به گزارش افکارنیوز، نوتراسیوتیکال ها ماده غذایی را گویند که یا اثر دارویی داشته و یا کمبود فرآورده های غذایی خاصی را برطرف می کند و یا به عبارتی دیگر به هر ماده ای که غذا باشد و یا بخشی از غذا را تشکیل داده و اثرات سودمند روی سلامتی داشته و در پیشگیری و درمان بیماری ها موثر واقع شود اطلاق می گردد. نوتراسیوتیکال ها شامل مواد مغذی ایزوله شده(کنسانتره مواد مغذی)، مکمل های غذایی مواد خوراکی تولید شده به روش مهندسی ژنتیک، محصولات گیاهی و غذاهای فرآوری شده مانند غلات، سوپ ها و نوشیدنی ها می شود. لذا نوتراسیوتیکال ها حاوی مقادیر کافی و مورد نیاز از ویتامین ها، چربی ها، پروتئین ها، قندها، املاح و سایر مواد مغذی ضروری برای انسان می باشند.

دیابت شیرین(نوع ۲) با بالا بودن غیر طبیعی مقدار قند خون که می تواند ناشی از تولید ناکافی انسولین و یا بی اثر بودن آن باشد مشخص می شود. بالا بودن قند خون دو مشکل اساسی را در بدن به وجود می آورد.

سلول های بدن در حسرت تولید انرژی باقی می مانند و انرژی تولید نمی شود.

مقادیر زیاد قند خون می تواند بر اعصاب، چشم ها، کلیه ها، قلب و عروق خونی آسیب برساند. طبق نظریه انجمن دیابت آمریکا، با تغییر مناسب رژیم غذایی می توان به نتایج خوبی دست یافت. تحقیقات نیز اثرات مفید بعضی از غذاهای حاوی انواع مختلفی از فیبرها را در بهبود سطح گلوکز بعد از صرف غذا و پاسخ انسولین در افراد دیابتی به اثبات رسانده است. از بهترین انواع فیبرهای غذایی که در بهبود مقاومت به انسولین موثر واقع می باشند می توان به فیبر جو دوسر و صمغ گوار اشاره نمود در حالی که فیبر پسیلیوم اثرات متفاوت و متغیری را ایجاد می نماید. قهوه از دیگر موادی است که حاوی کلروژنیک اسید می باشد و خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. بعد از صرف غذا، قهوه باعثکاهش سرعت رهایی گلوکز در جریان خون می شود. سایرنوتراسیوتیکال هایی که باعثتقویت تحمل به گلوکز و نیز افزایش حساسیت به انسولین می شوند عبارتند از منیزیم، کروم، اسیدلینولئیک کونژوگه و غیره، که به طور خلاصه به آنها خواهیم پرداخت.

دسته بندی نوتراسیوتیکال ها و نقش آنها در دیابت به شرح ذیل می باشد:

مواد غذایی به دو دسته ریزمغذی ها و درشت مغذی ها طبقه بندی می شوند. ریزمغذی ها شامل املاح و ویتامین ها و درشت مغذی ها شامل قندها، چربی ها، پروتئین ها، و آب می گردند.

درشت مغذی ها

قندها:

قندهای غذایی نشات گرفته از غلات، نان ها، سایر محصولات دانه ای، حبوبات، سبزیجات، میوه جات، محصولات لبنی و افزودنی های قندی بایستی ۶۰۵۰ درصد نیاز انرژی فرد را فراهم سازد. منبع قند و میزان قند مصرف شده بر غلظت قند خون و پاسخ به انسولین دخالت دارند.

پروتئین ها:

شواهد اخیر بر این امر دلالت دارد که احتیاجات پروتئینی در افراد دیابتی شبیه افراد معمولی است و در حدود ۸۶/۰ گرم در کیلوگرم وزن بدن در روز می باشد. اگر چه پروتئین نقشی را در تحریک ترشح انسولین ایفا می کند ولی بایستی از مصرف زیاد آن پرهیز نمود زیرا می تواند در بیماری زایی نفروپاتی دیابتی دخالت داشته باشد. بعضی از شواهد نشان می دهند که مصرف پروتئین گیاهی جهت کاهش کلسترول سرم و جلوگیری از نفروپاتی بهتر از پروتئین حیوانی عمل می کند. منابع متعددی از مکمل های پروتئینی وجود دارند که شامل آب پنیر، کازئین، سویا، برنج و تخم مرغ می شوند.

چربی ها

مطالعات متعدد نشان داده است که غذاهای حاوی چربی زیاد می تواند تحمل به گلوکز را مختل نموده باعثچاقی، اختلالات چربی و بیماری های قلبی گردد. لذا بایستی مصرف چربی های اشباع شده را به ۱۰ درصد و یا کمتر از انرژی تام دریافتی و دریافت کلسترول را به ۳۰۰ میل گرم در روز و یا کمتر کاهش داد. تحقیقات نشان داده است که چربی های تک اشباع نشده مانند روغن های لانولا، زیتون و بادام زمینی می توانند اثرات سودمندی در کنترل تری گلیسرید و قند در بعضی از افراد دیابتی داشته باشند ولی باید مواظب اضافه وزن بود.

ریزمغذی ها

منیزیم:

اگرچه این عنصر مستقیماً در مکانیسم دیابت دخالت ندارد ولی از بروز مشکلات ثانویه در بیماری دیابت جلوگیری می نماید. دوز توصیه شده در بیماران دیابتی یا قلبی ۱۰۰۰ میلی گرم در روز است. منابع طبیعی منیزیم عبارتند از: دانه های آسیاب نشده، انجیرها، بادام ها، موز و سبزیجات برگ سبز تیره.

ویتامین C:

تحقیقات اخیر نشان داده است که مکمل ویتامین C می تواند در افراد دیابتی موثر واقع شود. در مطالعه ای بیماران در هفته اول ویتامین C دریافت نکردند، بعد ۱ گرم در روز برای مدت ۴ هفته و بعد ۳ گرم در روز برای ۴ هفته دیگر دریافت نمودند. نتایج نشان داد که دوزهای بالای ویتامین C کمک به حفظ قند خون نموده، سطوح آنتی اکسیدان بیمار را نیز افزایش می دهند. شواهد اولیه نشان داد که مکمل های ویتامین C(در حدود ۱۰۰۰ میلی گرم روزانه) می تواند باعثجلوگیری یا کاهش بروز آب مروارید و اختلالات عصبی که به وفور در بیماران دیابتی به وقوع می پیوندد منجر شود. چنین دوزهایی نیز باعثمهار قنددار شدن پروتئین که در ایجاد مشکلات بلند مدت در بیماران دیابتی نقش دارند می گردد.

اسیدهای چرب امگا۳:

از آنجایی که بدن قادر نیست اسیدهای چربی امگا۳ را بسازد بایستی آنها را از منابع غذایی تامین نماید. بهترین منابع اسیدهای مزبور عبارتند از ماهی های چرب(ماهی آزاد، ماهی خال مخالی، ساردین، شاه ماهی، تن) دانه کتان، گیاه پامچال غروب، گل گاو زبان، گردو و جوانه گندم. اسیدهای چرب ضروری امگا۳ باعثبهبودی در مقاومت انسولینی در مدل های حیوانی و احتمالاً در انسان می شوند. مقدار توصیه شده برای صرف روغن دانه کتان ۲۱ قاشق غذاخوری در روز است.

ویتامین E:

ویتامین E یک ویتامین محلول در چربی است که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کند. مقادیر پایین ویتامین E با افزایش خطر بروز دیابت در ارتباط است و در افراد دیابتی غلظت آنتی اکسیدان ها پایین می باشد. شواهد جدید بر این امر دلالت دارد که به دلیل افزایش تولید رادیکال آزاد به طور ثانویه در هیپرگلسیمی، احتیاجات آنتی اکسیدانی در افراد دیابتی زیاد می شود. دوز ویتامین E تا ۴۰۰ واحد بین المللی معمولاً بی خطر است ولی دوزهای بیشتر از ۸۰۰ واحد شاید بر روند انعقاد خون اثر بگذارد، در حالی که آزمایش ها چنین خاصیتی را تاکنون ثابت نکرده اند.

بیوتین:

بیوتین که عضوی از خانواده ویتامین B کمپلکس است برای متابولیسم و رشد انسان مخصوصاً در تولید اسیدهای چرب، آنتی کورها و آنزیم های گوارشی و متابولیسم بافت ها ضروری است. در بیماران دیابتی بیوتین فعالیت آنزیم گلوکز کیناز کبدی را تحریک نموده، تولید انسولین را افزایش و باعثبهبودی در برداشت گلوکز توسط سلول های ماهیچه ای می گردد. منابع غذایی بیوتین شامل گوشت، سویا، زرده تخم مرغ، دانه ها، آبجو می شود. دوز توصیه شده آن برای دیابتی ها ۹ میلی گرم در روز است.

کوآنزیم ۱۰Q:

معمولاً داروهایی که در دیابت و یا بهبود عوارض آن کاربرد دارند باعثکاهش میزان کوآنزیم ۱۰Q می شوند. در مطالعه ای تاثیر فرم محلول در آب کوآنزیم ۱۰Q(۶۰ میلی گرم در روز) با ویتامین B کمپلکس در بیماران با قند خون بالا مقایسه شد و مشاهده گردید که این ترکیب در دوز ذکر شده باعثکاهش میزان گلوکز ناشتا و انسولین گشته و در نتیجه منجر به بهبودی در مقاومت انسولین می شود.

روی:

سطح روی در مبتلایان به دیابت، به خصوص دیابت نوع ۲، تمایل به کاهش داشته و علاوه بر آن، این عنصر نقش مهمی در تولید و ذخیره انسولین در بدن دارد. به همین دلیل، تجویز مکمل های روی می تواند نقش کمک کننده ای در مبتلایان به این بیماری داشته باشد. منابع طبیعی روی عبارتند از: گوشت، جگر، غذاهای دریایی، جوانه گندم، مخمر آبجو، تخم کدو، تخم مرغ، پودر خردل.

دنياي سلامت/ شماره ۹۷/ آبان ماه ۹۲/ به قلم: دكتر محمدمهدي كاشفي الاصل/ صفحه ۵۶