کتیبه و سنگ نوشته های تاریخی نشان می دهد که ۵۵۰ سال قبل از میلاد آمار و آمارگیری بوده است!؟ یعنی قشون و لشکر و وضعیت شهرها را با همین آمارگیری ها روی پا نگه می داشتند. در زمان حکومت داریوش کبیر هم موضوع جمع آوری آمار در الواح کشف شده در تخت جمشید دلالت بر اهمیت این مهم دارد.
اما اگر بخواهیم کمی رسمی تر در مورد آمارگیری صحبت کنیم باید به سراغ ثبت وقایع تاریخی دوره ناصرالدین شاه قاجار برویم. یک معلم ریاضی به نام عبدالغفارخان نجم الدوله نخستین فردی بود که در سال ۱۲۴۶ طرح آمار نفوس تهران را اجرایی کرد. آن زمان تهران ۵ منطقه بود و جمعیت پایتخت هم حدود ۱۵۵ هزار نفر بوده است. وقتی دیدند آمار واقعا خیلی کارایی دارد در سال ۱۲۷۷ تصمیم گرفته شد آمار خانه ها و ساختمانهای تهران هم گرفته شود. بعد از اینکه در تهران تشکیلات بلدیه یا همان شهرداری خودمان راه اندازی شد در سال ۱۳۰۱ سرشماری دیگری از تهران اجرا شد که نتیجه آن جمعیت ۲۱۰ هزار نفری تهرانی ها در آن سال بود.
به گزارش مهر، در سال ۱۳۰۷ هیئت وزیران مسئولیت آمار را به ثبت احوال کنونی یا همان اداره کل احصائیه و سجل احوال حکومتی واگذار کرد و طرح آمار به عنوان یک تکلیف قانونی ثبت شد. اما اصل سرشماری ملی کشور به تاریخ ۱۳۱۸ باز می گردد که ابتدا از کاشان آغاز شد و ۲ سال ادامه داشت. اما جنگ جهانی شکل گرفت و طرح نیمه تمام ماند. اگر از ورود سازمان ملل به موضوع آمار و توقف آن در کودتای ۲۸ مرداد عبور کنیم باید گفت که در سال ۱۳۳۴ رسما با تصویب مجلس اداره آمار عمومی زیر نظر وزارت کشور شکل گرفت که وظیفه آن جمع آوری و تمرکز آمارهای متنوع اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی، بهداشتی و اجرای آمارگیری های نفوس و کشاورزی ذکر شد که در سرشماری توسط اداره آمار عمومی در سال ۱۳۳۵ هجری شمسی جمعیتی حدود ۱۹ میلیون نفر در کشور شمارش شد.
بر اساس این گزارش مرکز آمار ایران هر فصل بر اساس مقتضیات و برنامه ریزی های خود طرح های آمارگیری از وضعیت آموزش، کشاورزی، جنگلداری و شیلات، انرژی، صنعت و معدن، ساختمان و مسکن، فرهنگ و گردشگری، نیروی کار، هزینه و درآمد و غیره در سطح استانها از طریق معاونت آمار و اطلاعات سازمان های مدیریت و برنامه ریزی استانها اجرا می کند. نتایج این آمارها به صورت سالنامه آماری در هر استان و همچنین کشور منتشر می شود. سالنامه آماری کشور حاوی مجموعه ای از آخرین اطلاعات آماری موجود در زمینه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است که به منظور رفع نیازهای آماری تصمیم گیران، برنامه ریزان، پژوهشگران و سایر متقاضیان از سال ۱۳۴۵ به طور سالانه تهیه و منتشر می شود.
ناگفته نماند بر اساس اظهارات شخصیتهای مهم سیاسی جهان، دولتمردان، روسای جمهور و نخبگان، مدیریت آمار مهمترین محور برای تعریف و برنامه ریزی استراتژیک هر کشوری است برای همین کشورهایی موفق هستند که آمارهای به روزتری داشته باشند.
نمونه آمار استان تهران
اوضاع متفاوت آمارگیری در پایتخت!
در حالی آرام آرام وارد سرشماری نفوس مسکن سراسر کشور (سال ۱۳۹۵) می شویم که آمارگیران تهرانی هچنان در حال آمارگیری طرح های مختلف آماری در سطح استان تهران هستند. یکی از این طرح ها طرح استفاده خانوارهای تهرانی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در استان تهران است که هم اکنون در حال اجرا است. (البته این نوع آمارگیری به صورت رندم انجام می شوند و چند هزار خانواده را در بر می گیرد)؛ همراه با چند گروه آمارگیر به سطح محلات تهران رفتیم تا از نزدیک شاهد وضعیت آمارگیری پایتخت باشیم. قبل از رسیدن به محله مورد نظر تصور ما این بود که آمارگیران تنها با ارائه کارت شناسایی به راحتی از شهروندان پرسش کرده و پاسخ ها را یادداشت یا به وسیله تبلت ثبت می کنند اما وقتی وارد کار شدیم کمی اوضاع و احوال متفاوت بود.
زنگ نخستین خانه را که زدیم خانمی گفت: بفرمائید! مامور آمار گفت: آمارگیر هستم اگر اجازه دهید چند سوال داشتم؛ صاحبخانه در پاسخ گفت: همسرم خانه نیست! ... در حالی که مامور آمار هم کارت شناسایی داشت و هم صحبتی از اینکه تشریف بیاورید جلوی در هم نشد و این شهروند می توانست از طریق آیفون هم پاسخ دهد. حتی سوالات هم آنقدر خصوصی نبود! بعد نوبت به خانه های بعدی رسید و هرکدام برای پاسخگویی به مامور آمار داستان هایی داشتند.
اما شهروندانی هم بودند که بسیار خوشرو به تک تک سوالات پاسخ می دادند و حتی برای مامور آمارگیر آب یا چای می آوردند. یکی از آمارگیرها که چند سالی کارش آمارگیری است، می گفت: مشکلات زیادی در کار داریم. از سردی و گرمی هوا تا وضعیت بیمه اما از همه مهمتر برخورد شهروندان است. من مواردی داشتم که شهروندان به دلیل اصرارم برای پاسخگویی به پلیس تماس گرفته و یا برخورد نامناسبی داشته اند.
مامور آمارگیر در حال صحبت بود که یکی از شهروندان بعد از مشاهده کارت شناسایی گفت: پاسخی به سوالات شما نمی دهم. گفتم: ببخشید من خبرنگار هستم دلیل شما چیست؟ گفت: یارانه ام قطع می شود! در حالی که سوالات در مورد استفاده از تلفن خانه، تلفن همراه، استفاده از اینترنت، رضایت از سرعت اینترنت، شبکه های مجازی و اجتماعی و غیره بود.
از یکی دیگر از شهروندان سوال شد ماهواره دارید؟ در پاسخ نگاهی به ما کرد و گفت: نکند شما پلیس هستید!؟ گفتیم: این فقط آمار است و قطعا نتیجه آن برای توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات کشور موثر خواهد بود. سوالات و پاسخ ها از شهروندان ادامه داشت. برخی با آرامی پاسخ صریح و روشن می دادند و برخی هم یا نصفه نیمه و یا اصلا پاسخی نمی دادند. انگار گروهی از تهرانی ها نمی خواستند آمار بدهند.
یکی از شهروندان منطقه ۳ تهران می گفت: من با شفافیت پاسخ می دهم چون می دانم و اعتماد دارم این سوالات قطعا برای پیشرفت کشور موثر است. همین که مامور آمار برای نفوذ اینترنت و تلفن سوال می کند نشان می دهد این دغدغه ای است که مسئولان صلاح دیدند آمار داشته باشند تا بر اساس آن برنامه ریزی کنند.
این اتفاقات نشان می دهد که ورود رسانه ملی و رسانه های گروهی باید بیشتر به موضوع مهم آمارگیری و نتایج و تاثیر آن در تصمیم گیری های کشور بپردازند و در این خصوص اطلاع رسانی داشته باشند.
۸۷۶۰ آمارگیر آمار تهران را می گیرند
اکبر بدیعی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: نیروهای اجرایی و ستادی استان تهران برای سرشماری سال ۹۵ طبق برآورد ما هشت هزار و ۷۶۰ نفر هستند. در حالی که در سال ۹۰ و ۸۵ این تعداد ۱۸ هزار نفر بود. همچنین تمام آمارگیران از بازار آزاد انتخاب می شوند. حقوقشان هم بر اساس ایاب و ذهاب و کیفیت کار مشخص می شود که حدود ماهانه ۱.۵ میلیون تومان است. تعداد آمارگیران هم، متوسط ماهانه ۸۰ نفر داریم.
۴۵۰۰ تبلت نیاز داریم
بدیعی می گوید: مرکز آمار باید حدود ۴۵۰۰ تبلت خریداری کند تا سرشماری در تهران با موفقیت انجام شود. هرچند تامین این مقدار تبلت سنگین است اما قرار شده ۱۰ درصد تبلت ها از سوی سازمان های استانی خریداری شود.
رصد ۲۲۰۰ خانواده تهرانی در بخش هزینه و درآمد
از سرپرست معاونت آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران سوال کردیم آیا در طول سال آمارهای دیگری از تهران پایش می کنید که در پاسخ گفت: اولا باید بگویم که نتایج آمارها خیلی دیر بیرون می آید اما ما کار خود را تمام و کمال انجام می دهیم. در تهران یک فرمولی داریم مثلا ۲۲۰۰ خانواده را در تمام نقاط استان انتخاب ک
رده و به مدت یک سال از نظر درآمد و هزینه خانوار رصد می کنیم که تعداد حدود ۵۶۰ خانوار هم روستایی هستند.
