بررسی مذاکرات صلح ترکیه با کردها

به گزارشافکارنیوز، انجام موفقیت­ آمیز مذاکرات صلح، به اختلافات بیش از صد ساله این کشور با حکومت مرکزی پایان خواهد داد. این مذاکرات که از اواخر سال ۲۰۱۲ شروع شده ­است، فراز و نشیب هایی به همراه داشته­ است. با این حال در ماه ­های اخیر شاهد اراده­ نسبتاً جدی از دو طرف مذاکره برای حل موضوع هستیم. در این نوشتار ابتدا به پیشینه­ اختلافات کردها در ترکیه اشاره می­ کنیم سپس به بررسی روند مذاکرات صلح می­ پردازیم.

بخش اول: پیشینه­ اختلافات کردها در ترکیه

۱ - دوره امپراتوری عثمانی

کردها در دوران عثمانی تحت ظلم سلطنت عثمانی بودند؛ به طوری که در ابتدای شروع جنبش آتاتورک، رضایت و حمایت ایشان را از این جنبش شاهدیم.

۲ - دوره جمهوری

فروپاشی امپراتوری عثمانی و استقرار جمهوری به دست آتاتورک، خشنودی کردها را به­ همراه داشت. اما با گذشت زمان و اقدامات جمهوری، این خشنودی دوام نیافت. گروه­ های مختلفی از کردها برای دفاع از هویت خود به پا خواستند. از مهم­ترین احزابی که در این راه دست به اقدامات مسلحانه زد، حزب کارگران کرد(P. K. K) بود.

۲-۱ - حزب کارگران کردستان(P. K. K)

ارتش آزادی­ بخش خلق کردستان در سال ۱۹۷۹ تشکیل گردید. پس از اعلام موجودیت اکثراً در شرق و جنوب شرقی آناتولی، دست به تهیه تشکیلات نظامی زد. این سازمان پس از تشکیل، به منظور شناساندن و قوی جلوه دادن خود، به ترور چند تن از مخالفان خود پرداخت. با این­گونه عملیات، این سازمان در شرق و جنوب شرقی آناتولی نفوذ پیدا کرد و در بعضی نقاط نیز با تحمیل زور و قدرت بر مردم تسلط یافت. این سازمان که دولت را دشمن اعلام کرده بود، خواستار ایجاد دولت مستقل سوسیالیستی کرد با خط مشی مارکسیست لنینیستی در مناطق کردنشین ایران، عراق، و سوریه شد.(۱)

۲-۱ - ۱ - رهبر حزب

عبدالله اوجالان به عنوان رهبر سابق این حزب، بعد از سال­ ها مبارزه مسلحانه، در ۱۵ فوریه ۱۹۹۹ با همکاری سرویس­ های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل با ترکیه، در کشور کنیا دست­گیر شد و به ترکیه منتقل گردید.

بخش دوم: روند مذاکرات صلح با کردها

روند مذاکرات، واژه­ای نام ­آشنا برای حل و فصل مسئله ۱۰۰ ساله کردها در ترکیه است. این مذاکرات که برای حل و فصل مسئله کردها طراحی شده است، در سال ۲۰۱۴ پویایی بیشتری به خود گرفت و امیدها را برای حل مسئله تاریخی مشکلات کردها زنده کرد. عبدالله اوجالان، رهبر پ. ک. ک ترکیه که ۱۶ سال است در زندان به سر می­ برد، در اقدامی خواستار مذاکره با دولت ترکیه برای حل و فصل مسئله کردها شد. در نتیجه جزیره امرالی،(محل نگه داری عبدالله اوجالان) به مرکز روند مذاکرات تبدیل شده است.(۲)

۱ - طرفین مذاکره

۱-۱ - حزب حاکم

«یالچین آکدوغان» معاون نخست ­وزیر - احمد داوود اوغلو - مسئولیت جناح حکومتی روند مذاکرات را بر عهده دارد. آکدوغان بعد از پیروزی اردوغان در انتخابات ۲۰۱۴ به این مسئولیت انتخاب شده­ است.

۱-۲ - حزب دموکراتیک خلق‌ها

حزب دموکراتیک خلق­ ها نیز به نمایندگی از کردها، نقش رابط بین حکومت مرکزی و اوجالان را بازی می­ کند. این حزب که به دنبال راه یافتن به پارلمان در انتخابات جاری امسال است، راه­یابی خود به پارلمان را در روند مذاکرات صلح مهم می­ داند؛ با توجه به این امر که اوجالان نیز از حضور این حزب در انتخابات پارلمان حمایت کرده ­است و حضور حزبی به نمایندگی از کردها را ضروری دانسته­ است.

۲ - اهداف

۲-۱ - اهداف حکومت مرکزی

حکومت ترکیه در مذاکره با پ. ک. ک به دنبال «آتش­ بس تحکیم شده» است. یک «آتش­ بس تحکیم شده» به این معنی است: ۱) رسمی کردن آتش­بس به عنوان بخشی از مذاکرات ۲) پایان دادن به «اقتدار موازی»PKKدر منطقه ۳) پایان دادن به مانع تراشیPKKدر حمل­و نقل امن در منطقه با مسدود کردن جاده­ها به بهانه­ کنترل هویت و دلایل دیگر ۴) پایان دادن به تخریب تأسیسات و فعالیت ­های اقتصادی در مناطق جنوب شرقی(۳)

۲-۲ - اهداف کردها

برخورداری از حقوق خود مانند دموکراتیزه شدن، آموزش به زبان کردی، مدیریت محلی به شکل گسترده، اعلام زبان کردی به عنوان زبان رسمی(۴) و شناخت هویت کردی به عنوان هویتی مستقل.

۳ - حامیان

۳-۱ - عبدالله اوجالان

روند مذاکرات با بیانیه­ اوجالان شروع شده است؛ بیانیه­ ای که از سوی او در ۲۱ مارس ۲۰۱۳(نوروز) صادر شد و با استقبال حزب حاکم رو به­ رو شد، آغاز مذاکرات را رقم زد. آغازی که پایانی بر خون­ریزی­ ها و خشونت­ ها در خاک ترکیه است.

۳-۲ - مردم ترکیه

آمارها نشان می­ دهند که بیش از ۸۰% مردم، خشنود از این مذاکرات هستند و از آن استقبال می­ کنند و در پی حل این موضوع هستند. مردم ترکیه به ­ویژه در جنوب شرقی این کشور از چندین دهه ناامنی به ­تنگ آمده­ اند؛ لذا کم­تر کسی پیدا می­ شود که موافق ادامه مذاکرات صلح نباشد.

۳-۳ - گروه­ های کرد اسلامی

به تازگی ­ها همایشی با عنوان «مسئله کرد و روند مذاکرات» با حضور بسیاری از گروهای کرد اسلامی از مناطق مختلف ترکیه برگزار شد. شرکت­ کنندگان در این همایش به اهمیت این مذاکرات اشاره کردند و خواستار توجه بیش­تر دولت به این موضوع شدند.

۴ - موانع

۴-۱ - اختلاف نظر بین اوجالان و سران پ. ک. ک

مذاکرات بین حکومت ترکیه و پ. ک. ک بر سر «آتش­ بس تحکیم شده» است. آتش­ بسی که آرامش همیشگی را به­ همراه داشته باشد. پ. ک. ک در حالی که مذاکرات در حال برگزاری است، به کنترل خود از مناطق شرقی و جنوب شرقی ادامه می­ دهد. ادامه­ چنین شرایطی برای پیش­برد مذاکرات تأثیر سلبی به ­همراه دارد. برخی بر این باورند که همه کردها اوجالان را برای خود به­ عنوان یک رهبر می­ پذیرند؛ اما در مقابل برخی این امر را مبالغه ­آمیز می­ دانند و بر این اعتقادند که همه کردها از اوجالان پیروی نمی­ کنند و زندانی بودن وی باعثشده است که فاصله­ ای بین اوجالان و طرفداران وی ایجاد شود. در این بین اختلاف نظر بین رهبر زندانی پ. ک. ک و سران این گروه می­ تواند مانعی جدی بر سر راه مذاکرات باشد.

۴-۲ - بی­ اعتمادی طرفین

بی­ شک نمی­ توان انتظار داشت که اختلافاتی که در طی دهه­ ها بوجود آمده است، یک­ شبه قابل حل باشد. بی­ اعتمادی در چنین فضایی طبیعی به نظر می­ رسد؛ اما تشدید این موضوع، اثرات تخریبی خود را خواهد داشت. در طول چندین دهه فضایی آکنده از عدم اعتماد بین حکومت مرکزی و کردها برقرار بوده است. آب شدن یخ بی­ اعتمادی در مدت زمان اندک دور از انتظار است.

۴-۳ - طرح امنیتی جدید

با مطرح شدن بسته جدید امنیتی برای افزایش «نظم عمومی»، واکنش ­هایی از سوی حزب دموکراتیک خلق‌ها و سایر احزاب علیه حزب حاکم انجام گرفت. در این واکنش­ ها به تأثیر سلبی این طرح بر مذاکرات صلح تأکید شد و اجرا شدن آن برخلاف اراده دولت بر حل موضوع کردها قلمداد شد.

۴-۴ - نگرانی دولت

در صورت رسیدن به توافق، عواقب آن سخت قابل پیش­ بینی است؛ لذا دولت این موضوع را با نگرانی به پیش می­ برد. عملکرد احتیاطی دولت، این امر را نشان می­ دهد. رسیدن به توافق به معنای پیروزی برای هر دو طرف و برای کل ترکیه است؛ اما نباید فراموش کرد که این پیروزی برای کردها از ارزش بالایی برخوردار است و آن­ها را در رسیدن به خواسته­ های خود نزدیک­تر کرده است. خواسته­ هایی که ممکن است به این مقدار قانع نباشند. پروسه صلح می­ تواند باعثقدرتمندتر شدن کردها شود و به ناآرامی­ ها دامن زند.

۴-۵ - جماعت گولن

رسانه­ های فعال جماعت گولن به اختلافات بین حکومت ترکیه و کردها دامن می­زند. این رسانه­ ها با اغراق ­آمیز خواندن روابط بین حکومت ترکیه و پ. ک. ک، حزب حاکم را به پیروی از آن­ها محکوم می­ کند.

نتیجه گیری

کردها به عنوان هویتی مستقل در جامعه ترکیه، از دیرباز اختلافاتی با حکومت­ های مرکزی داشتند. تشکیل گروه پ. ک. ک نیز نمودی از این حقیقت در این جامعه است. در اواخر سال ۲۰۱۲ شاهد تحولی شگرف در روابط این گروه با حزب حاکم بودیم. تحولی که، پایان خشونت­ ها بود. با استقبال حزب حاکم از این طرح­، پیش­رفت­ های چشم­ گیری در روابط آن دو در سال ۲۰۱۴ صورت پذیرفت. حال ادامه­ این پیش­رفت ­ها در سال ۲۰۱۵، نویدبخش روابط گسترده ­تر در طی مذاکرات پیش روست که با استقبال محتاطانه طرفین مواجه شده است.

منابع:

(۱) ترکیه در جستجوی نقشی تازه در منطقه، جواد انصاری، وزارت امور خارجه

(۲)http: / / farsi. rasthaber. net /? p = ۱۴۲۳۵

(۳)http: / / kurdpress. ir / Fa / NSite / FullStory / News /? Id = ۷۸۶۸۶

(۴)http: / / www. kurdpress. com / Fa / NSite / FullStory / Print /? Id = ۷۶۹۹۶