هیچ فشار جهانی نمی‌تواند ایران را وادار به محدودیت هسته ای کند

به گزارش افکارنیوز، مذاکرات هسته‌ای با ایران که به دستیابی به نتیجه ای تاریخی منجر شد. جمع بندی که کم و بیش پیشرفت‌هایی داشت. اما در واقع این نتیجه پس از ۲ تصمیم کلیدی در سال ۲۰۱۳ به دست آمد که هر ۲ این تصمیم‌ها پشت درهای بسته گرفته شدند یکی از این تصمیم‌ها در کاخ سفید و دیگری چند ماه بعد توسط رهبری ایران گرفته شدند.

روزنامه آمریکایی «لس‌آنجلس تایمز» نوشت که در هر مورد مقامات ارشد کشورها تصمیم گرفتند تابا به کار گیری سیاستی بلند مدت و با خطرپذیری، فضا را برای مذاکره ایجاد کنند. رهبران ایران و آمریکا فضای بن‌بست ناامیدی را که طی سالها مذاکره پیشرفت کم و بیشی داشت را شکستند.

نشست استانبول در ژانویه ۲۰۱۱ نخستین نشانه این اقدام بود. یکی از مقامات ارشد آمریکایی و ایرانی چند روز پیش از نشست دیدار داشتند و این اتفاق که به ندرت رخ می‌دهد باعثشد که امیدواری غرب بیشتر شود. اما در آن زمان «سعید جلیلی» رئیس تیم مذاکره‌کننده وقت ایران ملاقات با همتای آمریکایی خود در محل برگزاری مذاکرات را رد کرد.

یکی از مذاکره‌کنندگان پیشین آمریکایی از سالهای گذشته با عنوان سالهای تاریک و دلگیر یاد می‌کند که در بیشتر این سالها مذاکرات هیچ پیشرفتی نداشت. این دوران از اوایل سال ۲۰۰۲ شروع شد. یعنی زمانی که اطلاعاتی درباره ۲ سایت هسته‌ای ایران هشدار‌های بین‌المللی را به دنبال داشت. مدت زمان طولانی که گذشت نشان داد که هیچ فشار جهانی نمی‌تواند ایران را وادار کند که برنامه هسته‌ای خود را محدود کند. برنامه هسته‌ای از جمله غرورآفرین‌ترین دستاوردهای دولت ایران بود.

با این وجود مذاکرات به صورت کامل شکست نخورد. غرب نیاز داشت که درباره تهدید بمب از جانب ایران آسوده شود و و ایران هم برداشتن تحریم‌های اقتصادی را می‌خواست.

این اقدام از راه گفت‌وگو با شماری از شخصیت‌های مهم ایران، ‌آمریکا و دیگر طرف‌های مذاکرات صورت گرفت. بسیاری از این افراد به صورت ناشناس مذاکره کردند. این دوران از زمانی که اوباما در سال ۲۰۰۹ به قدرت رسید و تمایل خود را برای مذاکره نشان داد شروع شد و به دنبال آن نامه‌ای برای رهبر ایران فرستاد و نوروز را به ایرانیان تبریک گفت.

وقتی که اوباما و مشاورانش در نخستین دور ریاست‌جمهوری وی به این نتیجه رسیدند که می‌توان به توافق رسید، ‌ «دنیس راس» مشاور وقت خاورمیانه‌ای او ایده‌ای کلیدی مطرح کرد. آنهم اینکه دولت باید اجازه بدهد که تحریم‌های اقتصادی به ابزاری قدرتمند تبدیل شوند در این صورت تمایل برای پذیرش پیشنهاد فریبنده آمریکا خواهد بود. البته اگر چه راس از آن زمان تاکنون درباره توافق با ایران تردید داشت اما آنچه او پیشنهاد داد به چارچوب برنامه‌ای تبدیل شد که اوباما آن را دنبال می‌کند.

اوباما سال ۲۰۱۲ وقتی که برای بار دوم به ریاست‌جمهور آمریکا رسید تصمیم گرفت اینکه تحریم‌ها توانسته‌اند مقاومت ایران را کاهش دهند را بیازماید. در این زمینه ۲ تن از افراد مورد اعتماد یعنی «ویلیام جی. برنز» معاون وزیر خارجه و «جاکوب سیلوان» رئیس مشاوران سیاست خارجی در دوران وزارت «هیلاری کلینتون» را به کار گرفت و آنها را مامور کرد که از راه عمان راهی برای ارتباط برقرار کردن با ایران ایجاد کنند.

البته این تصمیم حیاتی بود اگر با ایرانی‌ها به نتیجه می‌رسیدند در این صورت آمریکا هم باید قبول می‌کرد که ایران اجازه غنی‌سازی اورانیوم در درجه پایین داشته باشد. این در حالی بود که «جرج بوش» خط محکمی در برابر این ایده ایجاد کرده بود اما در اواخر دوران بوش و اوایل دوران اوباما سیاستمداران بیشتری به این نتیجه رسیدند که مذاکرات فقط در صورتی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد که آمریکا به ایران اجازه بدهد تا به غنی‌سازی ادامه دهد. ایران به مبانی قدرت هسته‌ای دست یافته بود و با هزینه‌های میلیاردی در این پروژه و پایداری در برابر خرابکاری‌های آمریکا و اسرائیل، هیچ دولتی در ایران تمایل نداشت که این برنامه را متوقف کند.

«ریچارد نفیو» یکی از مشاوران عالی تحریم در مذاکرات گفته بود: «جمع بندی فقط در صورتی که ۲ طرف بپذیرند که باید فدارکاری بزرگی انجام دهند، قابل دستیابی است.»

در جریان دیدار مارس ۲۰۱۳ در عمان، برنز و سالیوان رویکرد جدیدی در پیش گرفتند اما به نظر می‌آمد که ایرانی‌ها چندان تمایلی نداشتند. چند ماه بعد در آگوست ۲۰۱۳ دیپلمات‌های ایرانی با پیامی جدید به عمان رفتند و می‌خواستند ببینند که آیا توافقی امکان‌پذیر است یا خیر.

منابع نزدیک به مذاکرات گفته‌اند که در تعدادی از دیدارهای «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران در کاخ ریاست‌جمهوری وی موفق شد که اجاره رهبری برای آزمودن انعطاف آمریکایی‌ها را به دست آورد. همانطور که آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان ماه گذشته هم گفت، از دید وی تیم آمریکا قابل اعتماد نیست، جو بی‌اعتمادی موضوعی بود که ۲ طرف در آن شریک بودند. با این حال رهبری ایران به روحانی اجازه داد تا آنچه می‌تواند انجام دهد.

«علی‌اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و «علی اکبر ولایتی» وزیر خارجه اسبق ایران از حامیان اصلی روحانی در اجرای این برنامه بودند. این افراد ۲ نفر از مهمترین مشاوران آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه سیاست خارجی هستند.

در نشست آگوست مقامات آمریکایی چند ایده برای توافق مطرح کردند. ظرف چند ماه - پس از سالها بن بست - این ایده‌ها به بیانه ای موقت منتهی شد که در نوامبر اعلام شد و راه را برای ۲ سال مذاکره هموار کرد.

یکی از مقامات ارشد آمریکایی شرایط را غیرقابل پیش‌بینی ارزیابی کرده بود و گفت: «شما تلاش می‌کنید که تصور کنید فردا چه رخ خواهد داد اما باید خود را با آنچه پیش می‌آید روبرو کنید.»

بنابر آنچه مقامات آمریکایی و دیگر دیپلماتهای غربی میگویند در دوران مذاکرات، اوباما نظارت دقیقی برای جزئیات مذاکرات داشت و هر هفته در نشستهایی به این منظور شرکت میکرد. همزمان رهبر ایران هم بر این روند نظارت داشت.