مقابله با دلالان و حذف واسطه‌ها از شعارهای تمام دولت‌ها و مدیران بوده اما در عمل هرروز شاهد رشد قارچ گونه دلالان در عرصه کشاورزی هستیم که زمینه را برای تنظیم بازار محصولات کشاورزی مختل می‌کند و متأسفانه اقدامات مسئولان برای مقابله با این پدیده به نتایج قابل قبولی نرسیده است.
از زمان‌های قدیم همواره دلالان رابط بخش تولید و مصرف بوده‌اند و وظیفه بازار رسانی را بر عهده داشتند اما امروزه، با افزایش تعداد دلالان و واسطه‌ها، هر محصولی از تولید تا رسیدن به مصرف‌کنندگان بیش از ۱۰ دست می‌چرخد و قیمت را برای مصرف‌کننده بالا می‌برد.
با توجه به موقعیت کشاورزی استان همدان و تولید برخی محصولات خاص در این منطقه، متأسفانه به دلیل عدم نظارت کافی بر روند توزیع محصولات، سود محصولات کشاورزی به جیب دلالان رفته و مقدار کمی از آن به دست کشاورزان می‌رسد.
برخی مواقع فاصله قیمت برای مصرف‌کننده باقیمت خرید از تولیدکننده آن‌قدر زیاد است که درآمد دلال بیشتر از تولیدکننده می‌شود و کشاورز با سال‌ها رنج و زحمت، درآمد کمتری از دلالی که چند ساعت بیشتر زحمت نمی‌کشد، دارد.
در این میان سیر بهار در بین مصرف‌کنندگان این محصول شهرت خاصی دارد کما اینکه استان همدان از عمده تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصول سیر در سراسر کشور است و شهرستان بهار نیز در این استان یکی از تولیدکنندگان بنام این محصول به شمار می‌رود.
اما با توجه به فصلی بودن زمان این برداشت و ضعف بنیه مالی، کشاورزان نخستین محصولات خود را به خاطر بدهی و نیازمندی با هر قیمتی که از سوی دلالان تعیین شود، می‌فروشند و دلال با چندین برابر قیمت در بازار عرضه می‌کند که این موضوع همواره موجب ناراحتی کشاورزان است.
حسن زارعی کشاورز ۵۶ ساله بهاری اظهار کرد: امسال ۵ هکتار از اراضی کشاورزی‌ام را به کشت سیر اختصاص دادم که متأسفانه به دلیل کاهش بارندگی‌های پاییزه و سرمازدگی و تگرگ‌های بهاره میزان برداشت محصولم کمتر از انتظار است.
وی بابیان اینکه استفاده از دستگاه‌های مکانیزه برای کشت محصول از مشکلات این حوزه است، گفت: این دستگاه باوجود صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های تولید به دلیل کشت مزارع بافاصله زیاد میزان تناژ محصول را کاهش می‌دهد.
زارعی بابیان اینکه دو نوع سیر سفید و قرمز از محصولات برداشتی سال جاری من بوده است، اضافه کرد: به ازای هر هکتار زمین به‌طور میانگین ۱۵ تن سیر برداشت می‌کنم
این سیر کار بهاری عنوان کرد: درشت بودن، سفید بودن و حبه‌های جدا از هم مهم‌ترین ویژگی‌های سیر باکیفیت است که از کشاورز به قیمت هر کیلو ۶ تا ۸ هزار خریداری می‌شود و در بازار باقیمت بالای ۱۲ هزار تومان به فروش می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه مهم‌ترین مشکل سیر کاران حضور دلالان این حوزه است، گفت: متأسفانه کمبود واحدهای فرآوری و صنایع تبدیلی سیر در شهرستان و استان و کمرنگ بودن صادرات این محصول، حضور دلالان در بازار را پررنگ کرده است.
زارعی ادامه داد: حضور واسطه‌ها در بازار آن‌هم با اطلاعات و آگاهی کافی از وضعیت محصولات کشاورزان و تقاضای بازار، ضربه محکمی به تولیدکننده و مصرف‌کننده وارد می‌کند.
این کشاورز با اشاره به اینکه حدود۳ سالی است وضعیت بازار کنترل‌شده و از ثبات نسبی برخوردار است، عنوان کرد: شایعات مبنی بر صادرات و یا عدم خروج سیر از مرزها می‌تواند بر تولید و قیمت این محصول مؤثر باشد لذا دولت اگر سیر را صادر نمی‌کند حداقل وارد نکند.
وی با اشاره به اینکه این حرفه می‌تواند باعث اشتغال‌زایی شود، عنوان کرد: هنگام برداشت سیر با دستگاه در هر هکتار زمین حدود ۱۰ کارگر مشغول به کار می‌شوند که در صورت برداشت سنتی این تعداد افزایش می‌یابد.
زارعی ادامه داد: سیر کاری برخلاف پرورش سیب‌زمینی آب کمتری مصرف می‌کند که در صورت اطمینان از وضعیت بازار و صادرات این محصول می‌تواند حرفه‌ای مناسب برای علاقه‌مندان و جویای کار باشد.
علی‌اکبر پناهی سیر کار ۵۵ ساله بهاری نیز در این زمینه بابیان اینکه سیر استان به‌ویژه شهرستان بهار همواره از سیرهای باکیفیت کشور به شمار می‌رود، گفت: امسال تنها یک هکتار از اراضی کشاورزی را به سیر اختصاص داده‌ام که آن‌هم به دلیل سرمای فصل پاییز و زمستان و کمبود بارندگی‌های پاییزی از ۲ تن سیر کشت‌شده توانستم ۱.۵ تن برداشت کنم.
عدم اطمینان از وضعیت بازار سیر کاران را تهدید می‌کند
وی بابیان اینکه برداشت سیر از اراضی به اتمام رسیده است، افزود: عدم اطمینان از وضعیت بازار مهم‌ترین مشکلی است که سیر کاران را تهدید می‌کند که همین امر موجب شده که چند سالی دست از زراعت گسترده سیر بردارم.
پناهی اضافه کرد: حضور دلالان سیر که بااطلاع از وضعیت عرضه و تقاضا این محصول در بازار شرایط را به نفع خود به اتمام می‌رسانند از دیگر مشکلات مهم این حوزه است.
وی عنوان کرد: دلال؛ سیر را به قیمت پایین از کشاورز خریداری می‌کند سپس آن را انبار کرده و در شرایط مناسب باقیمت بالا می‌فروشد.
این کشاورز بهاری ادامه داد: عدم‌حمایت کارخانه‌ها و واحدهای فرآوری سیر از فعالان این حوزه شهر را برای گشت خودمختارانه دلالان آزاد می‌گذارد که در این میان ضرر اصلی را تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌بیند
وی گفت: در بسیاری موارد حضور همین دلالان اندکی التیام‌بخش درد کشاورزان است چراکه مدت نگه‌داری سیر طولانی نیست و در صورت مناسب نبودن بازار این محصول بر روی دست کشاورز باقی می‌ماند و جز ضرر هنگفت چیز دیگری در پی نخواهد داشت.
پناهی بابیان اینکه روش سنتی درکشت سیر باعث افزایش تولید می‌شود، گفت: متأسفانه یکی از دغدغه‌های جامعه کنونی بیکاری است درحالی‌که حرفه سیر کاری با روش سنتی می‌تواند باعث اشتغال چندی از جوانان این مرزوبوم شود.
۶۷۷ هکتار از اراضی شهرستان بهار زیر کشت سیر است
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهار نیز در همین خصوص اظهار داشت: ۶۷۷ هکتار از اراضی این شهرستان زیر کشت سیر است که برداشت آن از ماه از اواخر تیرماه آغازشده است و تا اواخر مرداد ادامه خواهد داشت.
هوشنگ کرمی بابیان اینکه تا پایان زمان برداشت ۹۵۰۰ تن سیر از اراضی زیر کشت برداشت خواهد شد، افزود: در این شهرستان برداشت سیر به دو روش سنتی و مکانیزه انجام می‌شود که با توجه به کاهش هزینه‌های تولید و صرف زمان کمتر روش مکانیزه روشی مناسب و قابل‌قبول است که امیدواریم روزی همه کشاورزان به این نوع روش روی آوردند.
وی با اشاره به اینکه میزان صادرات سیر استان طی سه سال گذشته روند صعودی داشته است، اضافه کرد: سال ۹۴ میزان صادرات سیر استان همدان هزار و ۷۰۱ تن و سال ۹۵، ۳ هزار و ۲۸۲ تن بوده است که با توجه به افزایش تولید این محصول در سال جاری این رقم بیشتر از سال گذشته خواهد بود.
کشورهای آسیا میانه، عراق و خلیج‌فارس خریداران اصلی سیر شهرستان بهار هستندمدیر جهاد کشاورزی بهار بابیان اینکه کشورهای آسیا میانه، عراق و خلیج‌فارس خریداران اصلی سیر شهرستان بهار هستند، عنوان کرد: سیر سفید به‌عنوان سیر باکیفیت و اصل آن‌هم با طعم و بوی خاص خود در تولید بالا به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
کرمی با تأکید بر اینکه میزان تولید سیر قرمز در این شهرستان پایین است، گفت: سیر باکیفیت و خوب از کشاورز به قیمت ۸ هزار تومان به ازای هر کیلو خریداری می‌شود سپس به انبار بازار رفته و در ادامه کیلویی ۱۲ الی ۱۵ هزار تومان به فروش می‌رسد که گاه حضور دلالان دربازار این رقم را بالاتر نیز می‌برد.
وی یادآور شد: طی ۳ تا ۴ سال گذشته به دلیل حضور فراوان سیرهای چینی آن‌هم با ظاهری شکیل و زیبا اما بدون طعم، خواص و بو در بازار تولیدات کشاورزان داخل را کساد کرده بود و رقابت سنگینی بین آن‌ها حکم‌فرما بود که خوشبختانه چند سالی است بازار از ثبات خوبی برخوردار است.
مدیر جهاد کشاورزی بهار بابیان اینکه سیر کاری نقش مهمی در اشتغال‌زایی دارد، عنوان کرد: بر روی هر هکتار زمین ۸ تا ۱۰ نفر مشغول به کار هستند که درمجموع در زمان داشت و برداشت محصول برای ۷۰ تا ۸۰ نفر اشتغال‌زایی می‌شود.
عدم اطمینان از وضعیت بازار و صادرات این حوزه را تهدید می‌کند
کرمی با اشاره به اینکه صادرات سیر نسبت به سال‌های قبل از وضعیت بهتری برخوردار است، افزود گفت: مهم‌ترین مشکل سیر کاران این شهرستان فرآوری و نبود صنایع تبدیلی مهم و گسترده سیر در شهرستان و استان است کما اینکه عدم اطمینان از وضعیت بازار و صادرات از دیگر مشکلاتی است که این حوزه را تهدید می‌کند.
وی ادامه داد: وجود صنایع تبدیلی در حوزه سیر می‌تواند به جلوگیری از نوسانات بازار کمک کرده و آن را متعادل کند کما اینکه تأثیرات مثبت آن بر تولیدکننده و مصرف‌کننده بر کسی پوشیده نیست.
تنها یک واحد فرآوری پودر سیر در شهرستان وجود دارد
وی گفت: باوجود نقاط مثبت موجود در صنایع تبدلی تنها یک واحد فرآوری پودر سیر در شهرستان وجود دارد که در صنایع غذایی به‌عنوان چاشنی در سوسیس، کالباس و موسیر استفاده می‌شود که در این میان دولت می‌تواند با حمایت از صنایع تبدلی و گسترش آن باعث رونق هر چه بیشتر سیر کاری و افزایش صادرات آن شود.
وی با اشاره به اینکه عدم بسته‌بندی مناسب سیر از دیگر مشکلات این حوزه است، عنوان کرد: سیر و سیب‌زمینی در مصرف داخل به‌صورت فله به فروش می‌رسد اما برای صادرات نیاز به بسته‌بندی دارد که متأسفانه استان با استانداردهای لازم در این حوزه با مشکل روبرو است.
کرمی تأکید کرد: روی آوردن کشاورزان به کشت مکانیزه و آبیاری نوین و حمایت‌های همه‌جانبه دولت از سیر کاران و گسترش صنایع تبدلی و همچنین سامان‌دهی بازار برای اطمینان کشاورز از فروش محصول و افزایش صادرات می‌تواند به رونق این محصول کمک چشمگیری کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان نیز بابیان اینکه محصول سیر در استان همدان محصول پایداری است وبرتری خاصی به دیگر اقلام دارد، اظهار داشت: سال گذشته ۲ هزار و ۱۱۷ هکتار از اراضی کشاورزی همدان زیر کشت محصول سیر بود.
شهرام پرورش با اشاره به اینکه سطح زیر کشت سیر در سال جاری ۲ هزار و ۸۰۰ هکتار است، ادامه داد: پیش‌بینی‌شده در سال جاری ۴۰ هزار تن سیر برداشت شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه سیر یک محصول صادراتی است، بیان کرد: ۳ هزار و ۲۸۲ تن سیر از استان همدان به دیگر کشورها به ارزش ۴.۴ میلیون دلار صادرشده است.
همدان در تولید سیر خشک رتبه نخست را در کشور دارد
وی بابیان اینکه استان همدان در تولید سیر خشک رتبه نخست را در کشور دارد، افزود: استان همدان ۷۰ درصد سیر خشک کشور را تأمین می‌کند.
پرورش با اشاره به اینکه امسال صادرات سیر از استان همدان افزایش خواهد داشت، افزود: سیر محصولی کم آب‌بر است و زمین مکانیزاسیون در سیر اجراشده به‌نحوی‌که ۶۰ درصد محصول سیر استان به‌صورت مکانیزه کشت و برداشت می‌شود.
وی در رابطه با صنایع سیر بابیان اینکه سیر استان همدان به‌صورت حبه برای صنایع غذایی است، عنوان کرد: پیگیر ایجاد بسته‌بندی و سردخانه مناسب سیر در استان هستیم.
سیر هزینه تولید بالایی دارد
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان همدان بابیان اینکه سیر هزینه تولید بالایی دارد، افزود: با توجه به بالا رفتن سطح زیر کشت سیر در استان همدان امسال پیش‌بینی‌شده قیمت آن معقول باشد.
با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه به هر ترتیب مشکل توزیع و عدم نظارت بر دلالی و واسطه‌گری همواره طی سال‌های اخیر در مورد سیر بهار مطرح بوده و تاکنون درمانی بر این درد کشاورزان پیدا نشده است.
در حالی کشت و برداشت سیر در شهرستان بهار باعث اشتغال‌زایی فصلی شده و زمینه اشتغال کارگرانی حتی از سایر استان‌ها برای برداشت این محصول را فراهم کرده اما حضور فعالانه دلالان از دوره کشت تا برداشت محصول و عدم اطمینان از وضعیت بازار، تغییرات شرایط آب و هوایی، نبود بسته‌بندی مناسب و کارگاه‌های فرآوری و صنایع تبدیلی سیر، فروش فله‌ای و کاهش صادرات این محصول باعث شده بسیاری از کشاورزان دیگر رغبتی به فعالیت در این حوزه نداشته باشند که باید چاره‌ای بر این موضوع اندیشید.
