تأثیر بحران سیاسی سه کشور عضو اوپک بر قیمت نفت

در حال حاضر سه کشور از 13 کشور عضو اوپک درگیر بحران سیاسی هستند و تقریباً دولت‌های این کشور کنترل و سلطه سیاسی خود بر این کشورها را از دست داده‌اند. به طور مثال لیبی، یکی از کشورهایی است که می‌تواند نمونه مناسبی برای این تعریف باشد چرا که دولت این کشور کنترل حجم قابل توجهی از قلمرو سرزمینی خود را از دست داده  و هم اکنون گروه‌های شبه نظامی در این بخش‌ها حکومت می‌کنند.

از سوی دیگر ونزوئلا نیز شرایط نسبتاً مشابهی را تجربه می‌کند چرا که در زمینه پرداخت بدهی‌های عمومی خود به شدت با مشکل مواجه شده و در حال نکول است. از سوی دیگر این کشور با بحران شدید سیاسی ناشی از کاهش بودجه دولتی و تقویت مخالفان خود مواجه است. الجزایر نیز با مدیریت ضعیف عبدالعزیز بوتفلیقه و همچنین بزرگ شدن روزافزون بحران‌های اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند.

تمام این کشورها تا پیش از بحران سقوط قیمت نفت در بازار جهانی، با مشکلات اقتصادی روبرو بودند، اما این سقوط قیمت نفت شرایط این کشورها را به‌شدت وخیم‌تر کرد؛ چراکه این کشورها نه‌تنها نتوانستند تولید خود را در سطوح گذشته ادامه دهند، بلکه با کاهش صادرات و تولید نفت روبرو شدند، به طور مثال موانع سیاسی از اقدام دولت برای افزایش تولید و صادرات نفت جلوگیری کرده و می‌کند. در لیبی نیز بحران امنیتی و نبود ثبات، شرایط برای بازگرداندن سطح تولید به میزان گذشته و یا افزایش آن را غیرممکن کرده است.

در الجزایر نیز ضعف مدیریت دولت این کشور، توانایی جذب سرمایه‌گذاری‌های نفتی در این کشور از بین برده است.

تولید نفت ونزوئلا در حال حاضر از 3.34 میلیون بشکه در روز در سال 2006 به 2.32 میلیون بشکه کاهش یافته است. تولید نفت الجزایر نیز از 1.99 میلیون بشکه در روز در سال 2005 به 1.08 میلیون بشکه تقلیل یافته است.

بحران امنیتی پس از سرنگونی معمر قزافی و کنار کشیدن انگلیس و فرانسه از ادامه فعالیت برای تأمین امنیت لیبی باعث شده است تولید نفت این کشور از 1.82 میلیون بشکه در روز در سال 2007 به 0.4 میلیون بشکه برسد.

علی‌رغم این کاهش تولید به گونه‌ای بوده است که برخی از این کشورها از یک صادرکننده نفت به یک واردکننده وارد شده است. علی‌رغم این مسئله قیمت نفت در سال 2014 و 2015، سقوط کرد و همین امر نشان‌دهنده قدرت عرضه در برابر ضعف تقاضاست.

در بازارهای نفتی کاهش 3.5 میلیون بشکه‌ای عرضه روزانه حتی در کنار بازگشت نفت ایران، می‌تواند روند افزایشی قیمت را بازگرداند.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که ناامنی در لیبی به پایان خواهد رسید و ثبات سیاسی در نهایت به ونزوئلا بازخواهد گشت و دولت الجزایر نیز توان تأمین مالی خود را به‌دست خواهد آورد؛ چراکه نمونه‌هایی از این دست در قرن 20 و 21 فراوان است و عراق نیز می‌تواند نمونه مناسبی از قوت گرفتن یک دولت ضعیف باشد.

عراق طی سال‌های گذشته توانسته است علی‌رغم وجود بحران امنیتی، توان خود در تولید نفت را مجددا به دست آورد، به‌گونه‌ای که طی 2 سال گذشته، عراق توانسته است تولید نفت خود را 40 درصد افزایش داده و به 4.4 میلیون بشکه در روز برساند که این رقم 25 درصد بالاتر از بیشینه نفت تولیدشده توسط عراق طی 37 سال گذشته بوده است.

آنچه در عراق اتفاق افتاد و دولت این کشور توانست علی‌رغم وجود بحران، تولید نفت را افزایش دهد، می‌تواند به‌زودی در سه کشور دیگر نیز اتفاق بیفتد.

در لیبی در صورتی که بحران امنیتی مرتفع شود، این احتمال وجود دارد که یک یا چند دولت در این منطقه روی کار بیایند که تنها منبع بازسازی اقتصادی در این کشور توسعه تولید و صادرات نفت و گاز خواهد بود که این مسئله می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری، ایجاد اشتغال و درآمدهای مالیاتی در این کشور منجر شود.

کارشناسانی که افزایش میان‌مدت قیمت نفت را پیش‌بینی کرده‌اند، باید در نظر داشته باشند که دیر یا زود، این سه کشور از شرایط کنونی خارج خواهند شد. شرایط به گونه‌ای است که تقاضای نفت در بازار جهانی رو به کاهش بوده، اما تولید واقعی و پتانسیل‌های تولید و عرضه به رشد خود ادامه می‌دهند.

از سوی دیگر علی‌رغم کاهش تولید نفت شیل در آمریکا، شرکت‌ها توانسته‌اند هزینه‌های تولید خود را کاهش دهند و به همین دلیل تولید نفت در این کشور به مقدار کمی پایین آمده است. از سوی دیگر افزایش عرضه از سوی کشورهایی که پایین‌تر از ظرفیت خود نفت تولید و عرضه می‌کنند، می‌توانند چالش بزرگی در برابر آینده نفت در بازار باشند.

این امکان وجود دارد که طی هفته‌های آینده، توافق تثبیت میزان صادرات نفت بین کشورهای عمده تولیدکننده نفت مانند روسیه و عربستان به امضا برسد، اما این توافق بسیار دیر و کم‌تأثیر خواهد بود. در صورتی که عربستان و دیگر تولیدکنندگان نفت خواهان افزایش قیمت نفت در بازار جهانی هستند، تنها یک کاهش قابل توجه و پایدار در تولید از سوی این کشورها می‌تواند در این زمینه اثربخش باشد. تا پیش از این اقدام روند کاهشی قیمت نفت که طی دو هفته گذشته شاهد بودیم،  در کوتاه و میان‌مدت غیرمنتظره و دور از انتظار نخواهد بود.