خطاهای پزشکی که ممکن است از سوی تمامی کادرهای بیمارستانی و درمانی سر بزند تحت‌عنوان خطاهای انسانی مرتبط با سلامت، دسته‌بندی می‌شوند. این خطاها انواع مختلفی دارند، از کوچک تا بزرگ اما علت بیشتر آنها ضعف در تشخیص و درمان است.
خطای پزشکی به عارضه‌ای جانبی و قابل پیشگیری با مراقبت گفته میشود، خواه مضر‌بودن خطا برای بیمار آشکار باشد یا نه. این خطا می‌تواند شامل یک تشخیص نادرست یا ناقص، درمان نادرست یک بیماری، مصدومیت، سندرم، رفتار، عفونت یا ایجاد بیماری‌های دیگر باشد. آماری از سازمان بهداشت جهانی وجود دارد که نشان می‌دهد در سال 2014 در سطح جهانی، 142هزار نفر از عوارض جانبی درمان پزشکی جان خود را از دست داده‌‌اند
این آمار 94هزار نفر نسبت به سال 1990 افزایش نشان می‌دهد اما مطالعات مستقل دانشگاهی در آمریکا می‌گوید که در سال 2016 تنها در این کشور 251,454 مورد مرگ به علت خطای پزشکی ثبت شده است؛ عددی وحشتناک که نادرست بودن آمار پیشین را اثبات می‌کند. گزارش سال 2000 یک مؤسسه پزشکی نقطه آغازی بود به نگرانی جامعه جهانی درباره خطاهای پزشکی.
این مؤسسه تخمین زده بود که تنها در بیمارستان‌های آمریکا هرسال 44هزار تا 98هزار خطای پزشکی منجر به مرگ قابل پیشگیری، به وقوع می‌پیوندد و یک میلیون مصدومیت ناخواسته تنها دریک سال در آمریکا عامل نگرانی دوم بود. مؤسسه دیگری، تحقیقاتی مشابه را در بریتانیا انجام داد؛ 850هزار خطای پزشکی در بیمارستان‌های این کشور رخ می‌دهد که بیشتر از 2میلیارد پوند هزینه اضافی دربردارد.
مخالفت پزشکان بلافاصله آغاز شد و آنها روی کلمه «قابل پیشگیری» بحث می‌کردند. مطالعه دیگری در سال 2001 از سوی انستیتو جهانی پزشکی صورت گرفت که نشان داد از هر 10هزار بیماری که به دلایل مختلف به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند یک بیمار می‌میرد که می‌توانست لااقل سه ماه یا بیشتر در شرایط خوب، نرمال و سلامت زندگی کند. سال 2006 مطالعات همین مؤسسه آشکار کرد که 1,5 میلیون نفر در جهان هرساله از خطاهای معمول پزشکی آسیب می‌بینند. آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های سلامتی در سال 2002 گزارش داد که تقریبا 16درصد مرگ‌های بیمارستانی به نوعی با خطاهای انسانی مربوط هستند.
بهترین‌ها و بدترین‌های پزشکی جهان
آمریکا در بین کشورهای پیشرفته جهان، بدترین آمار خدمات پزشکی و خطاهای پزشکی را داراست. درواقع 9,7 درصد از عوامل مرگ‌ومیر در آمریکا ناشی از خطاهای پزشکی است. خطای پزشکی سومین قاتل بزرگ مردم آمریکا پس از بیماری‌های قلبی و سرطان است. با اختلاف فراوان بعد از خطاهای پزشکی، بیماری‌های تنفسی و تصادفات قرار دارند. عامل خطاهای پزشکی در بین مردم اتحادیه اروپا نیز به‌عنوان مشکلی برجسته شناخته میشود. در ایتالیا 97درصد، در لهستان 91 درصد و در لتونی 90 درصد به این مشکل اذعان دارند؛ یعنی حداقل 9 نفر از هر10 نفر. این آمار در بین کشورهای اسکاندیناوی بهتر است و نزدیک به نیمی از مردم به سیستم پزشکی خود اعتماد دارند.
آمار اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که 23درصد مردم اعلام کرده‌اند که به صورت مستقیم خود یا خانواده‌شان درگیر یک خطای پزشکی شده‌اند. 18درصد این افراد به مشکلی جدی برخوردند و 11درصد با عوارض مصرف داروی اشتباه مواجه شدند. به طور کلی در اروپا حوادث بیمارستانی شایع‌تر از حوادث ناشی از مصرف داروی نامناسب است. بیشترین تجربه خطای پزشکی اروپا در لتونی (32درصد)، دانمارک (29درصد)، لهستان (28درصد) گزارش شده است. درحالی که بیشترین خطای تجویز دارو در لتونی (23درصد)، دانمارک (21درصد) و استونی و مالت (18درصد) دیده میشود. اتریش با 11 درصد خطای پزشکی و هفت درصد خطای تجویز دارو، جزء کشورهای پیشرفته در این زمینه محسوب میشود. آلمان و مجارستان را می‌توان بهشت پزشکی و بیمارستانی جهان نام برد؛ کشورهایی که خطای پزشکی در آنها به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
اشتباهت را بگو
مجموعه مطالعات صورت گرفته، دیگر جای بهانه‌ای برای فرار از خطاهای انسانی باقی نگذاشته بود. مؤسسات مختلف پزشکی کدهای خود را به روز‌رسانی کردند و دستورالعمل‌های جدیدی را ساماندهی کردند تا میزان این خطاها به حداقل برسد. نکته اصلی این کدها به رفتار عوامل درمانی و کادرهای پزشکی و بیمارستانی پس از بروز این خطاها بازمی‌گردد.
در دستورالعمل‌های نوین کدهایی وجود دارد که به پزشکان، پرستاران و تمامی عوامل مرتبط با حوزه سلامت توصیه می‌کند که در صورت ارتکاب اشتباه آن را بیان کرده و از پنهان کردن آن خودداری کنند چرا که عکس‌العمل به‌موقع در برابر اشتباه، می‌تواند در نجات جان انسان‌ها حیاتی باشد. در این دستورالعمل‌ها، علل اصلی خطاهای پزشکی به بخش‌های مختلفی از جمله بی‌تجربگی پزشکان و پرستاران، روش‌های نوین، سن بسیار بالا و پیچیدگی‌های مراقبت‌های فوری تقسیم شده‌اند. عوامل دیگری از جمله ارتباط ضعیف (چه در زبان گفتار خود بیمار یا پزشک)، پرونده‌های ناقص پزشکی، سوابق نادرست بیمار، دستخط‌های ناخوانا، ناکافی بودن تعداد پرستاران و وجود داروهای متفاوت با نام‌های مشابه در رده‌های بعدی قرار دارند.
در این دستورالعمل‌ها اقدامات خود بیمارها نیز مورد توجه قرار گرفته است؛ خطاهای خود بیمار که به مقدار قابل توجهی آمار خطاهای پزشکی را بالا می‌برد. قضاوت نادرست بیماران از علائم بیماری خیلی ساده می‌تواند به خطای تشخیص بینجامد، برای همین در این دستورالعمل‌ها از پزشکان خواسته میشود که بارها و به شکل‌های مختلف علائم بیماری را بسنجند تا تشخیص آنها برپایه اطلاعات ناصحیح نباشد که این خود به دستور بالارفتن زمان معاینه و زمانی که پزشک باید برای هر بیمار اختصاص دهد، انجامید. مسئولیت 80 درصد از خطاهای پزشکی را می‌توان به گردن فرایند پیچیده درمان و سیستم‌های پزشکی درهم‌تنیده بیمارستانی انداخت که بسیاری از بیماران از آن سردر نمی‌آورند. این دستورالعمل‌ها دلایل و راه‌حل‌ها را تحت سه فاکتور اصلی خلاصه می‌کنند:
پیچیدگی‌های بهداشت و درمان
فناوری‌های پیچیده، جراحی‌های پیچیده، داروهای قدرتمند، مراقبت‌های ویژه و افزایش زمان بستری در بیمارستان از عواملی است که میزان خطاهای پزشکی را افزایش می‌دهد. آموزش مؤثرتر و کارآمدتر پزشکان، بالا رفتن تجربه آنها، آشنا کردن بیماران با زبان ساده با فرایند درمان می‌تواند در کاهش این نوع خطاها مؤثر باشد.
سیستم و فرایند طراحی
در سال 2000، انستیتوی جهانی پزشکی عنوان کرد: «مشکل خطاهای پزشکی به خاطر این نیست که مردم در ارتباط با خدمات پزشکی بد هستند یا توانایی ندارند، بلکه مشکل اینجاست که مردمی خوب و توانا در سیستمی بد مشغول به کار هستند که نیاز است ایمن‌تر و بهینه‌تر شود.» ارتباطات ضعیف و خطوط نامشخص بین کادر پزشکی، پرستاری و سایر عوامل درمان به خطاهای فاحشی می‌انجامد. سیستم‌های تکه‌تکه گزارش‌دهی در بیمارستان‌ها، بارها خطر ایجاد خطا را ایجاد می‌کنند. این عدم هماهنگی به نتایج اشتباه و تشخیص‌های غلط می‌انجامد.
صلاحیت، آموزش و تمرین
دنیای پزشکی با انبوه زیادی از اطلاعات انباشته و منظم‌نشده، مواجه است. اطلاعاتی که طبقه‌بندی نشده و روزبه‌روز به مقدار آنها افزوده میشود. تخصصی درباره آنها به وجود نیامده و آموزش‌های مدونی نیز در موردشان وجود ندارد. عدم اذعان به شیوع بی‌رویه خطاهای پزشکی نه تنها کمکی به بهبود امور نخواهد کرد بلکه ریسک این خطرها را افزایش می‌دهد
