یوسف بن علوی بن عبدالله وزیر خارجه عمان، از سال ۱۹۸۲ در راس دستگاه دیپلماسی کشورش قرار داشته و تنها وزیر خارجه کشوری از «شورای همکاری خلیج» است که عضوی از خانواده سلطنتی نیست. مشهور است که علوی محرم اسرار و معتمد سلطان قابوس بن سعید است.
به گزارشافکارنیوز؛ الشرق الاوسط با وزیر خارجه عمان در دفترش در مسقط دیدار کرد، در حالی که وی سرگرم ضبط قطعه ای برای یک مستند درباره ملک فهد بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه درگذشته سعودی بود. این مصاحبه در شرایطی حساس صورت گرفت، هم در شرایط داخلی عمان و هم برای تمام منطقه.
سلطان قابوس چهارشنبه گذشته در پیامی تلویزیونی از آلمان به مناسبت روز ملی عمان، در سخنانی به شهروندان این کشور درباره وضعیت سلامتی اش اطمینان خاطر داد. وی گفت که بهبود قابل توجهی یافته است و افزود که در دوره آینده بیشتر تحت درمان قرار خواهد گرفت. حاکم عمان در چهار ماه گذشته در آلمان تحت معالجه بوده است.
مسقط همچنین میزبان دیدار نمایندگان ایران و کشورهای گروه ۱ + ۵ بر سر برنامه هسته ای جنجالی تهران است.
اجازه دهید به پرونده هسته ای ایران بپردازیم و نقش عمان در میانجیگری میان تهران و گروه ۱ + ۵٫شما دیداری را بین ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا درباره برنامه هسته ای ایران میزبانی می کنید. آیا این دیدار به درخواست واشنگتن یا تهران در مسقط صورت گرفت و یا اینکه مسقط برای میزبانی این کنفرانس پیشقدم شد؟
توافقی بین همه طرف ها وجود دارد که این دیدار باید با حمایت عمان برگزار شود… و ما از این مساله استقبال کردیم.
بنابراین این اجماع بین غرب و ایران وجود دارد که عمان باید به عنوان میانجی در این مساله فعالیت کند؟
آنها توافق کردند که این دیدار باید در عمان برگزار شود.
در میان کشورهای خلیج، بیم از برنامه هسته ای ایران وجود دارد و اینکه تهران می تواند مثلا آنرا به برنامه تسلیحاتی اتمی تبدیل کند. آیا این توافق تضمین می کند که ایران به کشوری هسته ای بدل نخواهد شد؟
این اساس[این توافق] است. هدف همه این کارها اطمینان یافتن از این است که ایران به کشوری دارای سلاح هسته ای بدل نمی شود. ما عضوی از منطقه هستیم. خطر وجود دارد، اما با آن برخورد می شود.
وقتی با خطرات برخورد نشود، به فاجعه می انجامد. اما وقتی خطرات تنها بخشی از زندگی طبیعی و تحت کنترل است… این آن چیزی است که ما می خواهیم به آن دست یابیم.
باراک اوباما رییس جمهور آمریکا گفته است که «توافقی بد» با ایران را نخواهد پذیرفت. آیا انتخاب بین معامله ای «خوب» و توافق نکردن به طور کلی است؟
همه خواهان توافق «خوب» هستند، اما چطور می توان آنرا سنجید؟ همه می خواهند به توافق برسند حتی ایرانی ها. فناوری تسلیحات هسته ای دیگر در حال افول است. چرا؟ علت این نیست که این فناوری موثر یا نابودکننده نیست بلکه به این خاطر که کشورهای پیشرفته اکنون گزینه های دیگری در اختیار دارند.
این سلاحی بازدارنده است که تنها پس از تصمیم نابودی خود و دیگران قابل به کارگیری است. اما اکنون راه های کم هزینه تر و موثرتر بازدارندگی وجود دارد. به عنوان مثال، ما همه می دانیم که سلاح های میکروبی[به اندازه سلاح های هسته ای] خطرناک است و به هواپیماهای جنگی یا موشک هم نیاز ندارند. تنها در یک شب، تمامی یک منطقه بدون سکنه می شود.
آیا به این دلیل بود که عمان برنامه هسته ای اش را متوقف کرد؟
بله، ما برنامه هسته ای مان را لغو کردیم به رغم این مساله که فناوری هسته ای تضمین شده است و روش هایی برای به کارگیری ایمن آن وجود دارد. اما در عین حال، اشتباهات قابل رخ دادن است. و اگر اشتباهی رخ دهد، قابل اصلاح نیست. آن وقت فاجعه واقعی رخ می دهد. و اگر ما نیروی برق مورد نیاز باشد، آن وقت گزینه های بهتری در دسترس است.
کشورهای خلیج فارس از این نگرانند که با این مساله مستقیما توسط گروه ۱ + ۵ و ایران، و بدون مشارکت کشورهای عربی تعامل می شود. دیدگاه عمان به عنوان یک طرف اصلی در این دیدارها چیست؟
ما طرف اصلی نیستیم. طرف های اصلی آنهایی هستند که برنامه هسته ای دارند. این مساله ای بین المللی است و شورای همکاری خلیج فارس تصمیم خود را اتخاذ کرده است. ما در این مساله مداخله نمی کنیم زیرا این مساله ای بین المللی است. ما نمی توانیم با ایران بر سر این مساله مذاکره کنیم، ما توان یا تجربه این کار را نداریم و همچنین آزمایشگاه هسته ای هم نداریم. پس ما بر سر چه می توانیم مذاکره کنیم؟
اما ما از سوی دیگر تعاملاتی با دوستانمان دارند که آنها در اینجا[عمان] منافعی دارند و آنها ما را درک می کنند. یکی از عللی که آنها اصرار دارند که ایران سلاح هسته ای نداشته باشد منافع آنها در اینجا در عمان است. این معلوم نیست که آنها اجازه این کار را نمی دهند، و ایرانی ها از این مساله به خوبی آگاهی دارند.
عمان روابط بسیار خوبی با ایران دارد آن هم در شرایطی که روابط تهران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس رو به وخامت است. مسقط چطور توانسته است این روابط را حفظ کند؟
ما باور داریم که این روابط[شورای همکاری خلیج فارس – ایران] دچار تنش هایی است که علت آن اختلاف دیدگاه درباره مسائل منطقه ای است. هیچ کشوری نمی تواند در شرایط کنونی به آسانی از این مساله اجتناب کند. اما با بهره گیری از دیپلماسی در دوره های پر تنش می توان خود را حفط کرد، اگرچه همانطور که قبل از این گفتم خطراتی وجود دارد.
پس به نفع ما کشورهای خلیج فارس نیست که علیه کشوری مانند ایران متحد شویم. چرا؟ زیرا این کار پیامدهای منفی شدیدی بر همه طرف ها خواهد داشت. بنابراین این تنوع در روابط[کشورهای خلیج فارس] با ایران شاید به نفع هر دو طرف باشد.
ما معتقد نیستیم که به هیچ شکلی از مناقشه نیاز داریم، ما در روابط خارجی به گفتگو معتقدیم. هنگامی که اختلاف عقیده وجود دارد، گفتگو مورد نیاز است، و به این دلیل است که این گفتگو در جریان است.
با کمال احترام، موارد اختلاف عقیده بین کشورهای خلیج و ایران بر سر حضور فزاینده تهران در بحرین، یمن، سوریه و عراق تنها یک مورد نیست. این مساله بسیار فراتر از یک اختلاف دیدگاه است.
این حضور، امروز واضح و عادی شده و دیگر تحت مدیریت قوانین بین المللی قرار نمی گیرد. مساله چگونگی تعامل با آنست. ما باید بتوانیم با همه اشکال برخورد کنیم، اما هیچ کس نمی تواند بیاید و بگوید که این کار برای شما ممنوع است و دیگران اجازه آنرا دارند… یا اینکه برای این طرف، مداخله قابل پذیرش است اما نه برای شما.
اما این توافق مشروعیت بین المللی برای این نقش ایجاد می کند.
در هر صورت ایران نقش دارد و این نقش از دیدگاه کشورهای خلیج منفی است. اما کشوری با ۹۰ میلیون جمعیت است که در ساحل خلیج فارس قرار دارد… پس چطور نمی تواند نقش داشته باشد؟
و اگر این نقش با زیان کشورهای خلیج فارس صورت گیرد چطور؟
اگر ما بتوانیم مطالعه ای انجام دهیم تا ببینیم این[توافق] به نفع چه کسی و به زیان چه کسی است، من تصور می کنم این بیشتر به نفع ما[عرب های خلیج فارس] خواهد بود تا ایران. علت آنست که روابط ما با دنیا متفاوت است، به ویژه به خاطر موقعیت ما به عنوان صادرکننده اصلی نفت که به ما وزن بیشتری می دهد، و در این میان نباید زمانی را که ما در آن در زمینه توسعه از ایران سبقت گرفته ایم نادیده بگیریم که خود مزیتی برای ما است.
در این میان توان ما در مدیریت کشورهایمان که جمعیت نسبتا کمتری داریم نیز ما را نسبت به دیگر کشورها جلوتر قرار داده است…در حالی که ایران جمعیت زیادی دارد.
آیا عمان در میانجیگری میان ریاض و تهران نقشی ایفا می کند؟
ما هیچ نقش میانجیگری در این زمینه ایفا نمی کنیم. اختلافات میان پادشاهی عربستان سعودی و ایران برای هر دو طرف مشخص است، و آنها می توانند به تفاهم برسند و بنابراین این مساله نیازی به میانجیگری ندارد.
اختلافات دوجانبه بین دو کشور کمتر از ۲۰ یا ۳۰ درصد از مجموع اختلاف نظرهای آنها است، در حالی که دیگر اختلافات به منطقه مربوط می شود و نه روابط دوجانبه. توسعه روابط دوجانبه در تجارت می تواند به روابط نزدیک تر بیانجامد.
درباره مسائل منطقه ای، اختلافات بر سر عراق و سوریه بین عربستان سعودی و ایران روشن است. اختلافات درباره اخوان المسلمین نیز مشخص است؛ اما اینها اختلافات دیدگاه در زمینه های عقیدتی است و نه مادی.
آیا این بدان معنی است که کاهش شکاف میان عربستان سعودی و ایران دشوار است؟
نه، دشوار نیست، کار دشوار یافتن شاخصی برای این مساله است و ما البته باید بپذیریم که حل و فصل اختلافات دیدگاهی عقیدتی دشوار است.
اگر هیچ میانجیگری مستقیمی وجود ندارد، آیا عمان می تواند در ایجاد پل بر شکاف دیدگاهی ریاض و تهران نقشی ایفا کند؟
ما در صدد استقبال از پادشاهی[سعودی] در این جهت هستیم اما هر چیزی به موقعش. ما نمی خواهیم این کار را به خاطر شهرت و افتخار انجام دهیم، و در این باره زیاد در رسانه ها صحبت نمی کنیم، اما این باور وجود دارد که آینده این منطقه باید دربرگیرنده همسایگی خوب باشد و همسایگی خوب مستلزم مکانیزمی برای منافع است. تاکنون اختلافاتی بر سر مرزهای دریایی وجود داشته که به اکتشافات نفت و گاز مربوط می شده. این هم چیزی است که نباید فراموش کنیم.
آیا تصور می کنید در عربستان سعودی و ایران برای پیگیری این آشتی، پذیرش وجود دارد؟
البته، هیچ اختلالی به هر شکلی که باشد، در مساله تجمع آرا[بین عربستان سعودی و ایران] وجود نداشته است. این مساله ای است که شاید در دوره رییس جمهور احمدی نژاد از طرف ایران رخ داده باشد.
اما در هر صورت، مساله بی تمایلی نیست، بلکه مساله، دیدگاه ها و فلسفه های افراطی است.
