مردم ایران اسلامی اگرچه در طول مبارزات انقلابی خود شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی را در سرلوحه شعارهای خود قرار داده بودند و به این ترتیب با فریادهای خود اجماع قاطع خود را در مورد جمهوری اسلامی اعلام کرده بودند اما جهت تثبیت ثمره مبارزات اسلامی خود در روزهای دهم و یازدهم فروردین 58 با حضور در پای صندوقهای رای به حکومت " جمهوری اسلامی " رای قاطعی دادند.
ماجرا از این قرار بود که پیش از برگزاری این انتخابات برخی گروهها و جریانات سیاسی ناهمسو با جریان عمومی مردم پیشنهادهای مختلفی مبنی بر شکل گیری جمهوری ( بدون قید اسلامی ) و یا جمهوری دمکراتیک را سر می دادند. اما حضرت امام خمینی(ره) از مردم خواستند که "رای بدهید به جمهوری اسلامی، نه یک حرف زیادتر و نه یک حرف کمتر". به این ترتیب 98 درصد مردم با لبیک به ندای رهبر خود پایه های نظام اسلامی را تثبیت کردند و خواستار حاکمیت اسلام ناب و مترقی در حکومتی بر پایه مشارکت و حضور مردم در سرنوشت خویش شدند.
دفتر خاطرات انقلاب را که ورق می زنیم می بینیم در آن انتخابات سرنوشت ساز برگه‌های رای شامل دو قسمت بود. نیمی از آن سبز که بر روی آن کلمه" آری" نوشته شده بود نمی دیگر هم به رنگ قرمز بود که روی آن کلمه "نه" نوشته شده بود.
عبارت زیر روی برگ رای نوشته شده بود:
«بسمه تعالی
دولت موقّت انقلاب اسلامی
وزارت کشور
تعرفهٔ انتخابات رفراندم
تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی
که قانون اساسی آن از تصویب ملت خواهد گذشت.»
رایدهندگان، می‌بایست بخش موردنظر خود را از برگه جدا می‌کردند و در صندوق رای میانداختند و می‌توانستد قسمت دیگر را همراه با خود ببرند. گفته شده بود اگر کسانی رایشان برای نوع حکومت بعدی حکومت "جمهوری اسلامی" نباشد می‌توانند آن نوع حکومت دلبخواه خود را در برگه بنویسند و در صندوق بیندازند.
در نهایت پس از شمارش نتایج این همه پرسی حدود 98 درصد واجدان شرایط در همه‌پرسی شرکت کردند که بیش از ۹۹٪ آنها به همه‌پرسی رأی مثبت دادند و امام خمینی (ره) این روز را روز جمهوری اسلامی اعلام کرد.
این همه‌پرسی حکومت جمهوری اسلامی ایران را در زمره حکومت‌هایی قرار داد که در ابتدای تشکیل از ملت خود اجازه تشکیل می‌گیرد و ایدئولوژی آن به روش دموکراتیک انتخاب می‌شود. در مقابل منتقدانی نیز هستند که عقیده دارند مردم ایران در آن زمان، بیش از آنکه به فکر تعیین نظام و نوع حکومت در کشور خود باشند، تنها به سرنگونی نظام سلطنتی فکر می‌کردند و برای رسیدن به این هدف، نظام جدیدی را که به آنها معرفی شده بود، برگزیدند.
با تمام نکات مثبت و منفی مطرح شده نسبت به این واقعه تاریخی 12 فروردین روزی بود که مبارزات مردیم ایران به ثمر رسید و مردم در این روز حکومت مطلوب خود را برگزیدند.
