به گزارش افکارنیوز، «بوی چیه؟ سرم درد گرفت.» یا «از این شیرینی فروشی چه بوی خوبی میاد، من رو یاد شیرینی های مادربزرگم انداخت.» شاید بارها چنین جمله هایی را گفته یا شنیده اید. امکان ندارد وقتی بوی خورشت قیمه را حس کنید و برای مثال یاد قیمه مادرتان نیفتید. البته تاثیر بوها روی انسان پیچیده تر از این حرف هاست. دانشمندان معتقدند با استفاده از بو می توان بعضی از بیماری ها را کنترل کرد. آیا این باور درست است؟ آیا بوها تاثیری روی خلق و خو، حافظه و ذهن دارند؟ آیا ممکن است با استفاده از بو مشتری ها را به خرید کالاهایی که به آنها نیاز ندارند تشویق کرد؟

بو یک مفهوم اساسی است و دانشمندان هنوز درباره آن و تاثیراتش روی بدن پژوهش می کنند. وقتی گیرنده های شیمیایی در بینی، که تشخیص بو برعهده آنهاست، توسط یک بوی خاص تحریک می شوند، پیام های الکتریکی به مغز می فرستند. مغز داده ها را تفسیر می کند و در نهایت باعثمی شود بوهای مختلف را درک کنیم. در واقع، بوها را وقتی حس می کنیم که مولکول های موجود در هوا باعثتحریک سلول های گیرنده بویایی می شوند. به همین دلیل مواد فرّاری که به آسانی به گاز تبدیل می شوند، مانند نفتالین بو دارند. با این حال، آیا بوها می توانند مانند نورها و رنگ ها در درمان بیماری ها یا خلق و خو و ذهن ما تاثیر بگذارند؟ دانشمندان خوش بین هستند.

بوها باعثدرک بهتر طعم می شوند


قبل از اینکه وارد بحثتاثیر بو روی درمان یا کنترل بیماری ها شویم، بد نیست به تاثیر فیزیکی بوها اشاره کنیم. به گفته دانشمندان بوها باعثدرک بهتر طعم غذاها می شوند. طعم جزو آن دسته ویژگی هایی است که تعریف مشخصی ندارد. تعجب کردید؟ شاید باور نکنید اما هرکس تعریف خودش را از طعم دارد. برای مثال تعریف طعم از نظر یک شیمیدان با یک آشپز متفاوت است. طعم از نظر شیمیدان ها تنها عط است اما آشپزها ترکیب پیچیده ای از احساس بویایی، چشایی و درک مزه را طعم می دانند. با این حال، هیچ یک از این تعریف ها به طور کامل طعم را تشریح نمی کنند.

پژوهش ها نشان داده اند درک طعم و احساس بویایی نسبت مستقیمی با هم دارند؛ یعنی هر چه ماده غذایی بوی بیشتری داشته باشد طعم و مزه بیشتری هم دارد. بنابراین هر چه بوی غذا مطبوع تر و خوشایندتر باشد، اشتها را بیشتر تحریک می کند و باعثمی شود لذت بیشتری از خوردن خوراکی ها ببریم.

پژوهش ها نشان داده اند بعضی از ترکیبات در غلظت های متوسط به عنوان محرک طعم در غلظت های بالا به عنوان محرک سیستم بویایی عمل می کنند و با تغییر طعم و بو روی سلیقه افراد تاثیر می گذارند. برای مثال نمک(شور)، اسید سیتریک(ترش) و گنه گنه(تلخ).

بو بکش تا فشار خونت پایین بیاید


یک خبر خوب برای مبتلایان به فشارخون بالا؛ پژوهش های اخیر نشان داده اند بو کردن گل های رز و بعضی از عطرهای ملایم باعثکاهش فشارخون می شود. البته به معنای خلاصی از دست دوا و دکتر نیست و هنوز به صورت ایده ای خام مطرح شده اما امیدهای زیادی برای محققان برای درمان فشارخون بالا ایجاد کرده است.

استرس بو دارد!


اعصاب ندارید؟ با کمترین اتفاقی زود از کوره در می روید؟ همیشه دچار استرس هستید؟ دانشمندان علاوه بر روش های معمول، یک پیشنهاد ویژه برایتان دارند؛ بو بکشید. پژوهش های اخیر نشان داده اند بعضی از بوها برای کاهش استرس موثرند. در این میان، اسطوخودوس حسابی خودی نشان داده چون علاوه بر کاهش استرس، روی تسکین درد نیز موثر است.

قهوه نیز که مدتی است به پای ثابت بیشتر مطالب مربوط به سلامت در رسانه ها تبدیل شده، خاصیت آرام بخش دارد. شاید به همین دلیل موقع گذشتن از کنار یک کافه تریا(قهوه فروشی) به مشام رسیدن بوی قهوه، نوعی احساس آرامش و راحتی می کنیم. بوی وانیل نیز همین ویژگی را دارد. بوی گل رز نیز با تنظیم تنفس باعثاحساس آرامش و کاهش استرس می شود.

بو بکش و بخواب


خواب تان نمی برد؟ از بی خوابی به ستوه آمده اید؟ نگران نباشید بو بکشید و راحت بخوابید. شاید عجیب به نظر برسد اما پژوهش های اخیر نشان داده اند بو کردن گل ها، به خصوص گل رز قبل از خواب باعثمی شود راحت تر بخوابید. البته استفاده از اسپری های خوشبوکننده هوا این تاثیر را ندارند. با این حال، در اتاق خوشبو نسبت به اتاق بدون بو خواب راحت تری را تجربه می کنیم. از سوی دیگر، اسطوخودوس نیز با تاثیر گذاشتن روی سرعت فعالیت های سیستم عصبی، باعثبهبود کیفیت خواب، ایجاد آرامش و روحیه افرادی می شود که از اختلال های خواب رنج می برند.

ماجرا به همین جا ختم نمی شود چون رایحه موجود در اتاق خواب حتی روی خواب هایی که می بینید تاثیر می گذارند. استشمام بوی گل قبل از خواب می تواند باعثشود هم خوب بخوابید و هم خواب های خوش ببینید. البته برعکس این موضوع نیز درست است؛ یعنی استشمام بوهای بد قبل از خواب باعثکاهش کیفیت خواب و دیدن کابوس می شود. پژوهشگران امیدوارندن با این روش بتوانند به افرادی که دچار کابوس های شبانه هستند کمک کنند تا از این مشکل آزاردهنده رها شوند.

تبلیغات بودار را باور کنیم؟


آیا ممکن است فروشندگان با استفاده از بوها ما را به خرید تشویق کنند؟ پژوهش ها نشان داده اند بوی فروشگاه ها روی خرید و میزان پولی که خرج می کنید اثر دارد. محققان کفش های یکسانی را در دو فروشگاه قرار دادند. در یک فروشگاه رایحه دلپذیری منتشر کردند و در فروشگاه دیگر هیچ بویی به محیط اضافه نکردند. نتایج نشان داد ۸۴ درصد از خریداران، تمایل دارند از فروشگاه با رایحه دلپذیر خرید کنند. آنها همچنین حاضر بودند که برای خرید کفش های موجود در فروشگاه خوشبو پول بیشتری بپردازند.

گاهی وقتی وارد بعضی فروشگاه ها می شوید، بوی عود یا مواد خوشبو کننده ای را احساس می کنید که فروشنده ها برای مطلوب جلوه دادن محیط از آنها استفاده می کنند. این کار بخشی از ترفندهای تبلیغاتی برای جلب مشتری است که اساس آن همان تاثیر بو در حافظه و خلق و خوی افراد است. بازاریابان بعد از اینکه حس بینایی و شنوایی مشتریان را گلوله باران می کنند، آخرین تیر را به سیستم بویایی آنها شلیک می کنند تا کار تبلیغات خود را به نتیجه برسانند. با این حال، این بوها، طعمه هایی هستند که مشتریان را با یک حس خوب به خرید تشویق می کنند.

چگونه به بوها عادت می کنیم؟


اضافه کردن عطر به یک اتاق که قبلاً بدون بو بوده معادل تغییر مبلمان است. این تغییر در ابتدا تمرکز و دقت را افزایش می دهد اما پس از مدتی، این اثرها کاهش پیدا می کنند. این اتفاق درباره بو هم صادق است. سیستم بویایی در ابتدا برای تشخیص تغییرات بو فعال می شود اما پس از پاسخ آن به محیط از بین می رود. این بدان معنی نیست که بو از میان رفته است بلکه انطباق سیستم بویایی را با محیط نشان می دهد. این فرایند در افرادی که معمولاً از عطر یا ادکلن خاص استفاده می کنند وجود دارد. بیشتر این افراد می گویند بوی عطر خودشان را احساس نمی کنند.

بو مثل انسولین عمل می کند؟


امیدهای تازه ای برای دیابتی هایی که باید انسولین تزریق کنند ایجاد شده، اگرچه هنوز تا قطعی شدن ماجرا راه زیادی باقی مانده است. در یکی از پژوهش های اخیر از چند مرد سالم دعوت به همکاری شد. به آنها یک بار در روز انسولین تزریق می شد و این کار به مدت چهار روز ادامه پیدا می کرد. طبیعی است که قند خون آنها کاهش می یافت. البته پس از هر تزریق داوطلبان در معرض بوی انسولین هم قرار می گرفتند.

در روز پنجم تزریقی انجام نشد و افراد تنها در معرض بوی انسولین قرار گرفتند ولی باز هم قند خون شان کاهش یافت.

بوها و درمان آلزایمر و پارکینسون


پژوهشگران امیدهایی برای کشف رازهای بیماری های مرموزی مانند آلزایمر و پارکینسون با استفاده از بوها پیدا کرده اند زیرا بو و حافظه به شدت با هم مرتبط هستند و از دست دادن حس بویایی یکی از علائم اولیه در بیماری های پیشرونده عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر است.

حواس ما با هم کار می کنند. برای مثال بینایی، چشایی و بویایی افراد کاملاً به هم مرتبط هستند، طوری که احساس یک بو می تواند حس های دیگر را هم تحریک کند. بنابراین شاید بتوان با این روش به مبتلایان به آلزایمر کمک کرد تا کمتر در زندگی شان با مشکل مواجه شوند.

بوها باعثتحریک حافظه می شوند


حتماً برای شما هم اتفاق افتاده که تنها با احساس یک بوی خاص سیلی از خاطرات به ذهن تان هجوم بیاورند. از انجا که مرکز درک بویایی بخشی از سیستم لیمبیک مغز است که با حافظه در ارتباط است، ‌ ارتباط قوی ای بین حافظه و قدرت بویایی وجود دارد که تقریباً بلافاصله با احساس یک بوی خاص، مکان خاص، افراد یا خاطراتی را برایتان تداعی می کند. از آنجا که بو محرکی بسیار قوی است از آن برای درمان و بازیابی خاطرات فراموش شده استفاده می شود.

بو تمرکز را افزایش می دهد


تمرکز ندارید؟ بوی نعنا، توت فرنگی و اسطوخودوس را امتحان کنید چون باعثافزایش قدرت تمرکز می شوند. پژوهش ها نشان داده اند که استفاده از بوی اسطوخودس در زمان استراحت کارگران کارخانه باعثافزایش عملکرد و بهره وری آنها می شود. همچنین ورزشکاران با استشمام بوی نعنا سریع تر می دوند و تمرکز بیشتری دارند. دانش آموزانی هم که توت فرنگی تازه را بو می کنند، در امتحان هایشان عملکرد بهتری دارند. ناگفته نماند بوی اوکالیپتوس نیز هوشیاری را افزایش می دهد.

بوی نوزاد مادران را شاد می کند


چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه بوی نوزاد باعثایجاد نوعی حس شادی و نشاط در مادر می شود که بقیه، حتی پدر نوزاد از آن بی بهره اند. از سوی دیگر، بوی بدن مادر نیز به نوزاد حس آرامش و امنیت می بخشد. با این حال، تاثیر بوها روی ذهن و جسم ما به همین جا ختم نمی شود. با این حال، بسیاری از بوها می توانند باعثترشح هورمون سروتونین در بدن و ایجاد حس شادی و نشاط شوند.

تندرستي/ شماره ۱۳۳/ مهستي خيري/ صفحه ۳۸