طی دوسال گذشته بسیاری در تل آویو بر ضرورت ائتلاف راهبردی میان اسرائیل و برخی کشورهای میانه رو عربی ازجمله مصر، عربستان سعودی ، امارات متحده عربی و تشکیلات خود گردان فلسطین سخن گفته اند اما این روزها حرف هایی درباره نزدیکی این کشورها به اسرائیل شینده می شود. این سخنان بعد از دوری مصر و عربستان از یکدیگر و توجه قاهره به روسیه شنیده مطرح شده است.
ائتلاف اسرائیل با کشورهای میانه رو
اندیشه ائتلاف اسرائیل با کشورهای میانه رو عربی براساس، ضرورت رویارویی با تهدیدات مشترک بویژه خطر ایران و گروه های جهادی از جمله داعش شکل گرفته است.
"ایزی لی بلر" نویسنده و فعال اقتصادی اسرائیلی در 5 اکتبر مقاله ای تحت عنوان " قدردانی و خوش بینی" در روزنامه " اسرائیل امروز" منتشر ساخت که درآن به موقعیت های تل آویو در خاورمیانه پرداخته شده بود از جمله این دستاوردها می توان به نزدیکی بی سابقه اسرائیل به مصر و همکاری محرمانه تل آویو با عربستان اشاره کرد.
دراین مقاله آمده است " تغییرات شگفت انگیزی زیادی در روابط تل آویو باکشورهای میانه رو عرب به ثبت رسیده است. اکنون اسرائیل با مصر درباره مبارزه با اسلامگرایان شبه جزیره سینا همکاری دارد به گونه ای که "عبدالفتاح السیسی" رئیس چمهور مصر از این اقدام اسرائیل تمجید کرده و بطورعلنی اسلامگرایان تندرو را محکوم ساخت. به علاوه، همکاری محرمانه ای بین اسرائیل وعربستان و سایرکشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس وجود دارد. این کشورها اعتراف کرده اند که اسرائیل یک عامل مهم و حیاتی در مقابله با جمهوری اسلامی ایران است. آنها بر این باورند که تهران می کوشد سیطره خود ا به منطقه تحمیل کند.
نسل جدید رهبران عرب
سیاستمداران اسرائیلی ائتلاف با کشورهای میانه رو عربی را با گروه های لابی درآمریکا مطرح کرده اند و گفته اند که این یک گزینه راهبردی برای تل آویو است. این طرح ازسوی " اسحاق هرتسوگ" رهبر گروه مخالفان اسرائیل ارائه شده است. وی در کنفرانس "کمیته یهودیان آمریکا" که امسال در واشنگتن برگزار شد، اعلام کرد:" برخلاف نسل پیشین رهبران کشورهای عربی، نسل جدید آنان نسبت به اسرائیل عقده کمتری دارند."
سایت عبری "گلوبس" طی گزارشی که 7 ژوئن 2016 مشروح سخنان هرتسوگ را منتشر ساخت. بر اساس این گزارش، هرتسوگ گفته است" نسل جدید رهبران عرب شجاعت بیشتری دارند با اینکه سن شان کم است اما استقلال بیشتری دارند و آماده همکاری با اسرائیل هستند چراکه بر این باورند که این همکاری به نفع آنهاست." هرتسوگ معتقد است مصر تنها کشوری نیست که در مسیر همکاری با تل آویو قدم برداشته است، اردن، امارات متحده عربی، عربستان، مراکش، کویت و بحرین درهمین مسیر قرار دارند لذا این امکان وجود دارد که کشورهای مزبورعنوان شرکای احتمالی اسرائیل قرار بگیرند و به عنوان یک رکن ثبات درمنطقه لحاظ شوند.
ائتلاف های منطقه ای
اما با توجه به تیرگی روابط مصر و عربستان بوجود آمده به نظر می رسد، این موضوع درچارچوب ترسیم " نقشه ائتلاف های منطقه ای" قابل ارزیابی باشد . اکنون مصر به سمت روسیه گرایش پیدا کرده است. این مسئله سبب شده تا برخی اشخاص و محافل سیاسی درتل آویو نسبت به ایجاد "ائتلاف با کشورهای میانه رو" هشدار بدهند.
دکتر "مردخای کیدار" یکی از همین شخصیت هاست. وی کارشناس مسائل خاورمیانه ، استاد دپارتمان عربی دانشگاه " بار- ایلان" اسرائیل و پژوهشگر مرکز تحقیقات راهبردی" بیگن -سادات" درهمان دانشگاه است. کیدار معتقد است ائتلاف اسرائیل با کشورهای میانه روعرب بنا نهادن ساختمانی بر شن های روان است. وی در همین رابطه با سایت "میدا" گفت وگویی انجام داده که در 27 اکتبر 206 منتشر شده است.
دگرگونی های سریع
کیدار در این مصاحبه گفت: بدنبال جنگ داخلی سوریه روابط مصر و عربستان به پائین ترین سطح خود رسید و طی یک هفته مناسبات قاهره و ریاض به تیرگی گرائید. رئیس جمهور مصر در سیاست های خارجی قاهره بازنگری کرد و درسمت وسوی بهبودی مناسبات مصر و روسیه گام برداشت. این دگرگونی های سریع درمناسبات کشورهای منطقه نشان می دهد که اشکلات زیادی براعتماد کردن به ائتلافات خاورمیانه وجود دارد."
یک زمانی محور اقدامات خاورمیانه عربستان و مصر بودند اما امروز اصلا چشم انداز ائتلاف با کشورهای این منطقه برای یک یا دوسال آینده روشن نیست لذا اسرائیل نباید فریب بخورد و امنیت و آینده خود را نباید بر شرایط موقت و گذرا بناء نهد. هرچند که این شرایط بسیار خوب به نظر برسد. اسرائیل باید براساس برنامه های بلند مدت فعالیت کند و بر توانمندی و قدرت خود تکیه کند نه برائتلاف های بی ثبات در خاورمیانه.
مناسبات مصر و عربستان
محور "ائتلاف" همکاری نزدیک و روابط مستحکم عربستان و مصر بود. این همکاری از زمانی شروع شد که ملک عبدالله شاه سابق عربستان با روی باز و دست گشاده از ژنرال عبدالفتاح السیسی حمایت کرد. همه می دانند که السیسی در ژوئیه 2013 "محمد مرسی "از رهبران اخوان المسلمین مصر را از قدرت برکنار ساخت و این اقدام با مخالفت آمریکا و اروپا همراه شد.
میلیاردها دلار کمک مالی عربستان به مصر باعث شد تا قاهره از بحران مالی و اقتصادی نجات پیدا کند و همین مسئله، سبب شد تا مصر نظامیان خود برای کمک به سعودی ها به یمن اعزام کند. درآن زمان دوطرف تصمیم گرفتند تا مناسبات مستحکمی برقرار سازند اما باد شمالی که از سواحل جنگ در سوریه برمی خاست، اوراق این ائتلاف را برهم زد، بگونه ای مناسبات قاهره ریاض درپائین ترین سطح خود قرار گرفت و مصر روابط خود با دشمنان ریاض تقویت کرده است .
تغییر در توازن قوا
اکنون این سئوال مطرح است چگونه این رخداد به وقوع پیوسته است؟ پاسخ روشن است: وضعیت جنگ در سوریه طی دو سال گذشته بویژه دخالت نظامی مسکو در این کشور، نبرد قطعنامه ها در شورای امنیت درخصوص سوریه با درنظر گرفتن عضویت مصر دراین شورا، اقدامات و سیاست های بشاراسد در دو قطبی ساختن "دوستان سوریه" بگونه ای که در یک جبهه روسیه ، ایران و حزب الله قرار دارند و حمایت آنها از دولت دمشق به مسائل سیاسی محدود نمی شود و در کنار ارتش سوریه علیه گروه های مسلح مخالف بشاراسد می جنگند.
در جبهه مقابل ترکیه، عربستان و امارات قرار دارند و با ارائه آموزش های نظامی و کمک های مالی و تسلیحاتی از مخالفان بشاراسد حمایت می کنند. آنچه که کفه توازن قوا را به سود بشاراسد در جنگ سبب شد دخالت نظامی روسیه بود البته با اطمینان می توان گفت روسیه حامی بزرگ ارتش سوریه بویژه درحملات هوایی است.
مسکو سامانه های دفاع هوایی را در سوریه مستقر کرد تا از فعالیت جنگنده های آمریکا، اسرائیل و ترکیه را بر فراز سوریه محدود سازد. به علاوه، بخش بزرگی از ناوگان نیروی دریای روسیه در سوریه مستقر شده و به موشک های پیشرفته مجهز هستند و از حمایت و پیشتیبانی ناو هواپیمابر برخوردارند.
روسیه نیروهایی مورد حمایت عربستان در سوریه را به شدت بمباران می کند و از لحاظ سیاسی مسکو موفق شده تا "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور ترکیه را مجبور سازد تا نسبت به کمک و حمایت از گروه های مسلح مخالف دولت دمشق خود داری کند به گونه ای که آنکارا امروزه فعالیت خود را بر مبارزه با کردها متمرکز ساخته است تا آنها نتوانند در کردستان سوریه دولت مستقل تاسیس کنند و از این لحاظ تهدید امنیتی برای ترکیه محسوب شوند.
قاهره و بازنگری در سیاست ها
از زمانی که السیسی درمصر قدرت را بدست گرفته حمایت از بشاراسد یا معارضان اسلامگرا تبدیل به مشکلی برای دولت قاهره شده است. این معارضان اسلامگرا با مخالفان دولت قاهره مستقر در صحرای سینای و سراسر مسیر رود نیل از لحاظ ایدئولوژی همسو و هم مسلک هستند. هنگامی که السیسی با عربستان روابط سیاسی و مالی داشت از حمایت علنی بشاراسد اجتناب می کرد اما با دخالت مستقیم نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه درسیاست های قاهره بازنگری کرد و متوجه شد که سرانجام بشار اسد پیروز این میدان است و گروه های مسلح مخالف او شکست خواهند خورد و عربستان نیز دراین جنگ بازنده خواهد بود.
برهمین اساس بر روی برنده جنگ حساب باز کرد. در این مرحله بود که از ریاض دوری جست و از خطوط ترسیم شده درمناسبات دو کشور عبور کرد و براین باور است که هرگونه صلحی در سوریه منعقد شود بشار اسد بر مسند قدرت باقی خواهد ماند. وقتی که آمریکا از امور سوریه دست کشید السیسی متقاعد شد، روسیه و ایران صاحب خانه های جدید خاورمیانه هستند لذا قاهره باید وارد حلقه پیروزمندان تحولات خاورمیانه شود و از کشورهایی که بازنده آن هستند دست بکشد.
سرآغاز تیرگی روابط
نماینده مصر در شورای امنیت سازمان ملل در 8 اکتبر به قطعنامه پیشنهادی روسیه علیه طرح عربستان رای مثبت داد. نماینده عربستان در سازمان ملل در واکنش به اقدام مصر گفت" رای مثبت قاهره به قطعنامه روسیه اقدامی غم انگیزی بود" ریاض عملا به این رای واکنش نشان داد و انتقال نفت خود را به مصر قطع کرد و قید و بند هایی برای پروازهای شرکت هواپیمایی این کشور به عربستان ایجاد کرد. پلیس قاهره هم موانع بتنی که برای حفاظت از سفارت عربستان در مصر ایجاد کرده بود، به بهانه حفر کانال در منطقه برداشت و سفیر عربستان در قاهره این شهر را ترک کرد و به کشورش بازگشت.
از سوی دیگر السیسی در یک مراسم نظامی گفت" مصر در برابر هیچ شخص دولتی کرنش نخواهد کرد" این سخن رئیس جمهورمصر اشاره به دولت عربستان داشت. درهمین حال، منابع خبری از فروش شناورها به حوثی های یمن توسط یک افسر سابق ارتش مصر خبر دادند. این درحالی است که حوثی ها درحال جنگ با عربستان هستند. تمام تحولات گل شاداب روابط ریاض قاهره را ظرف 5 ماه پژمرده ساخت. در مقابل مناسبات مصر و روسیه به رغم مخالفت عربستان، از رشد و شکوفایی برخوردار شد و تا سطح همکاری های نظامی گسترش یافت. بطوری که شاهد بودیم که مصر از روسیه سلاح و تجهیزات نظامی خرید و با این کشور رزمایش برگزار کرد و مسکو نیز در ساخت نیروگاه هسته ای مصر به قاهره کمک کرد.
ائتلاف نیاز تل آویو
بنیان ائتلاف های خاورمیانه بر روز شن استوار شده است و تصمیم گیران در داخل و خارج اسرائیل باید نسبت به تغییرات و تحولات خاورمیانه مراقب باشند. با وجوداین، تل آویو برای سیاست های بلندمدت خود باید بر ائتلاف های منطقه ای تکیه کند و این ائتلاف در برابر صلح، کار بسیار دشوار و سختی است.
