«شیشه» یا «کریستال» که با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود ماده‌ای صنعتی از خانواده آمفتامین‌ها با نام علمی «متآمفتامین» است که در سال‌های گذشته شیوع مصرف آن در کشور ما و بویژه جوانان به وضوح افزایش یافته و به یکی از مواد بسیار مشکل ساز در جامعه ما بدل شده است.
صنعتی و سنتی چه فرقی می‌کند؟
مواد مخدر سنتی جهان ازجمله تریاک و حشیش از گیاهان منشأ می‌گیرند و اگر چه ویژگی‌های آنها براساس نحوه فرآوری و مداخلات انسانی تفاوت می‌کند اما تا حدود زیادی اثرات قابل پیش بینی و شناخته شده‌ای دارند. اما مواد صنعتی و در راس آنها شیشه توسط انسان و متعاقب واکنش‌های شیمیایی در آزمایشگاه تولید می‌شوند و براساس نحوه مداخله انسان می‌توانند اثرات متفاوت و غیرقابل انتظاری بر مغز به جای بگذارند و عوارض شدیدتری به بار بیاورند.
اثرات شیشه چیست؟
شیشه مانند سایر محرک‌ها می‌تواند بویژه در ابتدای مصرف، اثرات خوشایندی به جای بگذارد از قبیل شادی، افزایش انرژی، افزایش انگیزه و افزایش تمایل به حضور در جمع. شیشه همچنین می‌تواند سبب اشتها و کاهش خواب شود. همین ویژگی‌ها سبب می‌شود گاهی افرادی سراغ مصرف شیشه بروند که مدت هاست از یک افسردگی شدید رنج می‌برند و به اصطلاح با مصرف شیشه اقدام به خوددرمانی می‌کنند، اما شیشه به دلیل طول عمر کوتاهش فورا از خون پاک می‌شود و این اثرات خوشایند جای خود را به کسالت، بی حوصلگی، خواب‌آلودگی و پرخوری و خستگی می‌دهد و بسیاری از افراد برای رهایی از این مشکلات مجددا ناچار به مصرف می‌شوند و متاسفانه شیشه نیز مانند بسیاری از مواد مورد سوءمصرف، با تکرار مصرف، اثر خود را از دست می‌دهد و فرد در هربار مصرف ناچار به افزایش میزان ماده می‌شود.
روانپریشی ناشی از شیشه
روانپریشی عبارت است از شدیدترین تظاهرات بیماری‌های روانپزشکی که به‌طور معمول با هذیان و توهم شناخته می‌شوند. هذیان عبارت است از باور عمیق به تفکری اشتباه که با استدلال و جمع‌آوری سایر شواهد بر علیه آن تصحیح نمی‌شود. مانند این باور که فرد مطمئن است عده‌ای در حال تعقیب او هستند و قصد آسیب رساندن به او را دارند. توهم نیز تجربه مواردی با حواس پنجگانه است که وجود ندارند. به‌طور مثال شنیدن صدایی که با انسان حرف می‌زند ولی وجود ندارد. این حالت‌ها می‌توانند به گونه‌ای نافذ، زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند و به عملکرد فرد در منزل، اجتماع یا محیط کار آسیب جدی وارد کنند.
یکی از عوارض جدی و گاهی پایدار مصرف شیشه روانپریشی است. این در حالی است که مصرف مواد سنتی به احتمال بسیار کمتری می‌توانست منجر به این وضعیت شود و شیوع مصرف شیشه در سال‌های اخیر، تعداد این بیماران در جامعه و بیمارستان‌های روانپزشکی را به شدت افزایش داده است. خانواده‌ها باید بدانند این علائم معمولا مدتی پس از شروع مصرف شیشه رخ می‌دهد و این‌گونه نیست که فرد پس از یک بار مصرف دچار این علائم شود بلکه فرد ممکن است مدتی بدون عارضه جدی شیشه مصرف کند و در ادامه به‌دلیل اثر مسموم شیشه بر مغز، فرد دچار روانپریشی با علائم ذکر شده شود.
نکته تلخ ماجرا این است که این علائم ممکن است مدت‌ها پس از قطع مصرف شیشه هم ادامه یابد چرا که برعکس خود شیشه که عمر کوتاهی دارد اثرات مضر آن بر مغز می‌تواند بسیار پایدار باشد.
بزرگترین اشتباه خانواده‌ها
اگر شما فرزندی دارید که به هر دلیل شیشه مصرف می‌کند و یکی از علائم ذکر شده را ابراز می‌کند، به‌طور مثال می‌گوید همسایه‌ها در اتاق من دوربین کار گذاشته‌اند یا صدای ایشان را می‌شنود برای درمان وی عجله کنید. بزرگترین اشتباهی که در این شرایط خانواده‌ها می‌توانند مرتکب شوند انکار مشکل و باور بر این است که چون مشکل همزمان با مصرف مواد شروع شده است، گذرا و کم دردسر است.
درمان روانپریشی به هر نوع و مشخصا نوع ناشی از مصرف شیشه نیازمند مراجعه به روانپزشک است و همکاران روان‌شناس بالینی در این موارد کمک چندانی نمی‌توانند بکنند و درمان اصلی ایشان دارویی است. در مواردی که فرد به دلیل وضعیت‌های ذکر شده اقدام به پرخاشگری کرده یا همکاری مناسبی برای مصرف دارو‌ها ندارد، راهکار اصلی بستری در بیمارستان روانپزشکی است. خانواده‌ها باید بدانند که هر روز تاخیر در درمان این افراد می‌تواند به وخیم تر شدن وضع بیمار منجر شود و پس از درمان نیز باید فرد در کنار اجتناب از مصرف شیشه، حتما داروهایش را طبق دستور روانپزشک و تا زمانی که او صلاح بداند استفاده کرده و اقدام به قطع زودهنگام دارو نکند.
آیا وابستگی به شیشه درمان دارد؟
تا چند سال پیش برای وابستگی به شیشه درمان موثر و مفیدی در دسترس نبود، اما هم‌اکنون با پیشرفت علم و ورود بسیاری از داروهای جدید به کشور ما، درمان‌های نسبتا موثری برای کنترل وابستگی و کاهش وسوسه شیشه کشف شده است. همچنین روش‌های درمان غیردارویی موثری نیز برای وابستگی به این ماده خطرناک و مضر موجود است که استفاده از هر دوی این درمان‌ها می‌تواند به کاهش احتمال بازگشت فرد به مصرف شیشه پس از ترک منجر شود. البته خانواده‌ها باید بدانند که پیشگیری مهم‌ترین کلید مبارزه با مصرف شیشه است.
بهتر است مواظب فرزندان خود و بویژه روان‌شان باشید و اگر افسردگی یا هر بیماری روانپزشکی دیگری دارند، فورا آنها را برای درمان نزد روانپزشک ببرید تا مبادا با مصرف موادی چون شیشه اقدام به خوددرمانی بکنند و شما بمانید و یک عمر پشیمانی.
