در حالیکه خراسان رضوی در جایگاه سرزمینی کهن و مهد رویش فرهنگها و خرده فرهنگها و جاذبه های متعدد تاریخی - گردشگری از موقعیت ویژه ای برخوردار و در سه دهه گذشته همواره صدرنشین ایرانگردی بوده است، این روزها نام این استان را باید بعد از قم، اصفهان، مازندران، شیراز و بوشهر مشاهده و در صورت تداوم وضعیت، سقوط رتبه خراسان رضوی به جدول استان های دسته دوم در صنعت گردشگری را نظاره کرد.

چرا این گونه شد

به گزارش خبرنگار مهر در مشهد، برای کشوری مثل ایران که مردمانی معتقد و دین باور دارد، مضجع شریف علی بن موسی الرضا(ع) بهترین مقصد برای سفر است، این غنیمت الهی که با اراده و مشیت حضرت حق در مشهد به امانت گذاشته شده است، در سده های اخیر چنان موقعیت استان را ارتقاء بخشیده که عنوان قطب زیارتی کشور همواره درباره آن تکرارشده است.

حسین حیدری، دبیر مدارس مشهد، می گوید: مشهد در هزاره اخیر، مهمترین مقصد سفر بوده است، وجود صدها کاروانسرا و آب انبار و چاه های وقفی در مسیر کاروانها در گذشته و ایجاد واحدهای متعدد اقامتی و فرهنگی در دهه های اخیر نشان از پر تردد بودن جاده های منتهی به مشهد دارد.

حیدری عنوان می دارد، در مصوبات سازمان بین المللی متروپلیس مشهد عنوان دومین کلان شهر مذهبی جهان را یدک می کشد، اما این کلانشهر در سال های اخیر با ظرفیت های خالی در صنعت گردشگری ابراز وجود می کند.

جاذبه های تاریخی

به هر کجای خراسان رضوی که وارد شوی، گنجینه ای از آثار تاریخی و مقبره شخصیت شهیری از مشاهیر ایران را مشاهده می کنی، نیشابور شهر دانشگاهی دوران پیش از اسلام در ایران، شهر غرورانگیز قلمدان های مرصع در دوره های اسلامی که حدیثسلسله الذهب را در قلب خود دارد، شهر خیام و عطار چرا نباید آمار بالایی از گردشگری داشته باشد.

سبزوار، سرزمین ملاهادی، شهر سربداران، دیار بیهق کهن، گناباد خاستگاه بزرگترین قنوات جاری دنیا، کلات شهر مورد علاقه فردوسی در وصف زیبایی ها، سرخس دروازه جاده ابریشم، قوچان یا خموشان با پنج هزار سال شناسنامه چرا نباید گردشگران افزون تری را بسوی خود جذب کند.

ضرورت های فراموش شده

حمید اسلامی، کارشناس امور مسافرتی می گوید: برای جذب جهانگرد و دریافت سهم خود از چرخش عظیم مالی این صنعت باید زیربناها را مورد توجه قرار داد.

وی عنوان می دارد: در مشهد که همه مردم ایران برای دیدنش، پرپر می زنند، سال هاست بحثاحداثاقامتگاه های ارزان مورد غفلت قرار گرفته است با تبلیغ مسئولان برای تجهیز چند اردوگاه برای نصب چادر، مسافر به شهری که دچار نوسان جدی جوی است، سفر نمی کند.

اسلامی می افزاید: همین امسال مسافران در زیر چادرها سرما خوردند، از فقدان امکانات نالیدند، زودتر از موعد به حضورشان در مشهد پایان دادند و احتمالا اگر مورد مشورت قرار گرفتند، به دیگران هم گفتند، مشهد نیایند که امکانات ندارد.

این کارشناس خاطر نشان می کند: ساخت سالانه دهها هتل چند ستاره و رویش برج های اقامتی در اطراف حرم مطهر همه راه حل نیست، دلیل آن هم خالی ماندن ۵۰ درصد تخت های هتل و هتل آپارتمان ها در نوروز۹۰ است.

به گفته وی تا زمانی که اراضی گسترده و راکدی که در قالب طرح نوسازی پیرامون حرم مطهر سال ها منتظر رسیدن بودجه است، با حمایت دولتی، به مکان های ارزان قیمت اقامت تبدیل نشود، تا زمانی که پارکینگ های دولتی چند طبقه احداثنشود، قطعا نمی توان به تغییر وضعیت موجود امیدوار بود.

یک مشکل دیگر

عدم سنخیت بازارها و جاذبه های مشهد، با ماهیت زیارتی این شهر نیز از معضلات گردشگری درپایتخت معنوی ایران است.

با تخریب بازارهای سرپوشیده ای که بوی هل و گلاب و عطر، زوار را سر مست و آماده زیارت می کرد، با خراب شدن بست هایی که درمحاصره فروشگاه های سوغات مشهد بود و رایحه زعفران و مزه ترش آلو از داخل مغازه ها احساس می شد، دیگر بازاری با معماری سنتی در نزدیکی حرم ایجاد نشده است، همه می دانند که بازار رضا هم با همه نام و آوازه اش نمی تواند جایگزین مناسبی برای بازارهای قدیم مشهد باشد، درعوض بازارهایی به سبک کشورهای شیخ نشین درمشهد شکل گرفته است، ماکتی بی حال از بازارهای سنگی، فاقد روح، متکی به آسانسور با چراغهای الوان و انواع لباس و اسباب بازی ساخت چین و عروسک های فرنگی که بهترش را هر مسافری در کیش و بندرعباس می تواند پیدا کند.

رضا رضوی از بازاریان مشهد، در همین خصوص با واژه های پر از احساس، می گوید: وقتی قم یعنی شهر خواهر امام معصوم در مکان اول مسافرپذیری قرار می گیرد، معلوم است که مردم برای زیارت هم عزم سفر می کنند، اما مردم دلتنگ مغازه های سوهان پزی، بوی کره تازه قنادی ها و پولکی ها می شوند، این کشش در کرمان و اصفهان و تبریز هم به عنوان مکمل های دیدنی مورد توجه قرار دارد، اما متأسفانه در تغییر بافت مشهد، اصرار بر مدرن سازی در یک شهر زیارتی داریم که نتیجه آن هم معلوم است، به کجا منتهی شود.

انتخاب مشهد به عنوان پایتخت معنوی و اختصاص بودجه مناسب زیارت برای این شهر که قرار است طی پنج سال به مرز هزار میلیارد تومان برسد، فرصت خوبی است تا اولویت ها بررسی و برای جلوگیری از ریزش مسافران خراسان رضوی و بویژه مشهد چاره اندیشی شود.

روشن است که اسکان در مدرسه، ایجاد بازارهای سبک غربی در مجاورت بوستان ها مثل کوهسنگی، نداشتن طرح های گره گشای ترافیکی، نبودن سرپناه متناسب با درآمد افراد متوسط به پایین نمی تواند بسته تشویقی تلقی شود.

مدیران ارشد استان و شهر مشهد، باید کوشش خود را ابتدا معطوف مشورتی اساسی و سپس اجرای طرح های زود بازده نمایند. شهری که افزون بر هزار سال با گنبد طلای امام رضا (ع) و وجود مشاهیر برجسته مسافر را بسوی خود کشیده است، قرار نیست با سازه های آبی و فلان سنترها جاذبه ایجاد کند، ضروری است مشهد را کلان شهر مذهبی ببینیم و در همین چارچوب برنامه ریزی کنیم.