احکام مختلف پرداخت فطریه و قضا و کفاره روزه برای بیماران، زنان حائض، زنان باردار و شیرده، مسافران و غیره به تفصیل در این گزارش آمده است.

 

احکام کفاره روزه از توضیح المسائل امام خمینی(ره):

 

- کسی که کفاره روزه رمضان بر او واجب است، باید یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مساله بعد گفته می شود، دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام، یک مد که تقریبا ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد، و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد، هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند، اگر چه مثلا یک مرتبه بگوید: «استغفرالله»، و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند، کفاره را بدهد.

 

- کسی که می خواهد دو ماه کفاره روزه رمضان را بگیرد، باید سی و یک روز آن را پی در پی بگیرد، و اگر بقیه آن پی در پی نباشد، اشکال ندارد.

 

- کسی که می خواهد دو ماه کفاره روزه رمضان را بگیرد، نباید موقعی شروع کند که در بین سی و یک روز، روزی باشد که مانند عید قربان روزه آن حرام است.

 

- کسی که باید پی در پی روزه بگیرد، اگر در بین آن بدون عذر یک روز روزه نگیرد، یا وقتی شروع کند که در بین آن به روزی برسد که روزه آن واجب است،مثلا به روزی برسد که نذر کرده آن روز را روزه بگیرد، باید روزه ها را از سر بگیرد.

 

- اگر در بین روزهایی که باید پی در پی روزه بگیرد، عذری مثل حیض یا نفاس یا سفری که در رفتن آن مجبور است، برای او پیش آید، بعد از برطرف شدن عذر واجب نیست روزه ها را از سر بگیرد، بلکه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر بجا می آورد.

 

- اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند، چه آن چیز اصلا حرام باشد مثل شراب و زنا، یا به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض، بنا بر احتیاط کفاره جمع بر او واجب می شود، یعنی باید یک بنده آزاد کند و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند، یا به هر کدام آنها یک مد که تقریبا ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد، و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها را که ممکن است باید انجام دهد.

 

- اگر روزه دار دروغی را به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت دهد، کفاره جمع که تفصیل آن در مساله پیش گفته شد بنابر احتیاط بر او واجب می شود.

 

- اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه جماع کند، یک کفاره براو واجب است، ولی اگر جماع او حرام باشد یک کفاره جمع واجب می شود.

 

- اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد، برای همه آنها یک کفاره کافی است.

 

- اگر روزه دار جماع حرام کند و بعد با حلال خود جماع نماید، یک کفاره جمع کافی است. 

 

- اگر روزه دار کاری که حلال است و روزه را باطل می کند، انجام دهد،مثلا آب بیاشامد، و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می کند انجام دهد، مثلا غذای حرامی بخورد، یک کفاره کافی است.

 

- اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید، چنانچه عمدا آن را فرو ببرد، روزه اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد و کفاره هم بر او واجب می شود، و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلا موقع آروغ زدن خون یا غذایی که از صورت غذا بودن خارج شده به دهان او بیاید و عمدا آن را فرو برد، باید قضای آن روزه را بگیرد، و بنابر احتیاط کفاره جمع هم بر او واجب می شود.

 

- اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمدا روزه خود را باطل کند، باید یک بنده آزاد نماید، یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد،یا به شصت فقیر طعام دهد.

 

- اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند، و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و کفاره بر او واجب می شود. ولی اگر خبر دهنده عادل بوده،فقط قضای آن روزه واجب است.

 

- کسی که عمدا روزه خود را باطل کرده، اگر بعد از ظهر مسافرت کند، یا پیش از ظهر برای فرار از کفاره سفر نماید، کفاره از او ساقط نمی شود، بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد کند، بنابر احتیاط کفاره بر او واجب است.

 

- اگر عمدا روزه خود را باطل کند، و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیدا شود، کفاره بر او واجب نیست.

 

- اگر یقین کند که روز اول ماه رمضان است، و عمدا روزه خود را باطل کند،بعد معلوم شود که آخر شعبان بوده، کفاره بر او واجب نیست.

 

- اگر انسان شک کند که آخر رمضان است یا اول شوال، و عمدا روزه خود را باطل کند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، کفاره بر او واجب نیست.

 

- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود که روزه دار است جماع کند، چنانچه زن را مجبور کرده باشد، کفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر کدام یک کفاره واجب می شود.

 

- اگر زنی شوهر خود را مجبور کند که جماع نماید، یا کار دیگری که روزه را باطل می کند انجام دهد، واجب نیست که کفاره روزه شوهر را بدهد.

 

- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود که روزه دار است جماع کند،چنانچه به طوری زن را مجبور کرده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد، و در بین جماع زن راضی شود، باید مرد دو کفاره و زن یک کفاره بدهد، و اگر با اراده و اختیار عمل را انجام دهد، اگرچه مجبورش کرده باشد، مرد باید کفاره خودش و زن را بدهد.

 

- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود که خواب است جماع نماید،یک کفاره بر او واجب می شود، و روزه زن صحیح است و کفاره هم بر او واجب نیست.

 

- اگر مرد زن خود را مجبور کند که غیر جماع کار دیگری که روزه را باطل می کند بجا آورد، کفاره زن را نباید بدهد، و بر خود زن هم کفاره واجب نیست.

 

- کسی که به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمی گیرد، نمی تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع کند، ولی اگر او را مجبور نماید، بنابر احتیاط باید کفاره اش را بدهد.

 

- انسان نباید در بجا آوردن کفاره کوتاهی کند، ولی لازم نیست فورا آن را انجام دهد.

 

- اگر کفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمی شود. 

 

- کسی که باید برای کفاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد، اگر به شصت فقیر دسترسی دارد، نباید به هر کدام از آنها بیشتر از یک مد که تقریبا ده سیر است طعام بدهد، یا یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید، ولی چنانچه انسان اطمینان داشته باشد که فقیر طعام را به عیالات خود می دهد یا به آنها می خوراند، می تواند برای هر یک از عیالات فقیر اگرچه صغیر باشند یک مد به آن فقیر بدهد.

 

- کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، باید به ده فقیر هر کدام یک مد که تقریبا ده سیر است طعام بدهد، و اگر نمی تواند بنابر احتیاط واجب باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.

 

 

 

قضا و کفاره روزه زنان باردار چگونه است؟

 

آیت‌الله خامنه‌ای:
پرسش: زنی در دو سال متوالی در ماه مبارک رمضان حامله بوده و قدرت روزه گرفتن در آن ایام را نداشته است، ولی در حال حاضر توانایی روزه گرفتن را دارد، حکم او چیست؟ آیا کفّاره جمع بر او و اجب است یا فقط قضای آن را باید به جا آورد؟ تأخیر او در قضای روزه چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر بر اثر عذر شرعی روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است، و در صورتی که عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده، باید علاوه بر قضا، برای هر روز یک مد طعام به عنوان فدیه بپردازد، و اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد، بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته، فدیه دیگری هم بر او واجب است یعنی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و در صورتی که عذر او خوف ضرر برای خودش بوده، حکم سایر موارد خوف ضرر را دارد که در صورت استمرار این خوف تا ماه رمضان سال بعد، قضا از وی ساقط است و فقط فدیه (یک مد طعام) بر او واجب است.

 

آیت الله سیستانی:
پرسش: زنی که به علت زایمان نتواند روزه بگیرد چه مقدار باید کفاره بدهد؟
پاسخ: فقط قضاء می کند.

 

پرسش: روزه‌هایی که از زمان بارداری تا پایان شیردهی قضا دارم را چگونه باید ادا نمایم؟ آیا در صورت ناتوانی جسمی باید همه آنها را بگیرم؟
پاسخ: مقداری را که توانایی دارید باید قضا کنید.

 

پرسش: زن باردار آیا می تواند روزه بگیرد در صورتی که دکتر به آن گفته ضرر دارد؟
پاسخ: زنى که زائیدن او نزدیک است (ماه های هشت و نه) و روزه براى خودش یا حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست ولی باید بعدا آن را قضا کند و براى هر روز یک مُد طعام (۷۵۰ گرم نان یا ماکارونی یا آرد) بابت کفاره به فقیر دهد. 
واما زنى که در ماه های آخر بارداری نباشد (از ماه اول تا اخر ماه هفتم) اگر روزه برای او یا حملش ضرر داشته باشد یا اینکه سبب افتادن وی در مشقتی که عادتا قابل تحمل نیست گردد روزه بر او واجب نیست و باید قضا نماید و کفاره ندارد.

 

آیت‌الله مکارم شیرازی:
با توجه به سؤالهای مکرر مقلّدین در خصوص قضا و کفارّه روزه برای بانوان در هنگام بارداری و شیردهی، خواهشمندم نظرتان را در مورد احتمالات ذیل بیان فرمایید.
1- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای خودش ضرر دارد و انجام قضای آن تا سال بعد نیز برای خودش ضرر داشته-باشد؟
2- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای خودش ضرر دارد ولی انجام قضای آن تا سال بعد، برای حمل و یا فرزندش ضرر داشته¬باشد؟
3- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای خودش ضرر دارد و قضای آن را تا سال بعد بدون عذر بجا نیاورد؟
4- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای حمل و یا فرزندش ضرر دارد ولی انجام قضای آن تا سال بعد، برای خودش ضرر داشته¬باشد؟
5- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای حمل و یا فرزندش ضرر دارد و انجام قضای آن تا سال بعد نیز برای حمل و یا فرزندش ضرر داشته باشد؟
6- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای حمل و یا فرزندش ضرر دارد و قضای آن را تا سال بعد بدون عذر بجا نیاورد؟

 

پاسخ: 1)قضا ساقط است و برای هر روز فقیری را اطعام می کند.
2) بنابر احتیاط قضای آن روز را بجا می آورد و برای هر روز فقیری را اطعام می کند.
3 الی 5): قضای آن روز را بجا می آورد و برای هر روز فقیری را اطعام می کند.
6 قضای آن روز را بجا می آورد و برای هر روز دو فقیر را اطعام می کند.

 

 

کفاره جمع در چه مواردی بر روزه‌داران واجب می شود؟
- اگر شخص روزه دار به چیز حرامى روزه خود را باطل کند، چه آن چیز اصلاً حرام‏ باشد؛ مثل شراب و زنا، یا به جهتى حرام شده باشد؛ مثل نزدیکى کردن با عیال خود در حال حیض، بنابر احتیاط کفاره جمع بر او واجب مى‏شود؛ یعنى باید یک بنده آزاد کند و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند، یا به هر کدام آنها یک مد که تقریباً ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد. و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است باید انجام دهد.
- اگر روزه دار دروغى را به خدا و پیغمبر(ص) نسبت دهد  کفاره جمع بنا بر احتیاط بر او واجب مى‏‌شود. 
در مورد آزاد کردن بنده؛ چون در دنیای کنونی موضوعیت ندارد، در نتیجه اصلاً واجب نیست، چنان که از متن فوق (چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است) بر می‌آید.

 

 

قضا و کفاره روزه بیماران چگونه است؟

 

آیت الله خامنه ای:
سؤال: مادرم تقریباً سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمی‏توانست روزه بگیرد. من دقیقاً اطلاع دارم که علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمایی فرمایید که آیا قضای روزه‏ها بر او واجب است؟
جواب: اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بیمارى بوده، قضا ندارد.

 

سؤال: من از عینک طبی استفاده می‏کنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامی که به پزشک مراجعه کردم به من گفت که اگر برای تقویت چشمانم تلاش نکنم، ضعیف‏تر خواهند شد، بنا بر این اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفه‌‏ای دارم؟
جواب: اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلکه واجب است افطار کنید و اگر بیمارى شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا کرد، قضاى روزه بر شما واجب نیست، ولى واجب است که عوض هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهید.

 

آیت‌الله سیستانی:
پرسش: هر کسی که مریض باشد وچند سال پی درپی نتواند روزه را بگیرد در صورتی که خوب شود چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر تا ماه رمضان بعدی خوب نشده باشد قضا ندارد وفقط برای هر یک روز ۷۵۰گرم گندم به فقیر صدقه بدهد.

 

پرسش: اگر زنی بیمار باشد و نتواند روزه بگیرد ایا کفاره روزه بر او واجب است؟
پاسخ: کفاره ندارد واگرمرض او تا سال بعد ادامه داشت به احتیاط واجب برای هر روز ۷۵۰ گرم گندم به فقیر بدهد.

 

 

 

مواردی که فقط قضای روزه واجب است
در چند مورد فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره واجب نیست:
اوّل: آنکه در شب ماه رمضان جنب باشد و تا اذان صبح از خواب دوّم بیدار نشود.
دوّم: عملی که روزه را باطل میکند بجا نیاورد ولی نیت روزه نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد، و همچنین اگر قصد کند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد به تفصیلی که در مسائل قبلی بیان شد.
سوّم: آنکه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.
چهارم: آنکه در ماه رمضان بدون اینکه تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
پنجم: آنکه کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
ششم: آنکه کسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند شوخی میکند، و خودش هم تحقیق نکند و کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
هفتم: آنکه به گفته کس دیگری که گفته او شرعاً برایش حجت است، یا او به اشتباه معتقد باشد که خبر او حجت است، افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
هشتم: آنکه یقین یا اطمینان کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولی اگر در هوای ابری و مانند آن به گمان اینکه مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، وجوب قضا در این صورت بنا بر احتیاط است.
نهم: آنکه از جهت تشنگی مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند و بی‌اختیار فرو رود، ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا برای غیر جهت تشنگی مثل مواردی که مضمضه در آنجاها مستحب است، مانند وضو مضمضه کند و بی‌اختیار فرو رود، قضا ندارد.
دهم: آنکه کسی از جهت اکراه یا اضطرار یا تقیه افطار کند، اگر مورد اکراه و تقیه، خوردن یا آشامیدن یا جماع باشد، و همچنین در غیر آنها بنا بر احتیاط واجب.
احکام قضا و کفاره روزه بانوان حائض

 

آیت‌الله خامنه ای:
سؤال: عادت ماهانه من هفت روز بوده است، اما به علت ابتلا به بیمارى «کیست»، بعد از ایام عادت ماهانه‌ام تا روز دهم لک بینى دارم، در ماه رمضان بعد از روز هفتم روزه‌هایم را مى‌‌گیرم و نمازهایم را با غسل مى‌‌خوانم اما از کسى شنیدم که گفت بعد از ماه رمضان باید آن سه روز را دوباره قضا کنم، در این مورد تکلیفم چیست؟
جواب: اگر لک‌بینى تا ده روز ادامه یافته و بعد پاک مى‌‌شوید، تمام ده روز محکوم به حیض است و نماز و روزه در آن ایام ساقط است و بعد از طهارت باید قضاى روزه‌ها گرفته شود ولى اگر مربوط به خون قروح و جروح است، حکم حیض را ندارد و نیاز به غسل مجدد نیست و روزه‌ها قضا ندارد.

 

آیت الله سیستانی:
- اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، و در تنگی وقت تیمم هم نکند ـ چنانچه گذشت ـ روزه آن روز را باید تمام کند و قضا نماید، ولی چنانچه کوتاهی نکند مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند، و در تیمم کردن کوتاهی نکند، روزه او صحیح است.
- اگر زن در شب ماه رمضان پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و عمداً غسل نکند، و اگر وظیفه‌اش تیمم است و تیمم ننماید، روزه آن روز را باید تمام کند و قضای آن را نیز بگیرد. و در روزه قضای ماه رمضان اگر عمداً غسل و تیمم را ترک کند ـ بنا بر احتیاط واجب ـ نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد.
کفاره روزه‌های به عمد افطار شده چگونه است؟

 

آیت الله خامنه ای:
-شخصی که با چیز حرام روزه‌اش را باطل کرده، کفاره‌اش شصت روز روزه و یا اطعام شصت مسکین است و احتیاط مستحب انجام هر دو است. 
- فردی که در ماه مبارک رمضان از روی علم و عمد روزه‌ی خود را نگرفته یا آن را باطل نموده باید ۶۰ روز روزه بگیرد (که ۳۱ روز آن پی در پی باشد) و یا ۶۰ فقیر را اطعام نماید.

 

آیت‌الله سیستانی:
پرسش: حکم قضای روزه‌هایی که عمداً گرفته نشده چیست؟
پاسخ: باید روزه هایی را که نگرفتید قضا کنید و اگر کسی روزه ماه رمضان را به خوردن یا آشامیدن یا جماع یا استمناء یا باقی ماندن بر جنابت باطل کند ، در صورتی که بداند آن کار روزه را باطل می کند، اضافه بر قضا ، کفاره هم بر او واجب می‏شود . و همچنین - بنا بر احتیاط واجب- نسبت به کسی که جاهل به حکم است ولی در جهل خود معذور نیست و مطمئن هم نیست یعنی احتمال می دهد که مبطل باشد.
و اما کسی که مساله را نمی داند و در جهل خود معذور است یا مطمئن است که آن کار روزه را باطل نمی کند کفاره بر او نیست ولی اگر می داند مبطل است و نمی داند کفاره دارد باید کفاره بدهد.
و در کفاره افطار روزه ماه رمضان، کافی است به شصت فقیر غذا بدهد به هر کدام ۷۵۰ گرم گندم یا آرد یا نان و مانند آنها. و اگر می دانست که باید قضا کند و قضای آن را یک سال به تأخیر انداخت تا ماه رمضان بعد برسد باید بابت هر روزعلاوه بر قضا ۷۵۰ گرم گندم، آرد یا نان را به یک فقیر بدهد و اگر بیش از یک سال تأخیر بیاندازد کفاره تکرار نمی شود. و نسبت به قضا اگر در مقدار فوت شده شک دارید مقدار متیقن یعنی کمتر کافی است.

 

 

 

آیا بر فردی که به علت مسافرت روزه نگرفته، قضا یا کفاره واجب می‌شود؟

 

آیت الله خامنه ای:
سؤال: کسی که در ماه رمضان مسافرت کرده، آیا علاوه بر قضا، باید کفّاره هم بدهد؟
جواب: خیر، تنها قضای روزه‌‏ها واجب است و کفّاره ندارد؛ ولی اگر قضای روزه‌‏ها را تا ماه رمضان سال بعد به تأخیر اندازد، به جهت تأخیر، باید برای هر روز یک مدّ طعام کفّاره بدهد.

 

گفتنی است؛ میزان وجوهات شرعی اعلام‌شده از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری در سال 95، برای یک سال نماز قضا ۱۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال، یک ماه روزه قضا ۸،۰۰۰،۰۰۰ ریال، کفاره یک روز قضای روزه عمد (اطعام ۶۰ فقیر) ۱،۲۰۰،۰۰۰ ریال، کفاره یک روز قضای روزه عذر ۲۰،۰۰۰ ریال و حداقل فطریه برای هر نفر ۷۰،۰۰۰ ریال است.

 

 

 

فطریه را به چه افرادی می‌توان داد؟/ آیا پرداخت زکات فطره مهمان واجب است؟

 

فطریه یا زکات فطره یکی از فروع دین اسلام و واجبات شرعی است که هر سال با فرا رسیدن عید سعید فطر پرداخت آن بر مسلمانان واجب می‌شود. در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان و در آستانه عید فطر استفاتائاتی از مراجع عظام تقلید در خصوص پرداخت فطریه منتشر می‌شود.

 

آیت‌الله خامنه‌ای:
سؤال: پدرى که زکات فطره نمى‌‏دهد، تکلیف زن و فرزند او چه مى‌‏شود؟
جواب: بر آنان تکلیفى نیست و لازم نیست فطره بدهند.

 

سؤال: اگر زن به جهت نیاز شوهر، در تأمین مخارج زندگى کمک کند؛ چه کسى باید زکات فطره آنها را بدهد؟
جواب: اگر زن نان‏خور شوهر محسوب شود، باید شوهر در صورت توانایى زکات فطره خود و همسرش را بدهد و اگر زن نان‏‌خور شوهر و کس دیگرى نباشد، باید خودش زکات فطره‌‏اش را بدهد.

 

سؤال: زنى که از تمکین شوهر خود دارى مى‌‏کند، آیا زکات فطره او از شوهرش برداشته مى‌‏شود؟
جواب: خیر، باید شوهرش زکات فطره او را بدهد؛ مگر آنکه نان خور شخص دیگرى باشد.

 

سؤال: میهمانی که فقط شب عید فطر به خانه انسان بیاید، تکلیف فطره‌‏اش چه می‏شود؟ اگر میهمان فطره خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‏شود؟ اگر انسان شب عید فطر میهمان داشته باشد و صبح متوجه شود که عید بوده؛ آیا فطره آنها بر او واجب است؟
جواب: الف) فطره او بر عهده صاحب خانه نیست. 
ب) در فرضی که نان خور محسوب شود اگر با اجازه صاحب خانه و از طرف او فطره خودش را بدهد، از عهده میزبان ساقط می‏شود.
ج) ناآگاهی از رؤیت هلال، تأثیری در حکم پرداخت فطره ندارد لکن گذشت که فطره میهمان یک شبه بر عهده خودش می‌باشد.

 

سؤال: آیا پرداخت زکات فطره بر کسی که توان مالی ندارد، واجب است؟
جواب: اگر فقیر باشد، زکات فطره بر او واجب نیست و اگر سه کیلو گندم و مانند آن و یا قیمت آنها را دارد، مستحب است آن را به عنوان زکات فطره بدهد و چنانچه افرادی تحت تکفل دارد، می‏تواند آن را به قصد فطره، بین نفرات خانواده دست گردان کنند و بهتر است نفر آخر، آن را به کسی بدهد که از خودشان نباشد.

 

سؤال: زکات فطره را باید از قوت متعارف داد، یا قوت شرعی؟
جواب: اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اینها داده شود، کفایت می‏کند و منحصر به قوت غالب نیست.

 

سؤال: مقدار فطره چقدر است؟
جواب: شخص باید برای خودش و کسانی که نان خور او محسوب می‏شوند، برای هر نفر سه کیلو از خوراک مردم (مانند گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و یا مانند اینها) و یا پول یکی از آنها را به مستحق بدهد.

 

سؤال: اگر شخص فطره را کنار بگذارد، می‏تواند از آن استفاده کند و بعد به جای آن مال دیگری بگذارد؟
جواب: خیر، باید همان را که کنار گذاشته، برای فطره بدهد.

 

سؤال: زمان کنار گذاشتن فطره و پرداخت آن چه موقع است؟
جواب: بعد از اثبات حلول ماه شوال می‌تواند آن را کنار بگذارد اگر نماز عید فطر می‏خواند، بنابر احتیاط واجب باید پیش از نماز پرداخت کند یا کنار بگذارد و اگر نماز عید نمی‏خواند، تا ظهر روز عید فطر مهلت دارد.

 

سؤال: آیا جایز است پیش از ماه رمضان، فطره را به فقیر داد؟
جواب: خیر، کفایت نمی‏کند؛ ولی می‏تواند آن را به عنوان قرض به او بدهد و در روز عید فطر، طلب خود را بابت فطره حساب کند.

 

سؤال: آیا جایز است زکات فطره را در شهر دیگری بدهیم؟
جواب: اگر در محل و شهر خودش مستحق پیدا نشود، می‏تواند آن را به شهر دیگری ببرد. ‏

 

 

آیت الله مکارم شیرازی: 

 

سؤال: آیا زکات فطره را مى توان به سادات محترم داد؟

جواب: تنها زکات فطره سادات را به سادات نیازمند مى توان داد.

سؤال: مصرف زکات فطره براى درمان بیمارهاى بى بضاعت چه حکمى دارد؟

جواب: اشکالى ندارد.

 

سؤال: الف) آیا زکات فطره را مى توان در ساخت یا تعمیر غسّالخانه، مساجد، مدارس و حسینیّه ها مصرف نمود؟
ب) آیا محلّه هاى فقیرنشین مى توانند در جشنهاى انقلاب، همانند 22 بهمن، زکات فطره مصرف نمایند؟ 
ج) محلّى که اکثریّت اهالى آن توانایى مالى ندارند، آیا مى توانند براى دست مزد کسى که زباله آنها را جمع آورى مى کند، از پول زکات فطره استفاده کنند؟
د) در روستایى که اکثریّتشان فقیرند، جلساتى از طرف دولت برگزار مى شود، یا مأمورین دولت به آن جا اعزام مى شوند، (مثل مأمورین صندوقهاى اخذ رأى) آیا مى توان براى غذاى آنها از زکات فطره هزینه کرد؟ 
هـ) اهالى روستایى فقیر هستند. آیا مى توان از زکات فطره در کارهاى عام المنفعه چنین روستایى مصرف نمود؟
جواب: مصرف زکات فطره، بنابر احتیاط واجب، فقط فقرا و مستمندان هستند; ولى از زکات مال مى توان در کارهاى دینى و فرهنگ دینى استفاده کرد.

 

سؤال: صرف زکات فطر ه در راه آزادى افراد فقیرى که بر اثر اشتباهاتى در زندان به سر مى برند، چه حکمى دارد؟
جواب: اشکالى ندارد.

 

سؤال: هرگاه میزبان مقلّد حضرتعالى باشد، که فطر یّه کسى که فقط شب عید را میهمان اوست بر عهده میزبان نمى داند، و میهمان مقلّد مرجعى باشد که فطر یّه چنان شخصى را بر عهده میزبان مى داند، تکلیف فطر یّه میهمان چیست؟
جواب: در فرض سؤال بر عهده هیچ کدام نیست.

 

سؤال: اینجانب پنج شب قبل از شب عید میهمان شخصى بودم. شب عید را در منزل خود افطار کردم، و چند شب بعد از عید را هم میهمان آن شخص شدم. فطر یّه ام بر عهده کیست؟
جواب: بر عهده خود شماست; ولى احتیاط آن است که از میزبان خود براى پرداخت این فطر یّه نیز اجازه بگیرید.

 

سؤال: زکات فط ه سربازى که نانخور دولت است بر عهده چه کسى است؟
جواب: بر دولت واجب نیست و اگر فقیر است بر خود او نیز واجب نیست، امّا اگر غنى باشد احتیاط آن است که خودش زکات را بپردازد.

 

سؤال: اگر شخصى هنگام غروب شب عید فطر بیهوش باشد آیا زکات فطره از او ساقط است؟
جواب: بیهوش بودن باعث سقوط زکات فطر ه نمى شود.

 

سؤال: آیا بچه در شکم مادر که روح پیدا کرده است شامل فطر یه می شود یا خیر؟ وآیا چیزی باید برای فطر یه ماه رمضان او کنار گذاشت یا خیر؟
جواب: فطریه بر جنین درون شکم مادر واجب نمی شود.

 

آیت‌الله سیستانی:
پرسش: اگر قبل از عید فطر شخصی از شهر خود به شهر دیگری برود و به خانه کسی برود ایا باید فطریه خود را خودش بدهد یا صاحب خانه دهد؟
پاسخ: اگر در شب عید در خانه او باشد و نان خور او حساب شود فطریه او با صاحب خانه است و اگر از نظر عرف نان خور او حساب نشود فطره او بر خودش واجب است.

 

پرسش: اگر فرد در شب عید فطر زکات فطره را جدا کند اما سهواً گم شود یا خرج گردد وظیفه چیست؟
پاسخ: لازم است بدل آن را بدهند و بنابر احتیاط واجب به نیت قربت مطلقه باشد.

 

پرسش: شخصی در غذاخوری بدون اطلاع قبلی که فردا روز عید فطر است میهمانی داده ، بعد از اتمام میهمانی ثابت شده شب عید فطر بوده است آیا زکات فطره میهمانان بر ذمه میزبان می باشد ? اگر بر عهده میزبان باشد آیا میهمانان می توانند از میزبان وکالت بگیرند که زکات فطره را خودشان پرداخت کنند؟
پاسخ: زکات فطره میهمانان در مورد سوال بر عهده میزبان نیست.

 

پرسش: اگر در آخرین شب ماه رمضان شخصی سر زده به مهمانی برود آیا زکات فطره او به عهده صاحبخانه است؟
پاسخ: فطریه مهمانى که پیش از غروب شب عید فطر وارد شده ، و شب را نزد او مانده و ـ هر چند موقتاً ـ نان خور او حساب شود، بر او واجب است و همچنین ـ بنابر احتیاط ـ اگر پس از غروب شب عید فطر وارد ‏شود و نان خور او شمرده شود، و اگر نه واجب نیست و کسی که تنها براى افطار شب عید دعوت شده نان خور به حساب نمیآید ، وفطره اش بر صاحبخانه نیست.