویتیلیگو مشخص نیست، اما نظریه های مختلفی برای آن مطرح می شود که پایه اغلب آنها وجود یک بیماری خود ایمنی را مطرح می کند که طی آن بدن علیه سلول های رنگدانه ساز(ملانوسیت ها) عمل کرده و سبب تخریب آنها در مناطق درگیر می شود. سیر بیماری ویتیلیگو مشخص نیست. این بیماری می تواند ثابت بماند و یا پیشرفت کرده و اکثر نقاط بدن را درگیر کند. نکته مهم در مورد این بیماری آن است که هرگز واگیردار نبوده و هیچ خطری برای سلامتی فرد مبتلا ندارد. البته مناطق سفید بدون رنگدانه بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند و ضروری است فرد از پوشش مناسب و ضد آفتاب استفاده کند. در مواردی نیز این بیماری با سایر اختلالات خود ایمنی در غدد درون ریز همراهی دارد که بسته به نظر پزشک آزمایش هایی برای بررسی تیروئید و قند خون فرد ممکن است انجام شود. درمان های مختلفی برای این بیماری وجود دارد اما هیچ درمانی که اثرات قابل پیش بینی در همه بیماران داشته باشد، شناخته نشده است و پاسخ درمانی در افراد مختلف، متغیر است. درمان های موضعی شامل استفاده از داروهای کورتونی، داروهای تنظیم کننده ایمنی موضعی و سایر کرم های موضعی می باشد که با تجویز پزشک متخصص پوست به دفعات و مدت مشخص مصرف می شود. نیز می توان در مواردی از نور درمانی در کابین های مخصوص سه روز در هفته و برای چند ماه در مراکز درمانی بیمارستانی و کلینیک های پوست استفاده کرد. در بیمارانی که سطح وسیعی از بدن درگیر شده باشد، با استفاده از کرم ۲۰ درصد مونوبنزیل اتر هیدروکینون سایر نقاط با پوست طبیعی را می توان سفید کرد تا پوست به صورت یکدست سفید شود. سایر درمان ها استفاده از لیزر و نیز روش های جراحی و گرافت است که در موارد خاصی استفاده می شوند.
منبع: دنياي سلامت