به گزارشافکارنیوز،بر اساس آمار سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل در سال ۹۲ در کل دنیا ۳۳۰ تن زعفران تولید شده که ۳۱۰ تن از آن مربوط به ایران و بیش از ۲۴۳ تن از این میزان یعنی معادل ۹۰ درصد زعفران دنیا را خراسان رضوی تولید کرده است.
این محصول در۶ هزار و ۵۰۰ هکتار از خراسان رضوی کشت و ۸۰ تا ۸۵ درصد محصول زعفران خراسان رضوی به ۵۳ کشور صادر می شود و اقتصاد ۲۰ هزار خانوار در تربت حیدریه را به خود گره زده است.
زعفران به عنوان گرانترین محصول کشاورزی و دارویی جهان جایگاه ویژه ای در بین محصولات صنعتی و صادراتی ایران دارد و کاربردهای فراوان، خواص ویژه این داروی با ارزش، نقش خاص ان در زندگی کشاورزان و همچنین ارزش افزوده بالا، لزوم توجه ویژه به مسائل تولید، صادرات و بازاریابی زعفران را مهم جلوه می دهد.
اهمیت زعفران کاری از جنبه های گوناگون نظیر بهره وری بالای آب در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی، اشتغال روستائیان و جلوگیری از مهاجرت آنها، درآمد زایی آن نسبت به سایر محصولات کشاورزی همچنین از لحاظ توسعه صادرات غیر و اقتصاد مقاومتی بسیار مهم است اما با این وجود مشکلات بسیاری در این مسیر سد راه کشاورزان است.
بهره بانکی رنگ از رخ زعفران گرفته است
یکی از صادرکنندگان زعفران گفت: زعفران سهم مهمی در صادرات استان دارد و از قدیم نیز ایران وخراسان بزرگ در سطح بین المللی در حوزه زعفران مطرح بوده که متاسفانه با سوء مدیریت هایی که شاهد آن هستیم در حال حاضر طراز تجاری این محصول منفی است.
شریعتی با اعلام اینکه یکی از مشکلات اصلی در تولید زعفران کمبود آب است، تاکیدکرد: باید اسناد فرادستی در این حوزه مورد بازنگری قرار گیرد و طرح هایی مثل آب مجازی مورد توجه قرار گیرد.
وی سرمایه گذاری بانک ها در حوزه زعفران را مهم دانسته و تصریح کرد: افزایش سرمایه های بانک های تخصصی مانند بانک کشاورزی در بودجه دیده شده ولی عمل نشده است.
این صادرکننده نمونه با اعلام اینکه بالابودن نرخ سود تسهیلات بانکی باعثبروز مشکل در رقابت با سایر کشورها شده است اظهار کرد: وقتی با سود ۲۲درصد به نسبت سود ۳ درصدی سایر کشور فعالیت می کنیم عملا ۱۸ درصد از انها عقب هستیم.
مشوق های صادراتی جبران بخشی از ضرر صادرکننده
وی مشوق های صادراتی را نیاز جدی این بخش دانسته و ادامه داد: این مشوق های صرفا تامین بخشی از زیانی است که صادرکننده می بیند وباید دولت این بحثرا تقویت کند.
شریعتی همچنین عنوان کرد: دولت مکلف است ۴ درصد ارزش تولید صادرات را برای توسعه زنجیره تولید زعفران وبهبود صادرات آن اختصاص دهد که امیدواریم این امر محقق شود.
وی با اشاره به سهم ۹۰ درصدی ما در صادرات زعفران دنیا تاکید کرد: ۱۰ کشور دیگر در صادرات زعفران وارد شده اند که زنگ خطری برای مااست و باید دولت مردان بیدار شده وفکری به حال این محصول استراتژیک کنند.
زعفران حکم نفت را دارد
یکی دیگر از تولیدکنندگان زعفران در این خصوص گفت: زعفران یک محصول خاص و پرارزش است و نگاهی استان به زعفران باید مانند نگاهی باشد که در کشور به نفت وجود دارد.
صادقی درخصوص اهمیت کشت زعفران در ایجاد اشتغال اشاره کرد وافزود: هر هکتار زعفران در سال ۲۲۰ روز کار تولید می کند که یعنی اشتغال دایم و با رونق آن دولت می تواند میزان اشتغال در این استان را افزایش دهد.
وی ادامه داد: زعفران گیاهی است که در محیط کم آب نیز رشد می کند و با وجود خشکسالی های اخیر و کم آبی استان می تواند به عنوان یک محصول مهم در دوران بی ابی مورد توجه قرار گیرد.
صادقی تصریح کرد: کمبود شدید آب از یک طرف و بی ثباتی قیمت محصول از طرف دیگر زمینه ساز نابودی زعفران شده است.
وی افزود: محصول زعفران با وجود خاصیت های زیادی مثل خواص دارویی که دارد مورد حمایت مسئولان قرار نمی گیرد؛ هر چند هر ساله هنگام برداشت این محصول قول می دهند تا این محصول را از وضعیت کنونی و رکود خارج کنند ولی فقط در حد حرف باقی می ماند.
صادقی درخصوص مشکل آب کشاورزان اظهارکرد: مزارع زعفران در طول سال فقط دو نوبت نیاز به آبیاری دارند که اگر در این دو نوبت به خوبی آبیاری و کودپاشی شوند محصول خوبی از نظر کمی و کیفی خواهند داشت اما آب دهی قنات ها و چشمه سارها به حدی کم شده که حتی زعفران که کم آب ترین محصول است را هم تحت تاثیر قرار داده است.
وی ادامه داد: آبیاری مزارع با تانکر و مراحل برداشت و فرآوری زعفران موجب تحمیل هزینه زیادی بر کشاورزان می شود و قیمت تمام شده از قیمت بازار بیشتر می شود و مقرون به صرفه نمی باشد.
برای زعفران برنامه راهبردی نداریم
رئیس پژ‌وهشکده زعفران نیز درگفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: تنها در سه منطقه " تربت حیدریه "، " زاوه " و " مه ولات " ۲۰۰ هزارهکتار سطح زیر کشت زعفران داریم که بیشترین سهم تولید زعفران در دنیا را دارند.
علی رضا کرباسی در خصوص مشکلات زعفران گفت: یکی از مشکلات اصلی در حوزه تولید وعرضه زعفران جزیره ای کار کردن نهاد ها وسازمان های مرتبط با این محصول است وباید با تدابیری که اتخاذ می شود ساختار فعالیت های ترمیم و تغییر یابد.
وی با اشاره به اینکه برای زعفران برنامه راهبردی تعریف نشده است افزود: هنوز بعد از ۱۰ سال اعلام نشده که آیا سطح زیر کشت باید تغییر کند؟ میزان تولید چقدر باید باشد؟ میزان صادرات و اهداف صادراتی چیست؟ و ده ها سوال بی جواب دیگر که بایدبه آن پاسخ داد.
رئیس دانشگاه آزاد تربت حیدریه بر لزوم همدلی بخش خصوصی ودولتی تاکید کرده و ادامه داد: در برنامه ریزی ها بین بخش خصوصی و دولتی تنش هایی وجود دارد و مشخص نیست که باید برنامه ریزی ها توسط بخش خصوصی انجام گیرد یا توسط دولت.
کرباسی تصریح کرد: یکی از مسائل مهم برای بررسی چالشها، فرصت ها و تهدید های پیش روی این محصول استراتژیک، تحقیقات علمی وپژوهشی است که باید با در نظر گرفتن بودجه ای به صورت اختصاصی از محل درآمدهای صادراتی این محصول، به آن پرداخته شود.
رئیس دانشگاه آزاد تربت حیدریه اذعان کرد: در تحقیقی که توسط دانشگاه تربت حیدریه انجام شد، نشان داد که ۹۰ درصد معیشت روستائیان در تربت حیدریه از زعفران تامین می شود.
رئیس پژ‌وهشکده زعفران اعلام کرد: مناطق کشت عمده زعفران ایران، در خراسان رضوی و جنوبی است و با توجه به کم آبی استان، از معدود محصولاتی است که در برخی مناطق امکان کشت آن وجود داشته و بعضا تنها منبع ارتزاق خانواده های روستایی است، ولی متاسفانه شاهد گسترش کاشت این محصول در غرب کشور نیز هستیم که باید از اینکار جلوگیری شود.
چین زنگ خطری برای زعفران ایران
کرباسی افزود: با توجه به سودآوری محصول کشورهای دیگر مانند افغانستان، هند وچین نیز به فکر تولید وعرضه این محصول افتاده اند واین می تواند زنگ خطری برای ما باشد.
وی با اعلام اینکه با صادرات مجدد، سود اصلی به جیب کشورهایی اسپانیا وامارات می رود اظهار کرد: به دلیل عدم توجه به فراوری و مباحثبسته بندی و رعایت موارد کیفی و بهداشتی این محصول شاهد این هستیم که کشورهایی مثل امارات واسپانیا محصول ما را خریداری و پس از بسته بندی مجددا صادر می کنند.
رئیس پژ‌وهشکده زعفران گفت: با توجه به اینکه بیش از ۷۰ درصد از تولید زعفران کشور صادر می‌شود، صادرات این محصول باید فنی‌تر از گذشته صورت بگیرد.
وی اذعان کرد: برای صادرات زعفران با ارزش افزوده بیشتر نیازمند تکنولوژی روز و سرمایه‌گذاری‌های کلان هستیم و پیشنهاد ما حمایت و صیانت از این محصول اصیل ایرانی و برندسازی ایران با برند شرکت‌ها و جغرافیای کشور است.
طرح جامع زعفران
مدیر کل سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: باید صنایع تبدیلی و تکمیلی در زعفران مورد توجه ویژه ای قرار بگیرد تا تمام درآمد های حاصل از این محصول در استان محقق شود.
مجتبی مزروعی بیان کرد: به منظور تحقق اهداف و برنامه ها و حل مشکلات باید به صورت همگن و همسو حرکت کرده و حلقه های زنجیره تولید را به هم متصل کنیم.
وی با اشاره به پیشینه فعالیت ها در حوزه بهبود زعفران در دهه ۷۰ اظهار کرد: به منظورکمک به کشاورزان ضمن دادن یارانه هایی به تولیدکنندگان و برای کمک به ارتقای این بخش امکاناتی به صورت رایگان در اختیار روستائیان گذاشته شده و کلاس هایی نیز به منظور آموزش روستائیان برگزار گردیده است.
مدیر کل سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، طرح جامع زعفران را برنامه ای راهبری برای این محصول دانست و افزود: این طرح متشکل از ۵ طرح و ۹۵ پروژه در جهت افزایش کمی و کیفی زعفران از تولید تا مصرف؛ فرهنگ مصرف، توسعه بازارهای مصرف و توجه به مصرف کننده است که امیدواریم هرچه سریعتر تصویب و اجرایی شود.
وی بر لزوم کارتحقیقاتی برای معرفی خواص زعفران تاکید کرد و گفت: در دانشگاه ها باید به خواص و کابردهای زعفران پرداخته شده و ارزش های غذایی و دارویی آن به جامعه معرفی شود.
مزورعی ادامه داد: زعفران برای خراسان محصولی استراتژیک است که بهترین سازگاری را با اقلیم ما دارد و از لحاظ درآمد و اشتغال اهمیت ویژه ای دارد.
توسعه بازرگانی اولویت نخست
مدیر کل سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اعلام اینکه زعفران ایران به لحاظ کیفی در بالاترین سطح است عنوان کرد: باید تلاش کرد تا با افزایش کیفی محصولات زمینه حضور قدرتمند در بازار های جهانی را فراهم نموده و ورود سایر کشور ها به این بازار را به عنوان یک فرصت برای خود تلقی کنیم.
مزورعی با بیان اینکه به منظور توسعه این محصول دو اولویت در نظرگرفته شده است، تصریح کرد: با توجه به اینکه سودآوری و کسب درامد مهمترین عامل رشد و حرکت در کشاورزی است، اولویت اول توسعه بازرگانی این محصول شامل، قیمت گذاری، بسته بندی، برندینگ و توسعه صادرات زعفران در نظر گرفته شده است.
مدیر کل سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: اولویت دوم موضوع آب است که با توجه به خشکسالی های اخیر برنامه های ویژه ای برای آب رسانی و تامین آب زعفران کاران در روستاها در دست اقدام است.
مزورعی اظهار کرد: در بخش زعفران سه حلقه تولیدکننده، صنایع تبدیلی و تجار باید به هم نزدیک شده و حلقه مشترکی را ایجاد کنند و به جای رقابت به فکر هم اندیشی و ایجاد تشکلی منسجم باشند.
وی با اشاره به تولید جزیره ای زعفران در کشور تصریح کرد: باید تولید به صورت تعاونی شود و تولید کننده را منسجم کرده و مالکیت را از مدیریت جدا کنیم.
مدیر کل سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با تاکید بر اهمیت صنایع تبدیلی زعفران خاطر نشان کرد: زعفران در حوزه دارویی و بهداشتی کاربردهایی زیادی دارد که باید با توجه به آن سودآوری این حوزه را افزایش داد.
چه باید کرد؟
به نظر می رسد با توجه به اینکه بالارفتن قیمت زعفران منجر به افزایش تمایل رقبا برای حضور در بازار شده و زمینه ایجاد محصولات تقلبی را نیز فراهم می کند باید قیمت گذاری مبنای علمی داشته و به گونه ای باشد که مزیت نسبی را در اختیار دیگران قرار ندهد.
افزایش برداشت یا بازده در هکتار با تغییر الگوی کشت و بهبود برداشت به طور حتم کشت زعفران در بسیاری از کشورها را غیراقتصادی خواهد کرد.
به طور مثال کشور اسپانیا به رغم این که کمتر از ۷۰۰ کیلو تولید زعفران دارد و مجبور به تامین نیاز خود از طریق واردات است اما در طول سال های گذشته به دلیل قیمت ارزان این محصول در ایران از کشت این محصول در کشور خود منصرف شده است.
افزایش مصارف و کاربردهاي زعفران و همچنین برند سازی در صنعت کشاورزی نیز می تواند در راستای حضور در بازارهاي جهاني نقش زعفران ایران را در دنیا برجسته تر و در رقابت با رقبا سرعت بخشد.
