این روزها مقامات واشنگتن و کانبرا، مشغول تکمیل و پیشبرد پیمان موسوم به «اوکاس» هستند. این پیمان سال 2021 با هدف فروش زیردریایی‌های هسته‌ای آمریکا به استرالیا و همچنین ایجاد نوعی مثلث امنیتی در اقیانوس آرام و هند توسط واشنگتن، لندن و کانبرا منعقد شده است. آنتونی آلبانیز، نخست‌وزیر استرالیا در تازه‌ترین سخنانش مدعی شده است فروش زیردریایی‌های هسته‌ای آمریکا به استرالیا در مسیر درستی قرار دارد. این در حالی است که برخی اعضای مجلس سنای آمریکا به جو بایدن هشدار داده‌اند فروش زیردریایی‌های هسته‌ای آمریکا به استرالیا تحت پیمان اوکاس به صورت غیرقابل قبولی باعث تضعیف ناوگان آمریکا خواهد شد؛ بدون اینکه برنامه مشخصی برای جایگزینی آنها وجود داشته باشد.
فارغ از منازعه‌ای که میان برخی اعضای کنگره و کاخ سفید بر سر پیشبرد پیمان اوکاس وجود دارد، قطعا تقویت همکاری‌های هسته‌ای ۳ کشور استرالیا، آمریکا و انگلیس هدفی جز مهار چین و تسلط بر محیط پیرامونی این کشور آسیایی ندارد. به عبارت بهتر، مقامات آمریکایی در صدد ایجاد نوعی تله استراتژیک برای پکن هستند که نتیجه آن، محدود شدن قدرت بازدارندگی و اقدام چینی‌ها در برابر تهدیدات ساخته و پرداخته آمریکا در شرق آسیا، اقیانوس آرام و اقیانوس هند است. از این رو نمی‌توان پیمان اوکاس را صرفا یک پیمان سه‌جانبه تلقی کرد، زیرا تکمیل و پیشبرد آن می‌تواند بسیاری از کشورهای حوزه شرق آسیا و حتی متحدان فرامنطقه‌ای چین از جمله روسیه را نیز درگیر این معادله کند.
اصرار دولت بایدن بر پیشبرد پیمان اوکاس و تقویت همکاری‌های هسته‌ای با استرالیا علیه چین، در راستای همان راهبرد همیشگی «خلق گره‌های کور راهبردی» در نقاط دیگر جهان انجام می‌شود. اصرار دولت آمریکا بر پیشبرد پیمان اوکاس را نمی‌توان بی‌ارتباط با دیگر تحرکات واشنگتن در نیمکره شرقی تلقی کرد. اخیرا رئیس‌جمهور آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد واشنگتن ۳۴۵ میلیون دلار کمک نظامی به تایوان ارائه خواهد داد. کمک‌های نظامی از ذخایر وزارت دفاع ایالات متحده تامین خواهد شد و این بسته شامل سامانه‌های دفاع هوایی قابل حمل انسان، موشک‌ها، تجهیزات شناسایی و رصد خواهد بود. این بسته نظامی بی‌سابقه و گسترده، نشان‌دهنده تلاش آمریکا جهت اعمال فشارهای منطقه‌ای بیشتر علیه پکن است. توأمان شدن این اقدام با اصرار کاخ سفید بر تقویت جوانب اجرایی پیمان اوکاس، حکایت از عزم آمریکا مبنی بر خلق یک بحران تازه در نظام بین‌الملل دارد.
بدون شک چینی‌ها در برابر اقدامات مداخله‌گرایانه واشنگتن در شرق آسیا و اقیانوس آرام بی‌تفاوت نخواهند ماند. مقامات دولت پکن در یکی از بی‌سابقه‌ترین هشدارهای خود به مقامات آمریکایی، تاکید کرده‌اند هرگونه همکاری نظامی تایپه و واشنگتن باید متوقف شود، در غیر این صورت، واکنش پکن جدی خواهد بود. اگر چه چینی‌ها در قبال پیمان اوکاس فعلا بیانیه‌ای صادر نکرده‌اند اما قبلا تاکید کرده بودند کلیت انعقاد این پیمان نوعی اعلام جنگ راهبردی به پکن محسوب می‌شود و چین، حق تقابل با این روند را برای خود محفوظ می‌دارد. مقامات چینی در جریان سفر اخیر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا به پکن، پیام مشخصی را به وی مخابره کردند؛ اینکه تحرکات واشنگتن در شرق آسیا نه تنها در همین حوزه جغرافیایی، بلکه در دیگر حوزه‌های راهبردی مدنظر آمریکا دارای عکس‌العمل از سوی پکن خواهد بود که محاسبه ابعاد آن لزوما از عهده نهادهای نظامی و امنیتی واشنگتن برنمی‌آید.
هر اندازه مداخله‌گرایی آمریکا در محیط پیرامونی چین وارد فاز عملیاتی‌تر و رادیکال‌تری شود، قطعا واکنش چین نسبت به این روند نیز غیرقابل پیش‌بینی‌تر و سخت‌تر خواهد بود. بی‌دلیل نیست که هنری کیسینجر، استراتژیست آمریکایی طی ۲ سال اخیر چند بار درباره وقوع جنگ سوم جهانی با محوریت آمریکا و چین هشدار داده و نسبت به توانایی مقامات واشنگتن در هدایت و مدیریت بحران‌های خودساخته در شرق آسیا ابراز تردید کرده است. در این معادله، تکلیف مهره‌های بازی واشنگتن علیه پکن یعنی کانبرا، توکیو و سئول نیز مشخص است. بهتر است این بازیگران متوجه پیام جنگ اوکراین و نحوه مواجهه دولت آمریکا با مطالبات بر زمین مانده زلنسکی و همراهانش در کی‌یف باشند، زیرا آمریکا اساسا در شرایط بحرانی، واکنشی به قربانی شدن هم‌پیمانان و مهره‌های خود در میادین نبرد نخواهد داشت.
محمدحسین مهدوی‌زادگان
