نتیجه کنفرانس ان پی تی برای ایران شکست نبود

به گزارش افکارنیوز، حمید بعیدی نژاد، مدیر کل اداره امور خلع سلاح و مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در مطلبی با عنوان کنفرانس «ان پی تی؛ شکستِ چه کسی؟ شکستِ چه چیزی؟» به تشریح آنچه در کنفرانس ان پی تی در که روز گذشته در آمریکا به پایان رسید پرداخت.

بعیدی نژاد در این مطلب که در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد، نوشت: به چند دلیل نمی خواستم دیگر در مورد کنفرانس ان پی تی و نتایج آن صحبت کنم، هم بخاطر خستگی، هم اینکه به اندازه کافی در مورد آن خدمتتان گزارش کرده ام. اما باز به دو دلیل احساس کردم شاید لازم باشد یک جمع بندی آخری هم داشته باشم، اول بخاطر آنکه از مجموعه اخبار منتشره در داخل کشوراحساس کردم ممکن است برای برخی دوستان برداشتهای نادرستی در مورد نتایج کنفرانس مطرح شود و دوم آنکه شاید اگر الان مطالبی که هست گفته نشود، یا از خاطره ها پاک می شود و یا تازگی مباحثاز بین برود و ممکن است دیگر حوصله ای برای نوشتن و خواندن پیرامون این موضوع پیدا نشود. اما محور این بحثآخری که می خواهم خدمت شما عرض کنم آنست که شکست این کنفرانس به چه معناست، آیا این به معنی آن است که ما یک هدفی داشتیم و به آن هدف نرسیدیم وشکست خوردیم، یا به این معناست که اعضا در سیاست هایشان شکست خوردند.

وی در ادامه با طرح این سئوال که شکست کنفرانس یعنی چه؟، بیان کرد: برای توضیح این مطلب باید اول از همه به این امر توجه کرد که شکست یک اقدام و یک ابتکار در عالم سیاست، معنای واحدی برای همه اطراف ندارد، و می تواند حتی برای هر یک از اعضا معانی متفاوتی هم داشته باشد. به همین اعتبار در عالم سیاست وعالم روابط بین المللی شکست و پیروزی مفاهیمی اعتباری هستند، یعنی در واقع عدم توافق در خصوص یک موضوع که از آن به شکست تعبیر می شود حتی ممکن است و حتما همینطور هم هست که در آن واحد به نفع یک از اطراف دیگر است. خیلی وقتها مثل مرحله مقدماتی در صعود تیم ها در یک گروه بندی است که شکست در یک مسابقه بین دوتیم برای یکی از آن تیمها شکست و برای تیم سوم گروه که منتظر شکست این تیم در این گروه است، پیروزی محسوب می شود، و این واقعیت زندگی در دنیاست. و نکته اصلی اینجاست که به هرصورت شکست یا پیروزی در روابط بین المللی بدون آثار مهم خود نیست. با این مقدمه اجازه بدهید ببینیم شکست کنفرانس ان پی تی برای چه کسانی شکست بود و برای چه کسانی احیانا پیروزی بود.

بعیدی نژاد نوشت: برای ایران: اگر نگوییم نتیجه این کنفرانس برای ایران موفقیت بود حتما شکست نبود. همه اعضا در تماسهای مکرری که به هیات ایران مراجعه می کردند، از نوع تعامل و سیاستی که ایران در اجلاس اتخاذ کرده بود تقدیر می کردند. اصول این سیاست تاکید بر حفظ مبانی مبتنی بر عقلانیت و در عین حال استواری وثبات قدم در حفظ اصول اساسی معاهده بود. ایران نقش مهمی در تفاهمات بدست آمده میان اعضا داشت و واقعا همانگونه که در سخنرانی پایانی گفت می توانست سند پیشنهادی رئیس را بعنوان توافق حداقلی اجلاس بپذیرد.

تیم کارشناسی پنج نفره ایران فوق العاده بود و توانست تمام مواضع حداقلی ایران و عدم تعهد را در سندی که نزدیک به صدو نود بند داشت و همه بندها هم نکات بسیار مهم حقوقی، سیاسی و فنی داشت تامین کند. ریاست ایران بر عدم تعهد که خود مسؤولیت بسیار مهم و حساسی بود نیز به گفته همه اعضای عدم تعهد حرفه ای و جامع بود. همه از رهبری مؤثر ایران قدردانی می کردند و این را در جلسات رسمی نیز اعلام می کردند.

بعیدی نژاد در ادامه این مطلب نوشت: جنبش عدم تعهد: برای جنبش نیز قطعا این کنفرانس شکست محسوب نمی شد. اعضای جنبش نقش تعیین کننده ای در تدوین سند نهایی داشتند و در خصوص هر موضوعی مواضع خود را که تدوین شده بود اعلام می کردند و آنها را با دیگران در میان می گذاشتند و در انتها نیز با آنکه در مجموع تعهدات کشورهای هسته ای را خیلی رضایتبخش نمی دانستند، از طریق ایران اعلام کردند که آماده بودند با سند پیشنهادی که بعنوان یک مجموعه حداقلی که می توانست در این پنجسال حرکتی رو به جلو باشد موافقت کنند.

گروه کشورهای غربی پیشرو: اتریش، سویس، هلند، سوئد، ایرلند و ژاپن بسیار خوب کار کردند. تمرکز و کار مشترک این گروه از کشورها با اعضای عدم تعهد در خصوص شناسایی اصول مهم گفتمان جدید تاکید بر ابعاد غیر انسانی استفاده ازسلاح های هسته ای و بر ضرورت اتخاذ اقدامات عملی وعینی ازجمله وضع مقررات حقوقی برای اجرای موثر خلع سلاح هسته ای یک حرکت بسیار جدید بود که در جریان کنفرانس ان پی تی به بلوغ رسید و قطعا ادامه خواهد یافت. تغییر گفتمانی در خصوص برخورد با سلاح های هسته ای از گفتمان امنیتی به گفتمان عواقب غیر انسانی استفاده از این سلاحها، بسیار برای پیشبرد هدف خلع سلاح هسته ای تعیین کننده خواهد بود. کشورهای این گروه پیشرو غرب در تغییر این مبانی گفتمانی که در کنفرانس اتفاق افتاد قطعا موفق بودند و بیانیه اتریش به نمایندگی جمع کثیری از کشورهای عضو معاهده شاهد آنست.

فرانسه، روسیه و چین: این سه کشور هسته ای چهار هفته سخت را گذراندند و ترجیح آنها قطعا عدم تصویب بخش خلع سلاحِ سند پیشنهادی رئیس اجلاس بود که علیرغم مخالفت آنها با اصرار عدم تعهد و کشورهای پیشرو گروه غرب به پیش رفته بود. ولی آنها بدرستی صلاح ندیدند که با این پیشنهادات که البته پذیرش آن برای آنها بعنوان کشورهای هسته ای کار سختی بود مخالفت کنند. آنها نهایتا جلوی خواسته های اکثریت کشورهای جهان نایستادند ولی مخالفت سه کشور با تصویب سند خیال آنها را راحت کرد. آنها قطعا تا حد زیادی راضی و مشعوف هستند

بعیدی نژاد ادامه داد: آمریکا و انگلیس؛ این دو کشور شکی نیست که بازنده اصلی بودند. آنها هم در مقابل حرکت منسجم عدم تعهد و گروه پیشرو غرب خیلی سختی ها کشیدند ولی با دشواری و برای آنکه مجبور نباشند در برابر اراده جمع وسیعی از کشورهای جهان قرار گیرند، تن به تعهداتی دادند که برای آنها آسان نبود. آنها چهار هفته سخت را تجربه کردند و فقط برای عدم مخالفت با سند پیشنهادی تعهدات مهمی را پذیرفتند. ولی در نهایت اسرائیل آنها را مجبور به این کرد که در برابر اراده جمع وسیعی از کشورهای عضو معاهده بایستند، آنهم در مخالفت با موضوع خاورمیانه که بعنوان دو کشور بانی قطعنامه ایجاد منطقه عاری از سلاح های هسته ای در خاورمیانه متعهد به اجرای موثر آن هستند. اوباما حتی نماینده ای به تلاویو اعزام کرد ولی نتوانست آنها را راضی کند. اسرائیل که برای آنها واقعا تحمیلی است، از آنها میخواهد که هر وقت اسرائیل خواست جلوی تشکیل کنفرانس ایجاد منطقه عاری از سلاحهای هسته ای در خاورمیانه را که آمریکا و انگلیس به آن متعهد هستند بگیرند. بی شک اوباما باید از موضع بی بی خیلی عصبانی باشد.

کانادا: کانادا از همه بدتر بود. کانادا خیلی سالها نقش بسیار موثری در مباحثخلع سلاح هسته ای داشت و دنیا به آنها بعنوان کشوری که در پروژه ساخت سلاح هسته ای بعنوان پروژه منهتن نقش داشتند ولی به سراغ سلاح هسته ای نرفتند و آنرا با اختیار کنار گذاشتند احترام می گذاشت. دیپلماتهای فهیم کانادایی که همواره از بهترین و مستقل ترین دیپلماتهای حرفه ای بودند در مذاکرات خلع سلاح همواره نقش شخصیتهای پیشرو را ایفا میکردند. اما متاسفانه کانادا در این چند سال نقش یک کشور گوش به مواضع اسرائیل را پیدا کرده است و به همین دلیل تمام نقش گذشته خود را از دست داده است. دیگر کسی در اجلاسهای ان پی تی از کانادا که زمانی کشوری پیشرو بود یاد نمی کند. وقتی با دیپلماتهای سابق کانادا که با هم آشنایی دیرینه داریم مواجه میشویم، فقط آهسته به ما میگویند ما از مواضع دولت خودمان خجالت میکشیم و نمیدانیم تا کی باید این تحقیرها را تحمل کنیم. آنها در انتظار روزی هستند که از سیطره دولت دست راستی افراطی خود خلاص شوند.

مدیر کل بین الملل وزارت خارجه کشورمان ادامه داد: اسرائی؛ بازنده بودن اسراییل نیاز چندانی به اثبات ندارد. آنها منزوی ترین در خاورمیانه هستند و کسی جز آمریکا و انگلیس حاضر نیست سرنوشت خود را با آنها گره بزند. عضویت رسمی فلسطین بعنوان یک دولت در کنفرانس شرایط آنها را مشکل دار تر می کند. اما درموضوع خلع سلاح هسته ای در قالب تغییر گفتمانی از امنیت به عواقب غیر انسانی استفاده از آنها، برکات زیادی در آینده خواهیم داشت.

بر اساس این گزارش کنفرانس خلع سلاح هسته ای هر ۵ سال یک بار با حضور امضاکنندگان معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته ای برگزار می شود. این کنفرانس ها برای نظارت بر میزان گستردگی تسلیحات هسته ای در جهان حصول اطمینان از اجرای مفاد معاهده برگزار می شود. این دوره از اجلاس بازنگری «ان پی تی» که از حدود یک ماه پیش آغاز شده بود روز گذشته با کارشکنی امریکا بدون توافق بر سند نهایی پایان یافت.

آمریکا، انگلیس و کانادا عاملان شکست کنفرانس ان پی تی

بعیدی نژاد روز گذشته نیز در صفحه اینستاگرام خود روایتی از این کنفرانس بیان کرد. بعیدی نژاد نوشت: در حالی که پس از چهار هفته مذاکره شبانه روزی انتظار می رفت کنفرانس بازنگری بتواند سند نهایی اجلاس را تصویب کند، به یکباره امریکا و انگلیس و کانادا اعلام کردند که به دلیل عدم رضایت از متن بخش مربوط به ایجاد منطقه عاری از سلاح های هسته ای در خاورمیانه، نمی توانند با متن پیشنهادی ریاست کنفرانس موافقت کنند. ایران به عنوان ریاست جنبش عدم تعهد با توجه به آثار مخالفت این سه کشور با تصویب سند اجلاس، تمام تلاش خود را به عمل آورد تا مانع شکست کنفرانس شود، ولی با توجه به عدم همکاری این سه کشور، پیشنهاد کرد برای آنکه کشورهای عضو معاهده بتوانند موضع خود را پیرامون این موضوع بررسی و اعلام کنند، کنفرانس موقتا تعطیل شود. بعد از تعطیلی موقت جلسه، جلسه اعضای جنبش عدم تعهد تشکیل و پیشنهادات ایران را به عنوان مبنای موضع عدم تعهد تصویب کرد. با تشکیل مجدد کنفرانس، ایران از طرف اعضای جنبش عدم تعهد این موارد را به عنوان اصول موضع عدم تعهد اعلام کرد: «ما یاس عمیق و ناراحتی شدید خود را از بیانیه های سه کشور امریکا، انگلیس و کانادا که با اقدام خود مانع تصویب سند محتوایی و مآلاشکست کنفرانس شدند، اعلام می کنیم. سند ارایه شده توسط ریاست کنفرانس که حاوی ارزیابی کنفرانس از نحوه اجرای معاهده از یک طرف و تعیین نقشه راه آینده مذاکرات مربوط به خلع سلاح هسته ای بود، حاصل تلاش های تمامی هیات های شرکت کننده برای حصول توافق بود که متاسفانه همه این تلاش ها با مخالفت این سه کشور به هدر رفت. جنبش عدم تعهد این آمادگی را داشت که با وجود ضعف های زیادی که این متن داشت با آن موافقت کند. ولی متاسفانه این سه کشور فقط برای تامین منافع یک رژیم غیر عضو معاهده که با توان هسته ای نظامی خود تمام صلح و امنیت منطقه خاورمیانه و جهان را به خطر انداخته است، حاضر شدند بهای سنگین مخالفت با سند را به جان بخرند. ما از تلاش های رییس کنفرانس برای ارایه سندی که می توانست از نظر ما نگرانی های اصلی اعضای معاهده را تامین کند، تشکر می کنیم. بعیدی نژاد در ادامه افزود: به دنبال سخنرانی ایران کشورهای زیاد دیگری نیز از موضع سه کشور مخالف ابراز نگرانی کردند. اقدام به موقع ایران و جنبش عدم تعهد در تعطیلی موقت جلسه و اعلام موضع صریح جنبش عدم تعهد در اعلام آنکه حدود ١٢ کشور عضو معاهده آماده بودند با متن پیشنهادی رییس موافقت کنند، به طور روشنی مشخص کرد که مسوولیت شکست کنفرانس به طور روشن و واضح بر عهده سه کشور امریکا، انگلیس و کانادا است.

نقش فعال ایران در جلوگیری از شکست کنفرانس

مدیر کل اداره امور خلع سلاح و مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در بخش دیگری نیز درباره نقش ایران در این کنفرانس نوشت: ایران بعنوان ریاست عدم تعهد نقش فعالی در مذاکرات این حساس ترین روز مذاکرات ایفا کرد و واقعا از هیچ تلاشی برای جلوگیری از شکست کنفرانس مضایقه نکرد. مشورتهای ایران با ریاست کنفرانس، خانم فروخی از الجزایر و هماهنگیهایی که با کشورهای عدم تعهد انجام داد همه در جهت کمک به موفقیت کنفرانس بود که مورد تقدیر بسیاری از کشورهای عضو غیر متعهدها و غیر عضو نیز قرار گرفت. امروز تمامی روز را در مشورت با کشورهای عدم تعهد و ریاست کنفرانس سپری کردیم، ولی متاسفانه تلاشهای ما نتوانست سه کشور مخالف کنفرانس را از سیاست خود منصرف نماید. ایران حتی موفق شد که کشورهای جنبش عدم تعهد را قانع کند که اعلام نمایند علیرغم ضعفهای متن پیشنهادی رییس با آن همراهی کرده یا حداقل با آن مخالفت نخواهند کرد. اما متاسفانه موضع منفی سه کشور تغییری نکرد. کشورهای جنبش عدم تعهد بویژه از این جهتگیری صریح آمریکا و انگلیس در دفاع از اسراییل خیلی عصبانی و ناراحت بودند و مرتب میگفتند این دو کشور با این موضعگیری صریح به نفع اسراییل و پرداخت هزینه سنگین آن ضعف های عمیق سیاسیت خارجی خود را به نمایش گذاردند. بسیاری از سازمانهای غیردولتی بین المللی و همچنین کشورها نیز این موضع اعلام شده توسط عدم تعهد را تکرار میکردند که واقعا انصاف نبود که منفعتهای اصولی یک کنفرانس موفق ان پی تی، قربانی دفاع از منافع اسراییل بعنوان غیر عضو معاهده شود. برخی نیز تحلیل میکردند که رویارویی إمریکا و اسراییل در قالب اختلاف آنها در مذاکرات هسته ای، دیگر امکان انعطافی برای امریکا در عدم حمایت کامل از اسراییل در دیگر زمینه ها باقی نگذارده است. یکی از محققین کانادایی الاصل خلع سلاح میگفت من از موضع کشورم که بدست دولت افراطی های دست راستی طرفدار اسراییل تعیین میشود خجالت میکشم.