در حالی که لغو رسمی تحریم ها علیه ایران وارد دومین ماه شده است اما در عمل مهمترین بخش تحریم ها یعنی تحریم های بانکی همچنان به قوت خود باقی مانده است.
بر اساس توافق هسته ای همه بانک های خارجی (بجز بانک های آمریکایی) می توانند با ایران تعامل داشته باشند به شرطی که در تبادلات دلاری با ایران به طور غیرمستقیم از سیستم بانکی آمریکا استفاده نکرده باشند.
همین شرط اساس لغو تحریم بانکی ایران را زیر سوال برده است. بانک های بزرگ خارجی دارای مراودات گسترده و پیچیده با شبکه بانکی آمریکا هستند و ایجاد کانال جزیره ای و جدا برای ارتباط با ایران به طوری که با مراودات این بانک ها با بانک های آمریکایی تداخلی نداشته باشد کار بسیار سخت و پیچیده ای است که هزینه های آن ها را افزایش می دهد.
به علاوه دولت آمریکا تنها عامل چاپ دلار در جهان محسوب می شود و هر دلاری که در اقتصاد جهانی جریان دارد از شبکه بانکی این کشور جریان یافته است.
این پیچیدگی ها باعث شده است تا بانک های خارجی در برقراری ارتباط با ایران دو بار فکر کنند و با وجود گذشت هفته ها از لغو تحریم ها بر روی کاغذ اما در صحنه عمل اتفافی نیفتد.
سکوت معنادار و شیطنت آمیز مقامات آمریکایی نیز در این بین جالب توجه است. انتشار یک اطلاعیه ساده و شفاف از سوی وزارت خزانه داری آمریکا می تواند نگرانی بانک های خارجی را برطرف کند اما چنین اقدامی تاکنون انجام نشده است و داشتن چنین انتظاری از آمریکا غیرمنطقی به نظر می رسد.
شاید با توجه به ناامیدی دولت امید از موضع گیری دولت آمریکا در این خصوص بوده است که به التماس و اصرار و تهدید روی آورده است. معاون وزیر امور خارجه دیروز در دومین همایش تجاری ایران و اروپا گفت: بانکهای اروپا بیش از حد احتیاط کنند در همکاری با ایران عقب می‌افتند.
رئیس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی نیز در همین همایش با هشدار به بانک های اروپایی نسبت به تعلل در برقراری ارتباط با ایران گفت: هر نوع محافظه‌کاری بانکهای اروپایی به معنای از دست دادن فرصت اروپایی‌ها است و محافظه‌کاری دشمن بزرگِ از دست دادن فرصت‌ها محسوب می‌شود.
اما علاوه بر سیاست تهدید معاون رئیس کل بانک مرکزی از تلاش این بانک برای استفاده از کارت صندوق بین المللی پول خبر داد و گفت: از صندوق بین‌المللی پول تقاضا کردیم در مورد قانون مبارزه با پولشویی در ایران اظهار نظر کند که اعلام کردند در سال 2018 این فرصت برای اعلام نظر وجود خواهد داشت.
حمید تهرانفر در این باره گفت: ایران هراسی هنوز در شبکه بانکی وجود دارد و ما از صندوق بین المللی پول خواسته ایم مقررات ما را مرور کند تا بانک های کشورهای دیگر از این بابت اطمینان حاصل کنند.
ادعای حمایت ایران از فعالیت های تروریستی و پولشویی مبنای وضع تحریم های بانکی آمریکا علیه ایران بوده است و مقامات بانکی ایران امیدوارند با ارائه قوانین جدید در باره پولشویی این بهانه را از میان بردارند.
اگرچه ارتباط بیشتر بانک های ایران با سوئیفت برقرار شده است اما به دلیل ترس نهادهای مالی خارجی فعالیت های ایران در این شبکه بانکی بسیار محدود باقی مانده است. مقامات بانک مرکزی نیز هرگاه در برابر انتقادات نسبت به عدم احیای روابط بانکی ایران با خارج قرار می گیرند تاکید می کنند ارتباط ایران با سوئیفت برقرار شده است.
این در حالی است که سوئیفت به خودی خود ارزشی ندارد بلکه به مثابه ظرفی می ماند که در درون آن تعاملات بانکی بین هسته های مستقل بانکی انجام می گیرد و اگر بانکی نخواهد مبادله ای انجام دهد مانعی در برابر آن وجود ندارد.
الکس تورسبی، مدیر بانک ملی ابوظبی بزرگترین بانک امارات با اشاره به خودداری بانک ها از برقراری ارتباط با ایران گفت: «تحت شرایط جدید هیچ بانکی نمی تواند با ایران مبادلات دلاری داشته باشد.»
این موضوع به دردسری سیاسی و اقتصادی برای رئیس جمهور ایران تبدیل شده است و باید دید دولت تدبیر چه تدبیری برای حل این مشکل به کار خواهد بست.
