روسها به نام ایران از غرب امتیاز میگیرند

افکار نیوز: داوود هرمیداس‎باوند: اگر روسیه بخواهد به قطعنامه پایبند بماند، برودت و تیرگی فعلی روابط دو کشور را تشدید خواهد کرد.
این کارشناس روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه معتقد است که روس‎ها از ایران استفاده ابزاری می‎کنند و در مذاکرات و تعاملات‎شان با غرب می‎کوشند از مسئله ایران استفاده کنند تا برای خود امتیازاتی بگیرند.

موضوع اتخاذ رویکرد خصمانه روسیه در قبال ایران، بعد از روی کار آمدن دیمیتری مدودف در روسیه، به شکلی محسوس در سیاست خارجی این کشور قابل مشاهده بوده؛ هرچند بسیاری نیز رفتار روس‎‎ها ‎در طی سالیان متمادی را بر همین چهارچوب استوار می‎دانند.
سیاست‎‎های دوپهلوی روسیه پیرامون ایران در چند ماه اخیر به سیاست‎‎های یک‎سویه و یک‎پهلو تبدیل شده که آن هم رویکرد خصمانه علیه ایران بوده و این رویکرد بعد از اعلام حضور آن‎‎ها در صف موافقان قطعنامه ضدایرانی و رأی مثبت به آن و نیز اعلام توقف تحویل سامانه‎‎های «اس ۳۰۰» به ایران وارد فاز جدیدی شده است.

هفته نامه پنجره در همین باره ‎گفت‎وگویی دارد با دکتر داود هرمیداس‎باوند، استاد روابط بین‎الملل دانشگاه و کارشناس مسائل بین‎المللی که در ادامه می‎خوانید.

آقای باوند به‎نظر شما روابط ایران و روسیه چه فراز و فرود‎هایی را پشت سر گذاشته که اینک به وضعیتی درآمده که روس‎ها در صف دشمنان ایران قرار گرفته‎اند؟

سیاست خارجی روسیه در جهت منافع ملی این کشور شکل گرفته است و باید اشاره کرد که روسیه تعاملات گسترده‎ای را با کشور‎های پیشرفته و صنعتی و همسایه آغاز کرده و علاوه‎ بر این روسیه دارای یک سری روابط تجاری به‎خصوص در حوزه تسلیحاتی است.
به عقیده من روس‎‌ها از ایران استفاده ابزاری می‎کنند و در مذاکرات و تعاملات‎شان با غرب می‎کوشند از مسئله ایران استفاده کرده تا برای خود امتیازاتی بگیرند که تاحدودی موفق هم شده‎اند.

عدم پایبندی روس‎ها به تعهدات‎شان چه تأثیری بر تیره شدن روابط داشته است؟

در رابطه با «اس ۳۰۰»، روسیه وجه قرارداد را تحویل گرفته اما به‎دلایلی از جمله مصلحت‎اندیشی در روابطش با اسراییل و آمریکا، آن‎‎ها در تحویل آن به ایران، سیاست تأخیر و تعلل را در پیش گرفته‎اند و اخیرا بعد از صدور قطعنامه علیه ایران هم اعلام کرده‎اند که تحویل «اس ۳۰۰» با برخی مواد قطعنامه مغایرت دارد.
در زمینه رآکتور تهران هم روس‎ها چندسال فراتر از تعهدات‎شان برای تحویل و راه‎اندازی نیروگاه این اقدام را به تأخیر انداخته‎اند و اگرچه گفته‎اند تا تابستان این نیروگاه راه‎اندازی می‎شود، اما بازهم بعید به‎نظر می‎رسد. این موارد قطعاً در روابط تأثیرگذار هستند.

نزدیک شدن مسکو به غرب را در دوره اخیر چگونه ارزیابی می‎‌کنید؟

روسیه بر اساس تفاهماتی که با غرب داشته، به‎نظر می‎رسد اخیراً در قبال ایران سیاست جدی‎تری را در پیش گرفته است. باید تأکید کرد روس‎ها در دریای خزر مواضعی دارند که مغایر با منافع تاریخی و حقوقی ایران و عهدنامه‎‎‌‌های ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ است و از این گذشته، روس‎ها همواره با ترانزیت نفت و گاز دریای خزر از مسیر جنوب مخالفت کرده‎اند و بر مسیر شمال تأکید داشته‎اند و همان‎قدر که آمریکا با ترانزیت نفت و گاز از مسیر ایران مخالف است، روسیه هم مخالفت دارد.

آیا در سیاست خارجی مدودف تحولی نسبت به ایران دیده می‎شود؟

اخیراًً نقطه عطف جدیدی در روابط ایران و روسیه پدیدار شده؛ هرچند من فکر نمی‎کنم خط‎مشی مدودف متفاوت از خط‎مشی پوتین بوده باشد، بلکه رفتار مدودف متأثر از رویداد‎‎های جدید است و کشور‎ها در پرتو نزدیکی و دوری با قدرت‎‎های دیگر موضع‎گیری می‎کنند. ‌یک سیاستمدار انگلیسی جمله‎ای دارد به این مضمون که انگلیس دوست و دشمن دایمی ندارد؛ فکر می‎کنم روس‎ها هم همین‎طور فکر می‎کنند. بر این اساس، تا زمانی‎که شرایط اقتضا می‎کرد از ایران حمایت کردند، اما با توجه به تحولات سال‎‎های اخیر و روابط مسکو با غرب، آن‎‎ها به این نتیجه رسیدند که باید در قبال ایران به شکل دیگری رفتار کنند.
روس‎ها در گذشته اگرچه با قطعنامه‎‎ها علیه ایران همراهی می‎کردند، اما نقش تعدیل‎کننده را بازی می‎کردند؛ در حالی‎که در قطعنامه اخیر روس‎ها همسو با فرانسه، آمریکا و انگلیس بودند.

اظهارات اخیر آقای‌ رییس‎جمهور و انتقادات صریح وی‌ از روسیه را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

این نوع گفته‎‎های رتوریک و شعاری به‎نظر من بازده منفی داشت و باعثشد طرف‎‎های مقابل اگر قبلا با ملاحظه رفتار می‎کردند، بدون در نظر گرفتن این ملاحظات عمل کنند؛ آنها سخنان مقامات ایران را علیه خود برداشت کردند و آن را نوعی تهدید و قصد و نیت منفی دانستند. در حالی‎که این اظهارات صرفا حرف بود، اما در همین حد نیز باعثشد طرف مقابل از آن به‎نفع خود بهره‎برداری کند.

اخیراًً موضوع مدیریت روابط ایران و روسیه مطرح است. این موضوع چقدر جدی است؟

بدون تردید وقتی در روابط دو کشور بحران به‎وجود می‎آید، در همه عرصه‎‎ها اثرات خود را به‎جا می‎گذارد. بنابراین مدیریت روابط باید با داشتن ارزیابی دقیق از تعاملات جهانی صورت بگیرد.
الان روسیه براساس منافع کلی‎تر و گسترده‎تر عمل می‎کند؛ چراکه روس‎ها امتیازاتی از غرب گرفته‎اند که بسیار برای آن‎‎ها ارزشمند است؛ از جمله این‎که ورود اوکراین، گرجستان و آذربایجان به ناتو تقریبا بایگانی شده، سیستم دفاع موشکی که قرار بود در لهستان و چک مستقر شود، منتفی شده و در قضیه حمله روس‎‎ها به گرجستان هم غرب موضع‎گیری جدی‌ای‌ نشان نداد. الان در قضیه قرقیزستان نیز همین وضعیت حاکم است و در یک مورد دیگر، تعدادی از کمپانی‎‎های روس از فهرست تحریم خارج شده‎اند. بر این اساس، غرب به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، امتیازاتی به روسیه داده است که نمی‎توان به‎آسانی از کنار آن گذشت.
در هر صورت، روسیه بر اساس فرآیند کلی، منافع خود را ارزیابی و موضع‎گیری می‎کند و اگر تاکنون احساس کرده با استفاده ابزاری از ایران به منافع خود می‎رسد، امروز به این نتیجه رسیده که باید سیاست جدیدی در قبال ایران در پیش بگیرد.

آیا فصل جدیدی در روابط تهران و مسکو آغاز خواهد شد یا روند فعلی که همان حضور روسیه در صف مخالفان ایران است ادامه می‎یابد؟

این بستگی به تصمیم روس‎ها برای نحوه اجرای قطعنامه دارد. هم‎اکنون حرف‎‎های متضادی از مسکو به گوش می‎رسد؛ از یک‎سو گفته‎اند این قطعنامه تأثیری بر ایران ندارد و از طرف دیگر گفته‎اند تحویل «اس ۳۰۰» به ایران مغایر با قطعنامه است. اگر روسیه بخواهد به قطعنامه پایبند بماند، در روابط دو کشور تأثیر خواهد داشت و برودت و تیرگی فعلی روابط را تشدید خواهد کرد.