چرا دعا را به زبان عربی می‌خوانیم؟

به گزارش افکارنیوز، ۵۰ سال پیش که هیچ، تا همین ۲۰ سال پیش هم برای خواندن دعا، برای راز و نیاز و مناجات با آن منبع لایزال بالای سر، این قدر سوال طرح نمی کردیم و فلسفه نمی یافتیم. پای تکنولوژی و اینترنت و بمباران اطلاعات که به زندگی مان باز شد اما اوضاع فرق کرد. عادت کردیم ته هر چیز را در بیاوریم و قبل از اینکه تمام قد ازش دفاع کنیم. به سوال های کوچک و بزرگی که خودمان در موردش داریم پاسخ بدهیم. پرسش ها و شبهه هایی که این روزها پیرامون خواندن دعا شکل گرفته نیز در راستای همین «در آوردن ته هر چیز» است. سوالاتی که در بیشتر مواقع جواب های ساده و روشنی دارند. حجت الاسلام علی سرلک به عنوان کارشناس به هشت تا از این «چرا» های معروف پاسخ می دهد.

۱. چرا دعا می خوانیم؟ اگر می گوییم همه چیز از قبل پیش خداوند رحمان مقدر شده است، پس دعا چطور روی سرنوشت ما اثر می گذارد؟

تقدیر هر چیز یا محاسبه ظرفیت دعا از قبل مشخص شده است؛ یعنی خداوند که دارای علم مطلق است، از همان ابتدا به این فکر کرده که شخص دعا می کند و برابر ظرفیت دعا برایش تقدیر نوشته است. مثل وقت هایی که خود ما یک تصمیم سفت و سخت در مورد شخصی می گیریم، اما آخرش می گوییم اگر فلان کار را کرد، من هم می بخشم. اصلاً همان خدا گفته است یکی از چیزهایی که تقدیر را تغییر می دهد دعاست. ما حتی در روایات داریم که: «الدُعا یُردُ القضا ولو اُبرِمَ ابراما». یعنی دعا قضا را هر چقدر هم محکم باشد برطرف می کند.

۲. چرا دعا را به زبان عربی می خوانیم؟ آیا خدا با زبان فارسی مشکلی دارد؟

کی چنین حرفی را گفته است؟ ما حتی در نماز هم که یک کلمه اش نباید این ور و آن ور بشود می گوییم در قنوت هیچ آداب و تربیتی مجوی، هر چه می خواهد دل تنگت بگوی. دعا زبان ندارد. شما در قنوت هم به هر زبانی که دلت بخواهد می توانی دعایت را بگویی اما برخی دعاها، از شخص معصومین(ع) صادر شده و افق های بلند و حلاوت خاص خودشان را دارند؛ به همین خاطر هم به همان زبان اصلی خوانده می شوند.

۳. چرا به جای مطرح کردن مستقیم خواسته و حاجت خود با خدا، دعای ظاهراً بی ربطی با آن را می خوانیم؟

فلسفه دعا، یادآوری نیاز انسان به خداست؛ در واقع با دعا کردن این معرفت را پیدا می کنیم که به خدا نیاز داریم. آن حاجت های دیگر در واقع جزو اشانتیون های این دعاها هستند. همه این دعاها، راه های مختلف دست پیدا کردن به آن معرفتند که البته یکی از نتایجش هم رسیدن به حاجت مورد نظرمان است. به عنوان مثال، شما وقتی به مهمانی می روید، هدف اصلی تان دیدن خود صاحبخانه است اما در کنارش غذا می خورید، روی مبل می نشینید و… اینها چیزهایی هستند که در کنار آن هدف اصلی حاصل می شوند.

۴. چرا برای حاجت های مختلف، دعاهای متفاوتی وجود دارد؟ نمی شد یک دعا برای همه شان بسازند؟

اصل دعا، سپردن میدان به خود خداست؛ «خدایا تو چه خواهی؟ آن خواهم که دیگر هیچ نخواهم؛ تو برای من بخواه آنچه که خیر من است». در واقع همه اینها همان طور که گفتم راه های متفاوت درخواست کردن و ابراز نیاز به خدا هستند. دعاهای مختلف به یک قرار واحد می رسند. چرا می گویند بیماری، سر پل رسیدن به خداست؟ چون آن زمان فرد خواسته اش عمیق است و اوج نیاز در برابر خداوند را دارد.

۵. چرا بعضی دعاها را باید در زمان های خاصی از سال، هفته یا شبانه روز خواند؟

برخی دعاها ظرف زمانی خاصی دارند اما این به آن معنا نیست که در زمان های دیگر، در رحمت خداوند بسته است و آن دعا اثری ندارد. با این حال، بعضی وقت ها دیگر خدا خیلی عنایت می کند؛ مثل وقت باران، وقت شکسته شدن دل و… انگار خدا عطا و متاع خودش را ارزان کرده باشد تا همه مشتری بشوند. دیده اید گاهی مغازه ها OFF می زنند؟ خیلی وقت ها این حراج زدن ها برای جلب کردن توجه ماست. یعنی وقتی می گویند فلان فروشگاه حراج زده، همه صف می کشند. وقتی بنده ها هم می فهمند در فلان زمان در رحمت خداوند بیشتر از همیشه باز است، سعی می کنند خودشان را برسانند. حالا اگر گذا کاهل بود، تقصیر صاحبخانه چیست؟

۶. چرا بعضی دعاها را دسته جمعی می خوانیم؟

خداوند مجتمع بودن و با هم بودن را دوست دارد. اصلاً محبوب ترین بنا نزد خداوند، خانواده است. ما همه بنده های او هستیم و او دلش می خواهد ما را گرد هم و همدل ببیند. به همین خاطر می گوید: «واعتصموا بِحَبلِ اللهِ جَمیعا». می گوید همه تان با هم بیایید. از یک منظر دیگر، خدا بعضی ادعیه و مناجات ها را دسته جمعی طراحی کرده تا برخی اشخاص را از رهبانیت و دور شدن از لذاید حضور در اجتماع باز دارد.

۷. چرا ادعیه جدیدی ساخته نمی شود؟ همیشه باید همان دعاهای قدیمی را بخوانیم؟

هر روز و به تعداد آدم ها، دعای جدید ساخته می شود. همه این دعاهایی که افراد معمولی زیر لب می گویند، در واقع دعاهای جدید هستند اما اگر منظور دعاهایی مثل ابوحمزه ثمالی و کمیل است، دلیلش این است که معصومین در حال حاضر حضور ندارند. در این ماه عزیز خوی است دعا کنیم امام زمان(عج) ظهور کنند و ما پای مناجات های ایشان به حرف های جدید و افق های بلندتری برسیم.

۸. چرا وقتی به زبان عربی تسلط نداریم، باید صرفاً روخوانی کنیم؟ آیا روخوانی محض دعاها، می تواند ثمربخش باشد؟

برخی ممارست ها، ناخودآگاه بر صفای دل ما تاثیر می گذارند. حتی دیدن کلماتی که از معصومین صادر شده اند هم به انسان صفای باطن می دهد. وقتی در خواندن شان ممارست داشته باشیم، کم کم به مفاهیم شان پی می بریم. حتی اگر به مفاهیم شان پی نبریم، باز بهره ای جزئی خواهیم برد، این به خاطر نورانیت دعاست. روزی بچه ای از مادربزرگش که هر هفته به کلیسا می رفت و موعظه می شنید، پرسید: «این همه کلیسا می روی، مگر آنجا چه می گویند؟» مادربزرگ اما به یاد نمی آورد. این موضوع چند دفعه تکرار شد. بعد از چند هفته، مادربزرگ یک سبد به پسر داد و از او خواست آن را توی آب بزند. وقتی سبد را برگرداند، گفت: «چیزی از آب روی سبد نمانده اما تغییری در آن نمی بینی؟» پسرک گفت: «چرا تمیزتر شده است!»

همشهري جوان/ شماره ۴۱۷/ ۵ مرداد ۹۲/ صفحه ۳۱