یوسف پیرزاده تاجر ایرانی که بیش از 10 سال پیش به اتهامی واهی توسط دولت آلمان زندانی شد و 18 ماه در زندان به سر برد، در یادداشتی نوشت:
نصرت‌الله خسروی که در جریان تبادل زندانیان میان تهران-واشنگتن آزاد شد، در یک دادگاه در آمریکا از ایران شکایت کرده و خواستار دریافت 40 میلیون دلار غرامت شده است. همچنین «جیسون رضائیان» خبرنگار روزنامه واشنگتن‌‌پست که چند ماه در ایران به اتهام جاسوسی بازداشت بود، در آمریکا شکوائیه‌ای علیه دولت ایران تنظیم کرده است. رضائیان طى دادخواستى در دادگاه منطقه‌ای کلمبیا ادعا کرده در مدت 18 ماه بازداشت در ایران، برای اثرگذاری بر روند مذاکرات هسته‌ای‌ایران و گروه 5+1 به گروگان گرفته شده و تحت شکنجه روانی قرار گرفته است. جیسون رضائیان، برادرش علی رضائیان و مادر آنها مری رضائیان با استناد به بند «استثنائات تروریسم» در قانون «مصونیت‌های حاکمیتی خارجی» خواستار دریافت مبلغ نامشخصی غرامت از ایران شدهاند.
در نگارش متن زیر، تلاش نگارنده در این بوده با نگاهی ملی نسبت به ضعف سیستم دیپلماتیک کشور نکاتی را از منظر آسیب‌دیدگان تحریم حکایت کرده و شکل برخورد دولت‌ها با اتباع خود و نوع حمایت از آنها در مقابل دول خارجی را به‌صورت مستند روایت کند.
بخشی از این مطالب، تجربه‌های شخصی نگارنده و ما بقی بر گرفته از گفت‌وگوی مستقیم با افراد آسیب‌دیده از اقدامات دول غربی و رسانه‌های خبری و رسمی کشور می‌باشد.
در خلال سال‌های گذشته تعدادی از ایرانیان در کشورهاى مختلف به اتهام دور زدن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بازداشت و زندانى شدند که بخشی از این افراد به زندان‌هاى طویل‌المدت محکوم و برخی نیز با صرف هزینه‌های هنگفت و استخدام وکلای خبره بین‌المللی پس از گذراندن مدتى بازداشت موفق شدند آزادی خود را بازیابند.
در طی سالیان دشوار تحریم همواره حقوق این بخش از ایرانیان به‌واسطه بی‌توجهى دولت‌ها و نهادهاى نظارتى تضییع شده است. بخش اعظم این افراد از اوایل سال 84 تا اواخر سال 90 دستگیر شدند. غالب اتهامات این افراد خرید و ارسال لوازم مورد نیاز در صنایع نظامی به ایران، دور زدن تحریم‌ها، صدور کالاهای دو منظوره و پولشویی بوده است. پر واضح است که این اتهامات کلیشه‌ای تنها ظاهر این پروژه بوده و هدف اصلی دول اروپایی و در رأس آنها آمریکا از اجرای این طرح ایجاد رعب و وحشت براى اتباع و تجار ایرانى از یک‌سو و ایران‌هراسی از سوی دیگر بوده است که برای انجام آن از تمامى امکانات حقوقی، سیاسی و تبلیغی خود بهره مى‌برد.
این توطئه امریکا با اقدامات خام و نسجیده افراد و نهادهای داخلی از جمله وزارت خارجه و ادارات وابسته به نهاد ریاست جمهوری تشدید گردید، از جمله این اقدامات نسنجیده می‌توان به سکوت خبری، عدم حمایت دیپلماتیک از افراد دستگیر شده، کتمان هویت برخی از افراد در بند، عدم موضع‌گیری قوی و به موقع علیه دول متخاصم، عدم اقدام حقوقی لازم و در نهایت عدم دلجویی از افراد آسیب‌دیده و اقامه دعوی برای جبران خسارات وارد به ایشان اشاره کرد.
در این مدت افرادی چون یوسف پیرزاده، جمشید قاسمی، مجید کاکاوند، مجتبی عطاردی، شهرزاد میرقلى‌خان، نصرالله تاجیک، محسن افراسیابی، حسین صیرفی، علیرضا ولدخانى، امیرحسین اردبیلی و چند تن دیگر دستگیر و پس از آزادی به کشور بازگشتند. تعداد کثیری نیز دستگیر و در بازداشت هستند که وزارت خارجه از افشاى نام آنان خودداری کرده و یا خود این افراد به خاطر ملاحظاتی که دارند از این امر امتناع می‌ورزند.
در حاشیه این اقدامات دول غربی، اتفاقاتی مشابه براى برخی از اتباع بیگانه و دو ملیتى در ایران افتاد که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
چهار امریکایی ایرانى‌تبار به نام‌های جیسون رضائیان، سعید عابدینی، امیر حکمتی و نصرت‌الله خسروی رودسری به اتهام جاسوسی برای دولت آمریکا در ایران دستگیر شدند. دولت امریکا در تمام مدت بازداشت ایشان به صورت تمام‌قد از این اتباع حمایت کرد و در نهایت آنها را با هفت ایرانى زندانى در امریکا به اسامى نادر مدانلو، بهرام مکانیک، خسرو افقهی، آرش قهرمان، تورج فریدی، نیما گلستانه و علی صابونچی تبادل کرد که البته هیچ یک از افراد مذکور پس از آزادی به ایران باز نگشتند! چهار امریکایی ایرانى تبار پس از آزادی با یک هواپیمای اختصاصی به آمریکا بازگشته و در آنجا مورد استقبال وزیر خارجه و رییس جمهور قرار گرفتند.
کلوتیلد ریس فرانسوی در سال 1388 در فرودگاه امام به اتهام جاسوسی برای کشور فرانسه دستگیر و بازداشت شد. بلافاصله دولت فرانسه موضع‌گیری بسیار محکمی در خصوص بازداشت تبعه خود گرفته و با تمامی قوای دیپلماتیک وارد عمل شد. سفر بشار اسد به ایران در فاصله دو هفته از دستگیری این تبعه فرانسوی منجر به آزادی موقت ایشان و انتقال او به ساختمان سفارت فرانسه در تهران گردید. وزارت امور خارجه فرانسه پس از آزادی تبعه خود اعلام کرد تماس نیکلا سارکوزى رئیس جمهور وقت فرانسه با بشار اسد و همچنین اقدامات برنارد کوشنر وزیر امورخارجه وقت فرانسه از تلاش‌های الیزه برای کسب آزادی کلوتیلد ریس بوده است. خانم ریس پس از بازگشت به فرانسه در کاخ الیزه مورد استقبال آقای برنارد کوشنر وزیر خارجه قرار گرفته و با سارکوزی ملاقات کرد.
رکسانا صابری آمریکایی ایرانى تبارى است که از پدری ایرانى و مادری ژاپنى زاده شده است. او خبرنگار رسانه‌های بین‌المللی بوده است. خانم صابری در روز 22 بهمن 1387 به اتهام خریدوفروش مشروبات الکلی دستگیر شد اما متعاقباً اتهام او فعالیت بدون داشتن کارت خبرنگاری اعلام شد. سرانجام روز 19 فروردین 1388 ایشان متهم به جاسوسی شد. دولت امریکا درپرونده خانم رکسانا صابرى تمام قد حاضر و تا تحقق آزادى او از هیچ حرکت و هزینه اى دریغ نکرد و پس از آزادى ایشان علاوه بر نمایش قدرت خود در حمایت از اتباعش از رکسانا صابرى یک چهره جهانى و تاثیر گذار ساخت.
کمال فروغی انگلیسی ایرانى‌تبار که در تهران تحت عنوان مشاور شرکت نفت و گاز پتروناس مشغول فعالیت بود، به اتهام جاسوسی دستگیر و سپس در سال 1392 دادگاه وی برگزار و به 8 سال زندان محکوم شد. دولت انگلیس ابتدا نگران سلامت حال آقای فروغی 76 ساله شد و از مقامات تهران خواست او را به دلایل پزشکی آزاد کنند. سپس فیلیپ هاموند وزیر خارجه وقت انگلیس وضعیت کمال فروغی را در جریان دیداری با حسن روحانی رئیس جمهوری ایران در تهران و نیز در ملاقات با محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک در میان گذاشته و خواستار آزادی هر چه سریعتر تبعه ایرانی تبار خود شد.
رژیم غاصب صهیونیستی براى آزادى یک سربازش از ابزارهاى مختلف از جمله لابى‌هاى سیاسى، فشارهاى حقوقى و تهدیدهاى نظامى استفاده کرد تا در نهایت توانست با مبادله بیش از هزار نفر از اتباع فلسطینى آزادى یک سرباز اسرائیلى را رقم بزند. بى شک یک سرباز در ساختار ارتش و نظام سیاسى مهره‌ای حساس به حساب نمی‌آید اما رژیم صهیونیستی در حرکتى باور نکردنى نمایشى از بها دادن به اتباع خود اجرا کرد.
یک فرانسوی و یک آلمانی به نام‌های استفان لربیه و دونالد کالین به جرم ورود غیرقانونی به آبهای ساحلی ایران دستگیر و به 18 ماه زندان محکوم شدند. دولت آلمان در تلافی پافشاری ایران براى بازداشت آن دو در یک اقدام نا متعارف در تاریخ چهارم اسفند 84 تاجر ایرانى یوسف پیرزاده را به اتهام جاسوسی و خرید ملزومات نظامى در شهر فرانکفورت دستگیر کرد. اتباع آلمانى و فرانسوى با وساطت وزرای خارجه اسبق فرانسه و آلمان قبل از اتمام دوره محکومیتشان مورد عفو قرار گرفته و از زندان اوین به سمت مرزهای خروجی ایران هدایت شدند ولی در این سو وزارت خارجه ایران ابتدا تابعیت ایرانی پیرزاده را تکذیب و سپس از حمایت او سر باز زد. پس از نامه‌نگاری‌های پی در پی پیرزاده از درون زندان و فشار وکلای ایشان نهایتا نماینده سفارت ایران پس از سه ماه به ملاقات وی رفته و تنها به ارائه خدمات حداقلی کنسولی بسنده کردند. پیرزاده با هزینه شخصی و با استخدام وکیل محلى از اتهام جاسوسی تبرئه و پس 18 ماه به کشور بازگشت. دولت وقت ایران مى‌توانست از حکم صادره بهره برداری سیاسی لازم را کرده و از طریق دادگاه‌هاى بین‌المللى برای این تبعه خود ادعای خسارت کند ولى به دلائل نامعلوم سکوت را بر هر گونه حرکت ترجیح داد.
مجید کاکاوند بازرگان ایرانی در تاریخ اول فروردین 88 در حالی که برای یک مسافرت توریستی به همراه همسرش به فرانسه سفر کرده بود، بنا به درخواست دولت آمریکا به اتهام تهیه لوازم نظامى برای ایران از طریق کشور ثالث و دور زدن تحریم‌هاى غرب در مقابل توسط پلیس مرزی فرانسه در فرودگاه شارل دوگل پاریس دستگیر و روانه زندان شد. در حکم دستگیری دولت آمریکا، کاکاوند به صادرات کالاهای نظامی به ایران، پولشویی و نقض تحریم‌هاى بین‌المللی علیه ایران متهم و درخواست استرداد وی به آمریکا مطرح شده بود. پس از 14 ماه بررسی فشرده حقوقی، علیرغم تلاش‌های فراوان دولت آمریکا، دادگاه فرانسه در نهایت اتهامات مطروحه توسط دولت آمریکا را وارد ندانسته و از استرداد کاکاوند به آمریکا امتناع ورزید. حکم دادگاه فرانسه که با هزینه شخصی از سوى کاکاوند توسط وکلای فرانسوی و آمریکایی و همچنین کارشناسان پرونده به دست آمد، شکست سنگینی برای دولت آمریکا رقم زد. بلافاصله پس از ابلاغ حکم، سخنگوی دادگستری آمریکا تصمیم سیستم قضایی فرانسه مبنی بر عدم استرداد کاکاوند را نا‌امیدکننده توصیف کرد. کاکاوند 17 اردیبهشت 1389 در حالیکه پرونده وی همچنان در آمریکا مفتوح بوده به ایران بازگشت.
علیرضا ولدخانی در اردیبهشت 1390 به اتهام دست داشتن در قاچاق هلیکوپتر به ایران توسط پلیس اسپانیا دستگیر شد. ایشان با سپردن وثیقه از زندان آزاد و به مدت دو سال که پرونده وی مورد تحقیق دادگاه قرار داشت، اجازه خروج از مادرید نداشته و به‌صورت بلاتکلیف در آنجا زندگی می‌کرد. پس از برجام و ملاقات آقای ظریف با همتاى اسپانیایی خود ایشان اجازه خروج یافت در حالیکه پرونده وی در سیستم قضایی اسپانیا همچنان مفتوح است.
تمامى آسیب‌دیدگان تحریم روزهاى سختى را در کشورهای بیگانه پشت سر گذارده‌اند و دولت در تمامی موارد مگر در موارد خاص بسیار ناتوان و منعفل عمل کرده است. این افراد پس از بازگشت با بی‌مهرى دولت مواجه بوده‌اند تا حدى که یکی از این آسیب‌دیدگان قصد خود‌سوزی در مقابل دفتر حقوقی نهاد ریاست جمهوری داشت.
متاسفانه افرادى که توسط بیگانگان با اتهام همکاری با نظام جمهوری اسلامی بازداشت شده و از جان و مال خود برای پیشبرد اهداف عالیه کشور هزینه کرده و در مقابل زورگویی دشمنان این مرز و بوم مقاومت کرده و با سربلندی به کشور خود بازگشته‌اند، نه تنها مورد تقدیر قرار نگرفته‌اند، بلکه بعضاً توسط برخی از نهادها مورد بی‌احترامی و بی‌مهرى قرار گرفته و سرخورده و مستاصل شدهاند. جاى بسی شرمساری است بعضی از این آسیب‌دیدگان با فروش اموال خود امرار معاش می‌کنند و خسارات و تبعات سیاست‌ها را به تنهایی به‌دوش می‌کشند که خود جای تامل دارد.
جا دارد بی‌هیچ حاشیه‌اى عملکرد برتر بیگانگان در حمایت از اتباع خود با اقدامات و عملکرد مسئولین و نهادهاى ذیصلاح ایرانی در این خصوص مقایسه کرده و گامى صحیح در راستاى حمایت و احقاق حقوق شهروندی برداشته شود.
قربانیان تحریم بعضاًً به‌واسطه دارا بودن حکم تبرئه از کشورهای اروپایى فرصتى مناسبى هستند براى طرح دعوى در دادگاه‌هاى بین‌المللى که تاکنون علیرغم پىگیرى‌هاى مکرر مغفول مانده است. این مهم می‌تواند علاوه بر احقاق حقوق اتباع آسیب‌دیده نمایشی از قدرت و حقانیت ایران در مجامع بین‌المللی باشد.
سکوت و عدم حمایت از اتباع در مجامع بین‌المللی علاوه بر ایجاد بی‌انگیزگی برای مردم، تضعیف روحیه ملی را نیز در بر خواهد داشت و دست‌مایه‌ای برای نمایش ضعف و ناتوانی دولت در تأمین امنیت شهروندان خود خواهد بود.
باشد که هوشمند عمل کنیم.
اقتدار نشانه دارد.
