گروه اجتماعی – استفاده گسترده از وسایل الکترونیکی امروز تبدیل به جزء جدایی ناپیذیر بیش از 90 درصد از مردم کشور شده است.
به گزارش افکارنیوز، استفاده از این وسایل از هنگام بیدار شدن و تا پاسی از شب ادامه دارد و بسیاری از جوانان ساعات طولانی از شبانه روز را به وسایلی مانند رایانه، تلفن های همراه، دوربین های دیجیتال، مایکروفر، اتو و... سر می کنند این در حالی است که هر یک از این وسایل دارای عمر مفیدی هستند و پس از طی آن فرسوده و یا از رده خارج محسوب شده و باید بازیافت شوند.
در بسیاری از کشورها وسایل الکترونیکی پس از گذراندن عمر مفید برای بازیافت توضیح داده می شوند اما متاسفانه این مهم در کشور ما هنوز جانیافتاده و بسیاری از مردم هنگام از بین رفتن و یا سوختن و خراب شدن وسایل الکترونیکی خود، آنها را درون مخازن جمع آوری زباله می اندارند در حالی که این وسایل حاوی فلزات خطرناک مانند جیوه، سرب، کادمیوم و سایر فلزات سنگین هستند و رهاسازی آنها در طبیعت سبب آلوده شدن محیط زیست می‌شود.
در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، زباله های الکترونیکی به عنوان منابع اصلی آلوده کننده محیط زیست به کشورهای در حال توسعه مانند کشورهای آفریقایی و ... صادر شده و در آنجا بازیافت می شوند هرچند به گفته کارشناسان محیط زیست در این کشورها زباله های الکترونیک با روش‌های غیراصولی و خطرناک مورد بازیافت قرار گرفته و فلزات گرانبهای موجود در آنها استخراج می شود معمولا در این کشورها این وسایل را آتش زدن می زنند و بدین گونه حجم عظیمی از فلزات سنگین و مواد سمی موجود در زباله‌های الکترونیک از طریق دود موجب آلودگی محیط زیست می شود.
وضعیت تولید زباله‌های الکترو نیک در جهان
بر اساس گزارش سازمان ملل بین 20 تا 50 میلیون تن زباله الکترونیکی در سال دفع می شود که کشور آمریکا بزرگترین تولیدکننده این زباله‌ها در جهان است.
هم اکنون70 درصد از رایانه ها و گوشی های تلفن های همراه جهان در چین بازیافت می‌شود. زباله‌های الکترونیکی تنها 2 درصد از حجم کل زباله‌های جمع‌آوری شده در کشورهای مختلف را تشکیل می دهد و تنها 15 درصد از آنها در جهان بازیافت می‌شود.
زباله های الکترونیک در ایران
بر اساس قانون شرکت ها و کارخانه های تولید کننده این وسایل باید امحاء و جمع آوری آنها را برعهده بگیرند که متاسفانه این مساله به طور کامل اجرایی نمی شود بنابراین مسوولان سازمان حفاظت از محیط زیست و دولت باید این کار را به دست بخش خصوصی بسپارند و با حمایت از آنها مانع آلودگی محیط زیست شوند.
بیماری‌های ناشی از زباله های الکترونیک:
زباله‌های الکترونیکی به طور مستـقیم، با تنفس وتماس بدنی موجب بروز انواع بیماری‌های پوستی، تنفسی وشنوایی می‌شوند. ایــن زبــاله‌ها بصورت غیرمستقیم از طریق آلوده کردن هوا، آبهای زیرزمینی و خاک، در بافت گیاهان و جانوران نیز رسوب کرده و وارد زنجیره غذایی می‌شوند که مشکلات و بیـماری‌هایی ازجــمله اختلال در دستگاه تولیدمثل، سیستم عــصبی و گردش خون، مسـمومیـت، بیـماری‌های ریـوی، گوارشی وکلیوی، پوکی استخوان و انواع سرطان‌ها از عوارض آن‌هاست.
فلزات موجود در زباله‌های الکترونیکی بـه 2 دسته سمی و غیرسمی تقسیم می‌شوند که قابلیت حل شدن در آب را دارند:
1- فلزات غیرسمی مانند مس، آلومینیوم، آهــن و روی درصورتی که با غلـظت بالا در آب نفوذ کنند، علاوه بـر تغییر رنگ، طــعم و بوی آب، بیماری‌های گوارشی ایجاد می‌کنند.
2- فلزات سنگین و ســمی موجود در زباله‌های الکترونیکی همچون کادمیوم موجود درباتری‌های تلفن همراه.
این زباله های هنــگامی که در طبیعت رها شوند با ورود به زنجیره غذایی، وارد بدن شده و موجب اختلال درکارکرد آنزیم‌ها، تخریب گلبول‌های قرمز، ایجاد فشارخون و بیمــاری‌های کلیوی می‌شود.
با سوزاندن زباله‌های الکترونیکی هم هیدروکربورهای هالوژنه‌ای که از سوختن این مواد درفضا منتشر می‌شود در بافت ماهی و گوشت دام‌ها تجمع کرده و شدت رسوب آن به حدی است که حتی با محصولات لبنی و فرآورده‌های دامی وارد بدن و موجب مسمومیت و ایجاد سرطان می‌شود .
روش‌های مدیریت زباله های الکتریکی:
* روش های سنتی و پرخطر
روش های بازیافت پرخطر بر خلاف استانداردهای رایج بین المللی بوده و باعث به خطر افتادن سلامت انسان و محیط زیست می شوند. این روش ها به دو دسته تقسیم می شوند:
1-سوزاندن:
دراین روش زباله ها از طریق سوزاندن تجزیه می شوند. سوزاندن می تواند در محیط باز و در شرایط غیر قابل کنترل باشد و یا اینکه در یک محیط بسته و کنترل شده باشد تا مانع از انتشار ذرات آلوده کننده در هوا شود؛ به دلیل تنوع مواد موجود در قطعات الکترونیکی، در این روش خطر انتشار آلودگی و مواد سمی زیاد است. به طوری که سوزاندن زباله های رایانه ای بزرگترین منبع تولید دی اکسین هاوانتشارفلزات سنگین مانند جیوه درهواست.
2- دفن کردن:
نفوذ ناپذیری محل دفن، شرط اصلی دفن زباله های رایانه ای است. تقریبا چنین مکانی اصلا وجود ندارد به عبارت بهتر در طولانی مدت تمام محل های دفن زباله های الکترونیکی نفوذ ناپذیری خود را از دست می دهند. تحقیقات نشان می دهد که در محل دفن مانیتورهایCRT، هر عدد لامپ اشعه کاتدی می تواند تا 86/1 گرم سرب وارد شیرابه محل دفن کند. در مکان های دفن نه تنها امکان نفوذ شیرابه، فلزات سنگین وعناصر موجود در آنها به محیط اطراف وجود دارد و موجب آلوده شدن آبهای زیرزمینی وخاک می شود، بلکه احتمال آتش سوزی نیز در این مکان ها وجود دارد
*روش های مدرن و زیست سازگار:
فناوری های مدرن شامل سه مرحله هستند :
1-جداسازی و آلودگی زدایی:
در این فرایند مواد سمی و مضر برای محیط زیست مانند CRTها و باطری ها باید جدا شوند.
2- فرایندهای مکانیکی:
این فرایندها برای جداسازی مواد مختلف قابل بازیافت و آلایندهها انجام می شود که شامل واحد شکستن و خرد کردن و جداکننده های مغناطیسی، جداکننده های بادی، جداکننده های جریان گردابی و... می شود. در این فرایندها گرد و غبارهای تولیدی باید قبل از رهاسازی برای کاهش آلودگی، فیلتر شوند.
3-پالایش:
مواد موجود در زباله های الکترونیکی می توانند به صورت مواد خام بازیابی شوند و برای این منظور باید از فرایندهای مختلفی مانند فرایندهای پیرومتالورژی، هیدرومتالورژی و الکتروشیمیایی عبور کنند. عمده موادی که از فرایند پالایش بدست می آیند شامل فلزات، پلاستیک ها و شیشه هستند.
