ماجرای فرار بنی‌صدر و رجوی از ایران

این فاجعه از یک‌سو پیامد اعلام ورود به فاز نظامی توسط سازمان مجاهدین بود و از سوی دیگر پیامد عزل بنی‌صدر از مقام ریاست‌جمهوری محسوب می‌شد. مجاهدین که عزم خود را به منظور مقابله‌ مسلحانه و نظامی با رژیم جمهوری اسلامی جزم کرده‌ بودند، در عمل دریافتند که بی‌پایگاه‌تر و ضعیف‌تر از آن هستند که بتوانند به یک دولت برآمده از انقلاب و نیروهای عظیم مردمی و نظامی و امنیتی آن، رویاروی بجنگند، از این‌رو به عملیات تروریستی متوسل شدند.

با این تحلیل نخستین اقدام، ترور ناموفق حضرت آیت‌الله خامنه‌ای امام جمعه‌ تهران، عضو برجسته‌ حزب جمهوری اسلامی و نماینده‌ مجلس بود که چند روز بعد از اعلام ورود سازمان به فاز نظامی در مسجد ابوذر تهران روی داد و قدم مهم‌تر انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی (واقع در سرچشمه‌ی تهران) بود. این فاجعه که باعث شهادت 72 تن از اعضای حزب و مسئولان عالی‌رتبه‌ی کشور گردید پیامدهای منفی و مثبتی را به‌دنبال داشت که یکی از پیامدهای آن فرار بنی‌صدر و رجوی بود که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

فرار بنی‌صدر و مسعود رجوی

پس از عکس‌العمل مردم در قبال عملیات نظامی، منافقین به ائتلافی رسمی با بنی‌صدر دست زد که طی آن بنی‌صدر به‌عنوان رئیس‌جمهور، رجوی را نخست‌وزیر خود قرار داده و او را مسئول تشکیل شورای مقاومت برای برپایی دولت موقت آینده کرد. رجوی درباره‌ آغاز فعالیت دو جانبه‌ی سازمان و بنی‌صدر چنین می‌گوید:

«بلافاصله بعد از نخستین ضربه‌ نظامی و سلب ثبات و بی‌آینده کردن رژیم...، ما می‌بایست راهکار ارائه می‌دادیم. با این دیدگاه بود که به آقای بنی‌صدر پیشنهاد تشکیل شورای ملی مقاومت را کردیم و با تأیید ایشان شورا تأسیس شد. به این ترتیب با تأسیس شورای ملی مقاومت، آلترناتیو (حکومت جانشین) ما در قبال رژیم هم مشخص شد و بعد سیاسی حرکت‌مان با بعد نظامی آن مطابق و متوازن گردید...»

پس از عزل بنی‌صدر، وی در منزل ناصر تکمیل همایون، عضو حزب ملت ایران، مخفی شد. طبق اظهارات تکمیل همایون او می‌پنداشته که بنی‌صدر قرار بود در ایران بماند. وی اظهار داشت:«... به این شرط من خودم را داخل معرکه کرده‌ بودم و با آخرین روزهای سیاسی بنی‌صدر گره زده بودم که وی را صحیح و سالم به بیت امام بسپارم».

ده روز پس از تأسیس شورای ملی مقاومت، بنی‌صدر و مسعود رجوی تصمیم به فرار از ایران می‌گیرند. البته خروش مردم ایران پس از وقوع انفجار در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی و سپس نحوه‌ شرکت عظیم مردم در دومین انتخابات ریاست‌جمهوری هرگونه امیدی را از ذهن رجوی و بنی‌صدر زدود. بدین‌ترتیب دو عامل یادشده علت اصلی فرار آنها از ایران بود.

سرانجام در روز ششم مرداد بنی‌صدر به همراه مسعود رجوی توسط عناصر سازمان مجاهدین که در نیروی هوایی نفوذ کرده‌بودند با یک هواپیمای بوئینگ 707 نظامی تهران را به قصد فرانسه ترک کرد و پیش از اینکه هواپیماهای شکاری نیروی هوایی فرصت تعقیب آن را بیابد، از مرز ایران خارج شدند و چند ساعت بعد در یک فرودگاه نظامی حومه‌ پاریس فرود آمدند در حالی‌که خلبان هواپیما بهزاد معزی، خلبان مخصوص محمدرضا پهلوی بود. در اولین ساعات روز چهارشنبه هفتم مرداد 1360 خبرگزاری‌ها و رادیو ـ تلویزیون‌های جهان فرار بنی‌صدر و رجوی را گزارش دادند.

اولین گزارش، به‌صورت تصویری و کوتاه در فرودگاه نظامی «اورو» پاریس تهیه شده‌بود و بنی‌صدر را با سبیل‌های تراشیده نشان می‌داد که رجوی نیز در کنارش قرار داشت. اولین اطلاعات منتشرشده از این امر حکایت داشت که هواپیمای فرار (بوئینگ 707 به خلبانی سرهنگ معزی) از فضای کشورهای عضو ناتو عبور کرده و در یک فرودگاه نظامی متعلق به ناتو نیز فرود آمده‌است و گویا فرودگاه مزبور، از پیش، برای این فرود آماده بوده‌است.

با توجه به چهره‌ی شناخته‌شده‌ بنی‌صدر، محور اصلی اخبار منتشره در رسانه‌های بین‌المللی، رئیس‌جمهور سابق ایران بود و رجوی در آنها تحت‌الشعاع وی قرار داشت. خبر تفصیلی زیر در همان ساعات اول به سراسر جهان مخابره شده: ....ابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور معزول ایران به کشور فرانسه گریخت و از دولت این کشور پناهندگی سیاسی دریافت کرد. بنی‌صدر با یک هواپیمای بوئینگ 707 نظامی ربوده شده در ساعت 22:45 سه‌شنبه شب، به‌طور غیر مجازـ پیش از آنکه هواپیماهای شکاری نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران که در تعقیب هواپیمای ربوده‌شده بودند، به این هواپیما برسند، از مرز ایران خارج شد و با عبور از کشورهای ترکیه، قبرس، یونان و شمال ایتالیا، در یک فرودگاه نظامی واقع در حومه‌ پاریس به زمین نشست. هواپیمای ربوده‌شده‌ حامل بنی‌صدر را سرهنگ بهزاد معزی هدایت می‌کرد که پیشتر نیز هدایت هواپیمای شاه را به قصد مراکش برعهده داشت.

بنی‌صدر در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران گفت که تصور می‌کند به زودی به ایران بازگردد. وی تصریح کرد: از آن جهت فرانسه را به‌عنوان تبعیدگاه سیاسی خود برگزیده است که قبل از پیروزی انقلاب، بخشی از زندگی خود را در این کشور گذرانده است و دو دختر وی به‌طور دایم در فرانسه اقامت داشته‌اند.

مسعود رجوی یکی از رهبران سازمان مجاهدین خلق که در مدت زندگی مخفی بنی‌صدر از او حمایت می‌کرد، نیز در کنار رئیس‌جمهور مخلوع ایران که بسیار خسته به‌نظر می‌رسد دیده می‌شد. همچنین سرهنگ بهزاد معزّی، که ترتیب‌دهنده‌ فرار بنی‌صدر بوده است، همراه وی بود.

سپس رشته‌ سخن را سرهنگ معزّی به‌دست گرفت و به تشریح چگونگی فرار بنی‌صدر پرداخت. وی گفت: روز گذشته (سه‌شنبه) برنامه‌ پرواز یک بوئینگ 707 سوخت‌رسانی با پنج نفر خدمه را در اختیار داشت. این برنامه، یک مأموریت آموزشی عادی برفراز ایران بود. معزّی اضافه کرد: حدود ساعت بیست و سی دقیقه‌ سه‌شنبه شب، طبق برنامه‌ پرواز هواپیما، سوخت‌گیری کامل کرد و در همان موقع، بنی‌صدر با یک وانت از راه می‌رسد؛ طبق برنامه‌ پیش‌بینی شده، ساعت بیست و دو و سی دقیقه با بوئینگ از فرودگاه نظامی تهران پرواز کرد و رهسپار یونان شد و ساعت چهار و سی دقیقه [بامداد] در فرودگاه نظامی اورو به زمین نشست....

بلافاصله پس از علنی‌شدن داستان فرار بنی‌صدر و رجوی، اخبار مربوط به اظهار نظرهای رسمی و اقدامات دپیلماتیک جمهوری اسلامی درخصوص اعلام مجرمیت فراریان و ضرورت استرداد آنها در صدر خبرها قرار گرفت. مهندس میرحسین موسوی، وزیر امور خارجه اعلام نمود که ایران به‌طور رسمی تقاضای استراداد بنی‌صدر را تسلیم سفارت فرانسه در ایران، کرده‌ است.

وی همچنین اظهار داشت: مدارکی علیه بنی‌صدر در دادگستری ایران وجود دارد که به مسئول سفارت فرانسه تحویل داده خواهد شد تا با ارسال آن به فرانسه، برای مقامات فرانسوی محقق شود که بنی‌صدر تحت تعقیب بوده‌است.