سردرد خوشه ای عبارت است از یک نوع سردرد بسیار شدید که به‌طور معمول شامل درد در یک طرف سر، در پشت سر، یا اطراف یک چشم می‌شود. این سردردها معمولاً در یک زمان از روز برای چندین روز یا هفته رخ می‌دهند و بعد فروکش کرده و فرد ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها سردرد نداشته باشد. حدود ۹۰% از بیماران مرد هستند.
بسیاری از مبتلایان به سردرد خوشه ای هر سال یک یا دو دوره سردرد خوشه ای را تجربه میکنند. دوره خوشه ای می تواند یک ماه و یا حتی بیشتر طول بکشد. با افزایش سن، فاصله بین بروز دوره های خوشه ای افزایش یافته و ممکن است در سنین بالاتر بطور کلی فروکش کند.
در هنگام شروع حمله، دردی شدید و کشنده در یک طرف سر احساس می شود . ضمن آن که ممکن است آبریزش بینی و چشم از همان طرف سر آغاز شود. گاهی اوقات استنشاق اکسیژن خالص در مرحله اول بروز سردرد، ممکن است درد را متوقف کند. هنگامی که به این نوع سردرد مبتلا شدید ، سیگار نکشید و از انجام فعالیت های استرس زا خودداری کنید.
هنگامی که از مغز بیماران دارای سردرد خوشه ای ، اسکن می گیرند، فعالیت های غیر طبیعی در هیپوتالاموس وجود دارد.
علائم سردرد خوشه ای
-
شروع ناگهانی سردرد، اغلب در شب و به هنگام خواب
-
درد در یک طرف و اطراف چشم
-
درد شدید، به داخل فرو رونده و آزاردهنده
-
اشک آلود بودن چشم‌ها
-
قرمز شدن چشم درگیر
-
ورم کردن و پایین افتادن پلک
-
گرفتگی بینی و آب ریزش از بینی
-
کندی ضربان قلب
-
تهوع
-
تعریق
-
بی قراری
علت سردرد خوشه ای
علت واقعی آن ناشناخته‌است. البته شواهدی وجود دارد مبنی بر این که یک نوع اختلال عصبی در ضرباهنگ شبانه‌روزی (ساعت بیولوژیک) بدن ممکن است به بروز سردرد خوشه ای کمک کند.
پیشگیری از سردرد خوشه ای
به دلیل این که علت دقیق این نوع سردرد ناشناخته‌است، راه خاصی برای پیشگیری از اولین حمله وجود ندارد.
تشخیص سردرد خوشه ای
پزشک با بررسی تاریخچه بیمار و توصیف درد، سردرد را تشخیص می دهد. اگر در بین معاینه، حمله سردرد صورت گیرد، درد وحشتناکی دارد و از چشم ها و بینی آب می ریزد.
سردرد خوشه ای را با میگرن اشتباه نگیرید
سردرد خوشه ای از برخی جهات شبیه میگرن است. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به محل درد توجه کرد. سردردهای خوشه‌ای فرد را در نواحی دور و کره چشم و شقیقه درگیر می‌کند اما برخی خصوصیات آن موجب می‌شود تا از میگرن متمایز شود.
سردردهای خوشه‌ای یک طرفه بوده، جای درد به ندرت عوض می‌شود در حالی که میگرن با تعویض جای درد همراه است. یکی دیگر از تفاوت‌های سردردهای میگرنی و خوشه‌ای این است که طول زمان ابتلا به سردردهای میگرنی از چهار تا ۷۲ ساعت است، اما در سردردهای خوشه‌ای بین پانزده دقیقه تا سه ساعت است. سردردهای میگرنی در زنان شایع‌تر است.
عوامل خطرساز
-
نوشیدن الکل.
-
تغییرات در فشار هوا.
-
تغییرات برنامه خواب.
-
مصرف توتون و سیگار کشیدن.
-
مصرف برخی از داروها از جمله نیتروگلیسرین.
-
ناهنجاری در هیپوتالاموس، بخشی از مغز که “ساعت زیستی” بدن را کنترل می‌کند
توجه
این سردردها زمینه خانوادگی ندارند و به نظر نمی‌رسد که با سایر بیماری‌ها ارتباط داشته باشند.
درمان سردرد خوشه ای
– استفاده از دارو و یا استفاده از تنفس اکسیژن از طریق دستگاه ویژه برای کاهش درد
– پرهیز از انجام کارهایی که سبب شدت سردرد میشوند.
جراحی: اگر سردرد با دارو خوب نشد، می‌توان روی عصب سه قلو عمل جراحی انجام داد.
دارو درمانی
– استفاده از داروی سوماتریتپان به‌صورت تزریق زیر پوستی
– استفاده از اسپری استنشاقی ارگوتامین به هنگام حمله و نیز برای پیشگیری از بروز حمله
– داروهای حاوی کافئین (خوراکی و به صورت شیاف)
– استفاده از داروی بی‌حس کننده موضعی مثل لیدوکایین
– استفاده از فنیل‌افرین برای بر طرف کردن گرفتگی بینی
سردرد خوشه ای که با عنوان «سردرد خودکشی» نیز معروف است در واقع نوعی اختلال عصبی محسوب می‌شود. این نوع سردرد یکی از دردناکترین شرایطی است که فرد می‌تواند تجربه کند و حتی از میگرن هم ناتوان کننده‌تر است.
چند توصیه مهم
پزشکان به افراد مبتلا به سردرد خوشه ای رعایت نکات زیر را توصیه میکنند:
-
از مصرف سیگار و مواد الکلی خودداری کنید.
-
برای تنظیم چرخه خواب – بیداری طبق نظر پزشک از هورمون ملاتونین مصرف کنید.
-
با پزشک در مورد مصرف داروهای تجویزی که تسکین‌دهنده درد هستند، مشورت کنید.
-
در زمان بروز این نوع سردردها برخی افراد با تنفس اکسیژن ۱۰۰ درصد خالص به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه درد خود را تا حدودی تسکین می‌دهند.
