گاه آرام است و گاه خشمگین... قدرتش بی‌انتهاست، چنان که کمتر از یک دقیقه استخوان های شهر را در هم می‌شکند و ممکن است صدها کشته را بر جای گذارد.
زلزله، سیل، طوفان و غیره از جمله حوادثی هستند که می‌توانند سرنوشت یک شهر را تغییر دهند. بی‌شک این حوادث نیازمند مدیریت های عالی در سطح هر استان و منطقه است.
و اما سناریوی زلزله هر چند سال یک بار در خراسان جنوبی تکرار می‌شود و بنا به گفته کارشناسان، مردم این استان به‌طور میانگین هر ۱۲ سال یک بار باید شاهد خسارت های زیان‌بار و مرگ صدها نفر از هم وطنان خود باشند.
هم اکنون ۱۰۰ درصد از مساحت خراسان جنوبی در خطر زلزله قرار دارد و دیر یا زود این حادثه طبیعی ما را با چالشی بزرگ مواجه خواهد کرد. این امر می‌طلبد که مسئولان استانی به فکر راه و چاره‌ای جدی باشند قبل از آنکه خانه‌ای ویران شود و یا کودکی در زیر خروارها خاک جان بسپارد.
خراسان جنوبی از جمله استان های زلزله‌خیز کشور محسوب می‌شود که ۲۴ حادثه طبیعی را در خود ثبت کرده است. این خطه در طول سال های گذشته شاهد زمین‌لرزه‌های مخربی بوده و اما باز هم باید به انتظار نشست و باید دید که مسئولان برای به حداقل رساندن خسارات در استان چه اقداماتی را انجام خواهند داد.
از نخستین زمین‌لرزه‌هایی که عده زیادی از هم وطنان را در خرسان جنوبی به کام مرگ کشاند، در سال ۱۳۴۷ یعنی حدود ۵۰ سال قبل می‌گذرد.
همچنین در طول سالیان گذشته زلزله‌های بزرگی در دل این استان پهناور اتفاق افتاده که گاه خسارت های سنگینی را بر مردم و مسئولان تحمیل کرده است.
زلزله ۷.۳ ریشتر در سال ۱۳۴۷ در دشت بیاض و فردوس، زلزله ۵ ریشتری زیرکوه در ۱۵ آذرماه ۹۱ و زمین‌لرزه قاین نیز از دیگر حوادث مرگبار در این استان بوده است.
در زلزله دشت بیاض و فردوس در طی زمین‌لرزه‌های پیاپی بود که به مدت دو روز، دو منطقه دشت بیاض، کاخک و فردوس ویران شد و ۱۲ هزار خانه مسکونی در هم شکست و قریب به ۷۰ هزار نفر نیز بی‌خانمان شدند.
زلزله زیرکوه یکی از بزرگ‌ترین حادثه‌هایی است که در خراسان جنوبی رخ داد و خاطراتی ناخوش را در یادها گذاشته است و هنوز یادآور روزهای ناله و شیون است.
این زمین‌لرزه به دلیل فعال شدن گسل اردکول در سال ۱۳۷۶ در محدوده شهرستان زیرکوه تا شهرستان درمیان رخ داده که بزرگی آن نیز ۷.۳ ریشتر بود و بیش از هزار و ۵۵۰ کشته و زخمی برجای گذاشت.
خراسان جنوبی بستر ظهور ۷۰ درصد حوادث طبیعی کشور
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه خرسان جنوبی یکی از استان های حادثه‌خیز است، گفت: ۷۰ درصد حوادث کشور در این استان اتفاق می‌افتد.
سید ابوالحسن میرجلیلی خراسان جنوبی را ویترینی از حوادث مختلف دانست و افزود: از ۲۶ حادثه طبیعی ۲۴ نوع در استان اتفاق می‌افتد.
وی با اشاره به زلزله‌های رخ داده در خراسان جنوبی، بیان کرد: به‌طور متوسط هر ۱۲ سال یک بار زلزله‌ای بالای شش ریشتر در خراسان جنوبی رخ می دهد.
به‌طور متوسط هر ۱۲ سال یک بار زلزله‌ای بالای شش ریشتر در خراسان جنوبی رخ می دهدمیرجلیلی ادامه داد: تاکنون در شهرستان های زهان، طبس، فردوس، خوی دشت بیاض و زیرکوه زلزله‌های زیان‌باری رخ داده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی اظهار کرد: برخی از این زلزله‌ها بر روی گسل های شناسه دار خراسان جنوبی مانند گسل خضری دشت بیاض اتفاق افتاده است.
مجهز شدن خراسان جنوبی به دو شبکه لرزه‌نگار
وی با اشاره به اقدامات انجام‌شده در این حوزه، بیان کرد: خراسان جنوبی مجهز به دو شبکه لرزه‌نگاری در بیرجند و طبس شده است.
میرجلیلی ادامه داد: همچنین ۱۱ ایستگاه لرزه‌نگاری در سطح شهرستان های خراسان جنوبی در حال فعالیت است.
وی با اشاره به عملکرد شبکه‌های لرزه‌نگاری، بیان کرد: کوچک‌ترین زلزله حتی با یک دوم ریشتر نیز ثبت‌شده و به‌عنوان پیش نشان گر عمل می‌کند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی ادامه داد: چنانچه موارد ثبت‌شده در این لرزه‌نگارها سیر صعودی داشته باشد، به شهروندان اطلاع‌رسانی می‌شود.
وی نقش این شبکه را بسیار حائز اهمیت دانست و افزود: خراسان جنوبی سومین استان زلزله‌خیز کشور بوده و وجود این شبکه‌ها در استان لازم و ضروری است.
وجود بیش از ۵۰ گسل فعال در استان
استاد گروه زمین‌شناسی دانشگاه بیرجند و متخصص لرزه‌زمین‌ساخت در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: خراسان جنوبی با توجه به موقعیت زمین‌شناختی که در آن واقع شده است، مجموعه‌ای از ساختارهای فعال زمین است.
خطیب با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۵۰ گسل فعال در خراسان جنوبی شناخته شده است، گفت: گسل نهبندان و گسل نای بند از مهم‌ترین آن‌ها است.
در حال حاضر بیش از ۵۰ گسل فعال در خراسان جنوبی شناخته شده است که گسل نهبندان و نای بند از مهم ترین این گسل ها است. وی طول این گسل بیش از ۷۰۰ کیلومتر دانست و افزود: این گسل در پهنه لوت بوده و فعالیت آن باعث می‌شود گسل های دیگری هم به وجود آید.
خطیب با بیان اینکه توزیع بیشتر گسل‌ها در نیمه شرقی و غربی خراسان جنوبی قرار دارد، افزود: این گسل‌ها تقریباً از نزدیکی تمام شهرستان های استان عبور کرده‌اند.
استاد گروه زمین‌شناسی بیرجند اظهار کرد: زمین‌لرزه دشت بیاض در سال ۱۳۴۷، زلزله طبس در سال ۱۳۵۷ و زلزله اردکول در سال ۱۳۷۶ از جمله مواردی است که بر اثر گسل های خراسان جنوبی رخ داده است.
هیچ سازه‌ای بر روی خط گسل دوام ندارد
وی بزرگی این زلزله‌ها را بالای هفت ریشتر دانست و افزود: همچنین این زلزله‌های خسارت‌ها و تلفات زیادی را بر جای گذاشت.
خطیب با اشاره به گسل های شهرستان بیرجند، بیان کرد: در این شهرستان سه گسل در مناطق پای کوه باقران، پای کوه شکراب و دیگری در وسط دشت بیرجند تا پشت روستای حاجی‌آباد وجود دارد.
وی با بیان اینکه زمین‌لرزه بلا نیست، افزود: زلزله روند تکاملی کره زمین است که باوجود ضرر و زیان‌هایی که داشته اما فوایدی نیز دارد.
خطیب با اشاره معادن غنی خراسان جنوبی، بیان کرد: این معادن غنی از انواع کانسارها به سبب فعالیت زمین در گذشته بوده است.
وی ادامه داد: باید مردم خراسان جنوبی به این باور برسند که در استانی زلزله‌خیز زندگی می‌کنند و آن‌ها را نیز به‌خوبی بشناسند.
متخصص لرزه‌زمین‌ساخت با تاکید بر اینکه هر گونه ساخت‌وساز بر روی خط گسل اشتباه است، افزود: هیچ سازه‌ای نمی‌تواند روی خط گسل دوام آورده و از بین نرود.
وجود ۲۹ هزار واحد روستایی غیر مقاوم در خراسان جنوبی
مدیرکل بنیاد مسکن خراسان جنوبی نیز با بیان اینکه ۸۸ هزار واحد مسکونی روستایی در خراسان جنوبی وجود دارد، گفت: تاکنون ۵۹ هزار از این واحدها مقاوم‌سازی شده‌اند.
علی‌اصغر آسمانی مقدم افزود: ۲۹ هزار واحد مسکونی روستایی از مصالح کم دوام برخوردار بوده و در برابر حوادث و بلایا مقاومت ندارند.
وی گفته بود: سهمیه پیشنهادی امسال برای تسهیلات طرح بهسازی و نوسازی مقاوم‌سازی مسکن روستایی ۲ هزار و ۳۰۰ فقره وام است که از این تعداد ۵۰۰ فقره وام ۲۰۰ میلیون ریالی مختص روستاهای مناطق مرزی و بازسازی بافت‌های فرسوده روستایی با رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان پرداخت می‌شود.
آسمانی مقدم افزود: یک هزار و ۸۰۰ فقره تسهیلات ۱۸۹ میلیون ریالی برای سایر مناطق روستایی پیش‌بینی‌شده سال گذشته سهمیه خراسان جنوبی یک هزار و ۸۹۸ فقره تسهیلات با رقم معادل ۲۸ میلیارد و ۴۷۰ میلیون تومان ابلاغ شده است.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی گفت: امسال تسهیلات مقاوم‌سازی روستایی بین ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش‌یافته که تسهیلات با کارمزد ۴ درصد و بازپرداخت ۱۵ ساله است.
درحالی‌که خراسان جنوبی بر روی خط گسل های گسترده‌ای قرار دارد و هر ۱۲ سال به اذعان مسئولان در خطر زلزه های بالای ریشتر است و مدیریت بحران در این استان دو چندان احساس می شود اما مسئولان امر در این حوزه برای پاسخگویی در زمینه وضعیت استان و ظرفیت های ایجاد شده برای حل مشکلات از پاسخگویی به سوالات خبرنگار مهرخود داری کردند و وظیفه این پاسخگویی وارائه آمار اطلاعات را به یکدیگر پاسکاری کردند.
این هشدار را باید داد که سطح شهرها و روستاهای این استان متأسفانه شاهد ساخت‌وسازهایی بر روی خطوط گسل هستیم. و جای سؤال است که آیا ساخت این مکان‌ها بازی کردن با جان صدها شهروند نیست؟ کاش علاج واقعه را قبل از وقوع بیابیم و هر چند سال شاهد از دست داد صدها کودک، جوان و نوجوان نباشیم.
