پنج نفری که قبل از خلقت حضرت آدم حضور داشتند

روایات فراوانی در مورد خلقت پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، قبل از خلقت حضرت آدم (ع) مطرح شده‌اند و بیان نموده‌اند که وجود این پنج تن، به صورت جسمانی نبوده بلکه انواری بوده‌اند که خداوند متعال را تسبیح می‌کردند.

اشاره به خلقت اهل بیت (ع) قبل از حضرت آدم (ع) در منابع اهل سنت

این مسأله صرفا عقیده ای شیعی نیست بلکه در منابعی از اهل سنت نیز، به این موضوع اشاره شده است. برخی از اشارات اهل سنت به خلقت اهل بیت (ع) به این شرح است:

1- نبی اکرم (ص) فرمود: «کنت نبیا و آدم بین الماء و الطین: «من نبی بودم آنگاه که آدم بین آب و خاک بود.» ‏(1)

2- از آن حضرت پرسیده شده: «متى کنت نبیا، قال: کنت نبیا و آدم بین الروح و الجسد»، از کی نبی شدی؟ فرمودند: «من نبی بودن آنگاه که آدم بین روح و جسد بود.» (2)

3- حضرت محمد (ص) فرمودند: «اوّل ما خلق اللَّه نورى»‏، «اوّل چیزی که خدا آفرید نور من بود.» و فرمودند: « أوّل ما خلق اللّه روحى : اوّل چیزی که خدا آفرید روح من بود.» (3)

4- پیامبر (ص) فرمودند:«إنی عند اللّه لخاتم النبیین و إن آدم لمنجدل فی طینته.»، «من در نزد خدا خاتم النبیین بودن در حالی که آدم افتاده در طینت خود بود.» (4)

5- نبی اکرم(ص) فرمودند: «کان الناس من شجر شتى ، و کنت انا و على من شجرة واحدة.»، «مردم همه از درخت دیگری هستند ولی من و علی از درخت واحدی هستیم.» (5)

6- حضرت محمد (ع) فرمودند: «خلقت من نور الله عز و جل و خلق أهل بیتی من نوری، و خلق محبوهم من نورهم، و سائر الناس فی النار.»، «من از نور خدا آفریده شده ام و اهل بیت من از من خلقت یافته اند و دوستداران آنها نیز از نور ایشان آفرینش یافته اند و سایر مردم در آتشند.» (6)

احادیثی از معصومین (ع)، درباره خلقت پنج تن (ع) قبل از خلقت حضرت آدم (ع)

هم چنین در احادیثی، موضوع خلقت اهل بیت پیش از حضرت آدم (ع) بیان شده که برخی از آنان اشاره می‌نماییم:

1- در حدیثی رسول اکرم (ص) خطاب به ابن مسعود فرمودند: «خداوند من و على (ع) را هزار سال قبل از آنکه سایر خلائق را بیافریند، از نور عظمت و بزرگى خود، زمانى که هیچ تسبیح و تقدیسى وجود نداشت خلق کرد. پس نور مرا شکافت و از نور من آسمانها و زمین را آفرید. به خداى تبارک و تعالى قسم که من از آسمانها و زمین برترم، و چون نور على (ع) را منتشر ساخت، عرش و کرسى از نور او خلق گردید؛ به پروردگار قسم که على (ع) از عرش و کرسى افضل است؛ سپس نور حسن (ع) را باز کرد و لوح و قلم از نور حسن (ع) به وجود آمد و به خدا قسم که حسن (ع) از لوح و قلم نیز برتر است؛ و چون هستى را از نور حسین (ع) معطر کرد، بهشت و حوریان زیباروى از نور او پدیدار گشتند؛ واللَّه حسین (ع) از حورالعین برتر است. سپس همه هستى از شرق تا به غرب تاریک ماند. ملائکه بر پروردگار از آن همه تاریکى و ظلمت شکایت کردند و خواستند که پروردگار تاریکى را از ایشان برطرف کند، که پروردگار در اجابت خواسته آنان کلمه‏‌اى فرمود و از آن کلمه روحى خلق گردید، سپس کلمه‏اى دیگر فرمود و از آن کلمه نورى خلق شد، پس آن نور را به آن روح اضافه کرد و آن را در بلندترین مکان عرش قرار داد. همه‏ ى عالم از شرق تا به غرب نورانى شد. آن روح آمیخته به نور خلق شده از لطف پروردگار کسى نیست، جز فاطمه زهرا (ع) و به همین دلیل او را زهرا (ع) نامیدند زیرا نورش آسمانها را روشن ساخت.(7)

2- در حدیث دیگری آدم از جبرئیل بعد از مشاهده اهل بیت (ع) می پرسد: «ای حبیب من جبرئیل، آیا ایشان پیش از من آفریده شده اند؟»، جبرئیل گفت: «ایشان چهار هزار سال پیش از آنکه تو آفریده شوی در علم پنهان حق تعالی موجود بوده اند.»(8)

3- امام باقر(ع) به جابر فرمودند: «ای جابر! خداوند بود و هیچ چیز غیر از او نبود و هیچ پیدا و ناپیدایی وجود نداشت، سپس اولین خلقتی را که آغاز کرد این بود که محمد (ص) را خلق نمود و ما اهل بیت (ع) را همراه وی از نور و عظمت او آفرید».(9)

4- از امام باقر (ع) نقل است که فرمودند: «همانا خداوند سبحان در وحدانیتش تنها بود، سپس به کلمه‌ای تکلم کرد و آن کلمه تبدیل به نور شد. سپس از آن نور محمد و علی و عترتش (ع) را خلق کرد. سپس به کلمه‌ای تکلم کرد و آن کلمه تبدیل به روح شد، و آن کلمه را در آن نور ساکن کرد و آن روح را در بدن های ما ساکن فرمود؛ پس ما روح الله و کلمه الله هستیم که به‌وسیله ما خداوند از خلقش پنهان شده است. زمانی که خورشیدی نبود و ماهی نبود و چشمی نبود که بر هم زده شود.(10)

5- ازامام جواد (ع) روایت شده که حضرت فرمودند: ای محمد (ابن سنان) همانا خداوند تبارک و تعالی، دائماً به‌ واسطه وحدانیتش تنها بوده، سپس محمد و علی و فاطمه (س) را خلق نمود. پس هزار دوران مکث کردند، سپس همه اشیاء را خلق نمود و آنها را شاهد خلقت جمیع اشیاء قرار داد. (11)

آیت الله تبریزی (ره) در مورد احادیثی که به حضور اهل بیت (ع) قبل از خلقت حضرت آدم (ع) اشاره می‌کند، می‌گویند:

در بعضی از روایات معتبره وارد شده است که وجود مقدس پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) و فرزندان معصومش و وجود مقدس حضرت زهرا (س) به صورت نورانی قبل از خلقت همه موجودات عالم و قبل از خلقت آدم (ع) خلقت شده اند. اگر چه خلقت این ذوات مقدسه در صورت بشری و مادی از خلقت آدم (ع) متاخر می‌باشد ولی خلقت نوری آنها به استناد به این روایات معتبره مقدم برخلقت همه موجودات است.(12)

روایتی از سلمان فارسی

در روایتی، سلمان فارسی از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌کند که پیامبر(ص) به من گفت: «یَا سَلْمَانُ، خَلَقَنِی اللَّهُ مِنْ صَفْوَةِ نُورِهِ، وَ دَعَانِی فَأَطَعْتُهُ، وَ خَلَقَ مِنْ نُورِی عَلِیّاً، وَ دَعَاهُ فَأَطَاعَهُ، وَ خَلَقَ مِنْ نُورِ عَلِیٍّ فَاطِمَةَ، وَ دَعَاهَا فَأَطَاعَتْهُ، وَ خَلَقَ مِنِّی وَ مِنْ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ: الْحَسَنَ، وَ دَعَاهُ فَأَطَاعَهُ، وَ خَلَقَ مِنِّی وَ مِنْ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ: الْحُسَیْنَ، فَدَعَاهُ فَأَطَاعَهُ.»، «ای سلمان، خداوند مرا از برگزیده نورش خلق کرد و مرا خواند پس او را اجابت کردم، و از نور من، علی را خلق کرد و او را صدا زد و او(علی) او را اطاعت کرد و از نور علی، فاطمه را خلق کرد، پیامبر(ص) به همین ترتیب تا به امام حسین(ع) ادامه دادند و بعد فرمود: «ثُمَّ سَمَّانَا بِخَمْسَةِ أَسْمَاءٍ مِنْ أَسْمَائِهِ، فَاللَّهُ الْمَحْمُودُ وَ أَنَا مُحَمَّدٌ، وَ اللَّهُ الْعَلِیُّ وَ هَذَا عَلِیٌّ، وَ اللَّهُ الْفَاطِرُ وَ هَذِهِ فَاطِمَةُ، وَ اللَّهُ ذو الْإِحْسَانِ وَ هَذَا الْحَسَنُ، وَ اللَّهُ الْمُحْسِنُ وَ هَذَا الْحُسَیْنُ.»، «سپس ما را به پنج اسم از اسمای خودش نامید؛ پس خداوند محمود است و من محمد، و خداوند علی است و این هم علی، خداوند فاطر است و این هم فاطمه، خداوند ذوالاحسان است و این حسن و خداوند محسن است و این هم حسین است.

پیامبر(ص) در ادامه به سلمان فرمود: «ثُمَّ خَلَقَ مِنَّا وَ مِنْ نُورِ الْحُسَیْنِ: تِسْعَةَ أَئِمَّةٍ، فَدَعَاهُمْ فَأَطَاعُوهُ، قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ سَمَاءً مَبْنِیَّةً، وَ أَرْضاً مَدْحِیَّةً، وَ لَا مَلَکاً وَ لَا بَشَراً، وَ کُنَّانُوراًنُسَبِّحُ‏اللَّهَ‏، وَ نَسْمَعُ لَهُ وَ نُطِیعُ.»، «سپس خداوند از ما و از نور حسین، 9 ائمه را خلق کرد؛ پس آن‌ها را خواند و اطاعت شد. در آن هنگام ساختمان آسمان و گسترش زمین و وجود هوا و ملک و انسان صورت نگرفته و ما انواری بودیم که پروردگار متعال را تسبیح و تقدیس کرده، و فرمان او را شنیده و پیروی می‌کردیم (13)

پی نوشت:

1- مفاتیح الغیب، فخر رازى، ج‏6، صفحه 525

2- المستدرک، حاکم نیشابوری، ج2، صفحه 609

3- ینابیع الموده، قندوزی حنفی ، ج1، ص45

4- مسند احمد بن حنبل، ج ، 127

5- لسان المیزان، ابن حجر، ج ، ص 180

6- ینابیع الموده، قندوزی حنفی، ج1، ص46

7- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 40، ص43

8- کشف الغمة فی معرفة الأئمة، اربلی، ج‏1، ص 457

9- بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج،25 ص17

10- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج25 ص23

11- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 54 ص 195.