منظور رهبر انقلاب از اجرا نشدن تعهدات «کاغذی» غربی‌ها

حضرت ایت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، در بخشی از سخنرانی روز گذشته (یکشنبه) در اجتماع انبوه و پرشور زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی(ع) به خدعه‌گری‌های آمریکا در توافق هسته‌ای و اشکال‌تراشی‌های آنها برای عدم پایبندی به تعهداتشان در این توافق اشاره کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفتند: «به تعبیر وزیر محترم امور خارجه، بر روی کاغذ تعهداتی را انجام دادند اما در عمل و از طریق راههای انحرافی مانع از تحقق آن تعهدات شدند.»

مقام معظم رهبری افزودند: «اکنون با وجود توافق هسته‌ای، همچنان معاملات بانکی ما دچار مشکل است و پولهای ایران نیز بازگردانده نشده است زیرا کشورهای غربی و کشورهای تحت تأثیر آنها، از آمریکایی‌ها هراس دارند.»

تردیدی نیست که ملموس‌ترین نتیجه اجرای برجام برای ایران رفع تحریم‌هایی است که تاثیر غیرقابل کتمانی بر اقتصاد ایران داشت و علاوه بر کاهش صادرات نفت به کمتر از نصف، موجب ایجاد موانع بسیار بر سر نقل و انتقال پول بین ایران و بسیاری از کشورها و بلوکه شدن بخشی از اموال ایران در دیگر کشورها شده بود.

آمریکا و سایر کشورهای طرف معامله با ایران در «برجام» متعهد به لغو تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران و امتناع از مانع‌تراشی در تجارت مشروع با ایران شده‌اند. با این حال، آنچه در ماه‌های گذشته در عرصه عمل جریان داشته روندی متفاوت با این موضوع بوده است.  

شرکت‌های اروپایی، رسانه‌های غربی و مقامات غربی در ماه‌های گذشته بارها به این موضوع اذعان کرده‌اند که امتناع بانک‌های بین‌المللی از انجام تراکنش‌های بانکی مربوط به قرادادهای تجاری مانعی عمده برای سرمایه‌گذاری آنها در ایران بوده‌اند. 

«جوزف شاتز» و «بنیامین اورسکز»، دو تحلیلگر آمریکایی چندین پیش در تعبیری جالب خاطرنشان کردند با آنکه درب‌های ایران پس از توافق هسته‌ای به روی ایران گشوده شده، برای شرکت‌های اروپایی راه ورود به تهران هنوز از واشنگتن می‌گذرد. 

در زمینه بانکی، حکم اجرایی مقررات «مبادلات مالی ایران» مربوط به سال 2011، بانک‌ها را از انجام هر گونه تراکنش مربوط به ایران در داخل خاک آمریکا منع می‌کند. این مقررات، هر گونه معامله بانکی با ایران با دلار آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

با آنکه قراردادهای تجاری با ایران می‌توانند با «یورو» یا «پوند» انجام شوند، اما بانک‌های جهانی بزرگ که بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی مراودات خود را با آنها انجام می‌دهند، همگی مبادلات دلاری دارند و در داخل آمریکا فعالیت می‌کنند و به همین دلیل در معرض خطر نقض تحریم‌های ایران قرار دارند. 

علاوه بر این، جریمه‌های سنگینی که آمریکا در سال‌های گذشته به بهانه نقض تحریم‌های ایران علیه بانک‌های بین‌المللی وضع کرده، موجب شده که این بانک‌ها از انجام هر گونه تراکنش مربوط به ایران هراس داشته باشند، موضوعی که باعث محدود شدن گزینه‌های مالی برای شرکت‌های اروپایی خواستار تجارت با ایران می‌شود.

«مارکوس کربر»، مدیر کل «فدراسیون صنایع آلمان»، چند روز پیش در مصاحبه‌ای با روزنامه پالیتیکو موضوع هراس بانک‌ها در این باره را این‌طور بیان کرد: «بانک‌ها در حال حاضر، نزدیک ایران هم نمی‌شوند. مدیرانی که عاقل باشند، حتی برای پیدا کردن ایران روی نقشه تلاش هم نخواهند کرد.»

سایه این هراس، روی قراردادهای چندمیلیارد دلاری شرکت‌های ایرانی با شرکت‌هایی نظیر ایرباس و پژو هم دیده می‌شود، تا آنجا که عده‌ای از فعالان اقتصادی اروپایی درباره مثمرثمر بودن این قراردادها هم ابراز تردید کرده‌اند.

یک مقام اروپایی  به شرط عدم افشای نام در همین باره به پالیتیکو گفت: «کدام بانک‌ها (قرار است استفاده شوند؟) من نمی‌دانم با توجه به احتطا افراطی بانک‌ها (قراردادهای تجاری با ایران) چطور قرار است اجرایی شوند؟»

موضوع احتیاط بانک‌ها تا آنجا پیش رفت که دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس هفته پیش در نامه‌ای به مدیر بانک «بارکلیز» با لحنی تند از مانع‌تراشی این بانک در مسیر صادرات به ایران انتقاد کرد. 

پایگاه اینترنتی مجله تایمز، هفته گذشته خبر داده بود کامرون این نامه را پس از آن نوشت که شرکت گریس‌سازی «مولی‌اسلیپ» به دلیل امتناع بانک یاد شده از انجام تراکنش مالی، قادر به تکمیل قراردادی به ارزش 14000 پوند با یک شرکت توزیع‌کننده ایرانی نشد.

دیوید کامرون در نامه به «جس استالی»، مدیر اجرایی بارکلیز، اقدام این بانک را در تضاد با سیاست‌های دولت تحت امرش خوانده است.

اما «استالی» در پاسخ به کامرون نوشته که با توجه به حفظ تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران، این بانک کماکان ملزم به محدود کردن فعالیت‌های تجاری با ایران است.

«جیس استیلی» در پاسخ به نامه کامرون به نکته‌ای اشاره کرده که پرده از حقیقت‌های میدانی مربوط به رفع تحریم‌ها برمی‌دارند. 

مدیر بانک بارکلیز می‌نویسد: «موسسات انگلیسی با توجه به تحریم‌های اولیه آمریکا، در رویکرشان نسبت به ایران دچار تردید هستند و بر همین اساس، ارتباط مستقیم شرکت‌ها و افراد حقیقی با ایران را محدود می‌کنند.»

وی ادامه داده است: «همچنین از آنجا که عرضه  خدمات مالی مان با فرایندهای مالی آمریکا گره خورده است، مجبوریم در این باره محدودیت‌های تجاری با ایران را رعایت کنیم.»