صنعت نفت ایران نگران‌ترین چشم‌ها را به درهای بسته مذاکرات هسته‌ای دوخته است. تحریم‌هایی که از تیر سال گذشته علیه ایران اعمال شده‌اند، عملا زمینه‌ساز کاهش تولید نفت خام و در نهایت، کاهش صادرات نفت ایران شده‌اند.
به گزارشافکارنیوز، بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، صادرات نفت ایران از ۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به حدود ۸۵۰ هزار بشکه در ماه نوامبر سقوط کرده است و تولید نفت کشور نیز با افتی یک میلیون بشکه‌ای به ۲.۷ میلیون بشکه در روز رسیده است.
بیژن زنگنه،وزیر نفت ایران، کمتر از یک ماه پیش و در حاشیه نشست اوپک در وین، در پاسخ به پرسش‌های چندباره خبرنگاران، بارها تاکید کرد که تحریم‌های بین‌المللی دلیل اصلی کاهش عرضه نفت خام ایران است و به محض لغو این تحریم‌ها سطح تولید نفت خام ایران تا نزدیک ۴ میلیون بشکه نفت افزایش خواهد یافت.
او در تمام پاسخ‌هایش به خبرنگاران، شرط برداشته شدن تحریم‌ها را مطرح می‌کرد و وقتی در میان همهمه جمعیت از او پرسیده شد که اگر تحریم‌ها برداشته نشود، تولید ایران به چه سطحی می‌رسد؟
پاسخ داد: " به هر سطحی که بتوانیم! "
اما در حالی که شرکت ملی نفت ایران برای افزایش تولید نفت خام در انتظار لغو احتمالی تحریم‌هاست، عبدالکریم لعیبی، وزیر نفت عراق گفته است که به دنبال رساندن سطح تولید روزانه نفت کشورش به ۴ میلیون بشکه تا پیش از پایان سال میلادی آینده است.
طبق گفته او هدف عراق در کوتاه‌مدت، رسیدن به میزان تولید روزانه سه میلیون بشکه نفت از میدان‌های نفتی در حوزه فعالیت دولت عراق و ۴۰۰ هزار بشکه از میدان‌های منطقه کردستان عراق است و برنامه‌ریزی‌های لازم برای رسیدن به این هدف نیز انجام شده است.
عراق که در دوره زمامداری صدام حسین هدف تحریم‌های فشرده نفتی بود، در سال‌های اخیر خیز تازه‌ای برای رونق دادن به صنعت نفت خود برداشته است.
گفته می شود عراق در ماه نوامبر(نزدیک به یک ماه پیش) ۳ میلیون و ۱۰۷ هزار بشکه نفت در روز تولید کرده است و بر همین اساس، چشم‌انداز کنونی عراق برای افزایش سطح تولید، چندان دور از دسترس به نظر نمی‌رسد.
اما در همین گزارش، میزان تولید روزانه نفت خام ایران در ماه نوامبر، به نقل از منابع ثانویه ۲ میلیون و ۷۱۶ هزار بشکه اعلام شده است. ایران با این میزان تولید، پنجمین تولیدکننده نفت خام اوپک به شمار می‌رود.
ایران از اواسط سال گذشته میلادی مجبور به بستن در برخی چاه‌های نفتی خود شد. چرا که علاوه بر افت صادرات نفت، ظرفیت پالایشگاهی کشور نیز بر اساس گزارش سالانه اوپک، از یک میلیون و ۷۷۲ هزار بشکه در سال ۲۰۱۱ به روزانه یک میلیون و ۶۸۰ هزار بشکه طی سال گذشته رسیده است. ایران نزدیک به یک دهه پیش برنامه‌ریزی کرده بود که جایگاه دومین تولیدکننده نفت خام اوپک را حفظ کند، ولی طبق تازه‌ترین گزارش اوپک، ایران هم‌اکنون پنجمین تولیدکننده نفت آن سازمان است.
برنامه‌ریزان صنعت نفت ایران نزدیک به یک دهه پیش، در زمان تنظیم سند چشم‌انداز توسعه صنعت نفت و گاز در افق ۱۴۰۴ برآورد کرده بودند که با ایجاد ظرفیت تولید و " حفظ فاصله مناسب " با دیگر کشورهای رقیب منطقه، ایران که دومین تولیدکننده نفت خام اوپک پس از عربستان سعودی بود، جایگاه خود را حفظ خواهد کرد.
در زمان تدوین و تصویب این چشم‌انداز، میزان تولید نفت کشورهای ونزوئلا، عراق کویت و امارات متحده عربی اختلاف اندکی با هم داشت و هر یک از آنها هر از گاه، در یکی از جایگاه‌های بعد از ایران قرار می‌گرفتند.
در حال حاضر رقابت بین ایران و عراق با چشم انداز لغو تحریم ها، افزایش یافته است. عراق توانسته است از ایران پیشی بگیرد و هر گونه افزایش ظرفیت و سطح تولید نفت عراق بیش از هر کشور دیگری می‌تواند صنعت نفت ایران را متضرر کند.
تاسیسات هر پالایشگاه معمولا برای پالایش نفت خام مشخصی طراحی شده است. پالایشگاه‌های چینی، ژاپنی یا هندی که به طور سنتی خریدار نفت خام ایران هستند، اگر به دلیل تحریم‌ها نتوانند منابع مورد نیازشان را از فروشنده همیشگی دریافت کنند، به دنبال کشوری خواهند رفت که ویژگی‌های نفت خامش شبیه نفت ایران است.
در چنین موقعیتی، عربستان سعودی و عراق بهترین گزینه‌ها برای خریداران نفت هستند و با در نظر داشتن برنامه‌های عراق برای توسعه، می‌توان پیش‌بینی کرد که صنعت نفت آن کشور با آغوش بازتری به استقبال خریداران سابق نفت خام ایران برود.
عراق گام‌هایی نیز برای توسعه همکاری با شرکت‌های هندی برداشته است. وزیر نفت عراق گفت که دولت‌های دو کشور توافقنامه‌ای را در این زمینه امضا کرده‌اند.
این در حالیست که دو کشور در عین رقابت، وانمود می کنند که رفیق یکدیگرند. این دو کشور علاوه بر اینکه دارای میادین مشترک نفتی هستند، روز سه‌شنبه، دوازدهم آذر، از دیگر اعضای این سازمان بین‌المللی خواستند تا برای این تولید جدید «جا باز کنند».
در نشست اوپک، سازمان کشورهای صادرکننده نفت، وزیران نفت ایران و عراق که دومین و سومین تولیدکننده بزرگ نفت در اوپک پس از عربستان هستند اعلام کردند که قصد دارند با افزودن یک میلیون بشکه دیگر در روز، تولید خود را هر یک به ۴ میلیون بشکه در روز برسانند.
ریش صنعت نفت ایران در گروی تحریم ها!
در شرایطی که مسئولان عراقی برای افزایش تولید و ارتقای جایگاه خود در اوپک مصمم هستند که تصمیم‌گیران صنعت نفت ایران، پاسخ‌های ساده و راحتی به پرسش‌ها درباره میزان تولید کنونی نفت و چشم‌انداز افزایش ظرفیت تولیدش نمی‌دهند.
زنگنه قبلا گفته بود که هیچ مشکل فنی در افزایش تولید نفت خام ایران وجود ندارد و برای رسیدن به تولید نزدیک به ۴ میلیون بشکه نفت خام در روز لازم نیست هیچ میدان نفتی جدیدی به بهره‌برداری برسد.
این در حالیست که هم اکنون حدود ۸۰ درصد از میادین فعال نفت ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و بنابر گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، سالانه ۸ تا ۱۳ درصد از توان تولید نفت خود را از دست می‌دهند.
با اینکه ایران در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد موفقیتی در افزایش ضریب ازدیاد برداشت نداشته است، مسئولان نفتی جدید کشور در این زمینه بسیار ادعاهای جالب دارند. مسئولان جدید چشم انداز نفتی ایران را در گروی تحریم ها قرار داده اند و هنوز برنامه مشخصی را ارائه نکرده اند.
ظرفیت تولید ایران قبل از وضع تحریم ها به پایین تر از ۴میلیون بشکه در روز رسیده بود و هرسال بین ۸ تا ۱۱درصد از ظرفیت میادین نفتی کاسته می شد. سرمایه گذاری های لازم انجام نگرفته است و میادین نفتی ایران به مرگ یک قدم نزدیک تر شده اند. به این ترتیب باید برای رسیدن به ظرفیت مورد نظر سرمایه گذاری های لازم انجام شود.
حتی اگر به این ظرفیت نیز دست یابیم، مجاز به فروش آن نیستیم چرا که نفت ایران هنوز زیر فشار تحریم ها قرار دارد و آنچه که در بند توافقنامه ژنو ذکر شده است، عدم افزایش تحریم های نفتی است و نه لغو آنها. طبق تحریم ها، ایران حق ندارد روزانه بالای ۱میلیون بشکه نفت در روز صادر کند.
اگر بعد از این ۶ماه تحریم های نفتی لغو شود، تولید نفت ایران از دو میلیون و هفتصد هزار بشکه فعلی به بالای سه میلیون و پانصد هزار بشکه خواهد رسید. دورانی که رسانههای غربی از آن با عنوان رنسانس نفتی ایران یاد می کنند.
