در پی نشست های کارشناسی و فردایِ برگزاری کمیسیون مشترک ایران و 1+5 در سطح معاونان وزیر امور خارجه، روسای دستگاه های دیپلماسی هفت کشور پایه گذار برجام بار دیگر بر سر میز گفت وگو حاضر می شوند.
این نشست دومین رایزنی مشترک وزیران امور خارجه ایران و 1+5 پس از تایید نهایی برجام به شمار می آید که به مانند دور پیشین در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار می شود. پیش از نشست تازه وزیران و معاونان امور خارجه در نیویورک، هشتمین کمیسیون مشترک برجام در سطح کارشناسی، سی ام تیرماه در وین به انجام رسید.
در مقایسه با گردهمایی پیشین که ابتدای مهرماه پارسال صورت گرفت، نشست فردا (چهارشنبه بیست و نهم شهریورماه) دارای تفاوت هایی است که یکی از آن ها تغییر وزیران امور خارجه آمریکا، انگلیس و فرانسه است. تفاوت اصلی اما مربوط به دگرگونی رویکردهای آمریکا به عنوان یکی از طرف های اصلی توافق هسته ای است.
دومین نشست وزیران امور خارجه هفت کشور در حالی برگزار می شود که چند ماه از روی کار آمدن «دونالد ترامپ» در آمریکا می گذرد. در نشست پارسال موضوع تحریم و تعلل طرف های غربی برجام در حل مشکلات روابط بانکی و مالی از اصلی ترین موضوعات مورد بحث بود و در حاشیه آن کارشکنی های مربوط به فروش برخی اقلام چون هواپیماهای مسافربری ایرباس و بویینگ روی میز مذاکره قرار داشت. فردا اما سیاست های آمریکا به ویژه رییس جمهوری این کشور و اوج گرفتن تهدیدات وی علیه تواق هسته ای اصلی ترین محور گفت وگوها خواهد بود.
مجموعه تهدیداتی که ترامپ در چند ماه گذشته متوجه برجام ساخته فرایند مذاکرات فردا را به احتمال زیاد به این شکل پیش خواهد برد؛ اعتراض جدی «محمد جواد ظریف» به رویکرد دولت جمهوریخواه آمریکا در ضربه زدن به توافق هسته ای، مانع تراشی و کارشکنی های آمریکا در روند اجرای مفاد این توافق و در نهایت اعلان مقابله جمهوری اسلامی ایران با زیاده خواهی های کاخ سفید در ماه های اخیر.
به نظر می رسد «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا نیز به رغم مخالف با نقض و خروج از برجام، با ماموریت بازگویی آنچه نگرانی های ترامپ از سیاست های بی ثبات ساز ایران در منطقه خواهد خواند و نیز اتهام نقض روح برجام و عدم پایبندی کامل به این توافق پای میز مذاکره حاضر شود.
مواضع دیگر حاضران در این نشست اما به نسبت دوره پیشین فاصله بیشتری از رویکردهای کاخ سفید می یابد. به موازات تاکید پیاپی مقامات اروپایی به ویژه مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر ضرورت حفظ و دفاع از برجام، دیگر متعهدان به توافق هسته ای نیز بارها در خصوص پیامدهای ضربه زدن به این سند بین المللی مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل هشدار داده اند.
دو هفته پیش بود که «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان خواستار حفظ و استفاده از الگوی برجام برای حل و فصل اختلافات و پایان دادن به تنش های مربوط به برنامه موشکی و هسته ای کره شمالی شد. پس از آن «ترزا می» نخست وزیر انگلیس در دیدار با وزیر امور خارجه آمریکا در لندن، کارکردهای توافق هسته ای را به وی یادآوری کرد و دیروز «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه در حاشیه برگزاری مجمع عمومی قاطعانه خواستار تداوم و حفظ برجام شد.
وی با اشاره به شرایط کنونی و التهابات ناشی از اقدامات کره شمالی، نقض برجام را زمینه ساز مسابقه تسلیحاتی هسته ای در منطقه دانست. البته با تکرار مواضع «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه خواستار ادامه گفت وگوها برای دوره پس از سال 2025 با هدف تقویت توافق هسته ای شد.
علاوه بر مواضع طرف های اروپایی، رویکرد مسکو و پکن نیز در زمینه ضرورت اجرای بی کم و کاست برجام لایتغیر بوده و به همین خاطر تیلرسون به واسطه حملات مکرر ترامپ به توافق هسته ای و ادعای بازنگری یا برهم زدن آن در نشست فردا با همراهی همتایان غربی و شرقی مواجه نخواهد شد.
گفت وگوهای فردا اما در صورت متمرکز شدن بر محور تداوم یا بازنگری در برجام و دوری از مباحث مصداقی تا حد زیادی برآورده کننده نظر آمریکایی ها خواهد بود زیرا یکی از مهمترین خواسته های جمهوری اسلامی ایران پایان یافتن محدودیت ها و تضییقاتی است که از ابتدای اجرای برجام همچنان پابرجا بوده و مهمترین آن به روابط با بانک ها و چرخه های مالی بین المللی مربوط می شود. در برابر، تاکتیک تیلرسون و همراهان وی راندن سمت و سوی مباحث مصداقی به سوی فعالیت های دفاعی ایران به ویژه در عرصه موشکی است که از دید آمریکایی ها مهمترین نمود نقض روح و حتی مفاد برجام به شمار می آید.
با توجه به آنچه گفته شد و به احتمال زیاد شاهد دو رویکرد متفاوت از سوی طرف های اصلی توافق هسته ای در نشست وزیران امور خارجه ایران و 1+5 خواهیم بود؛ نخست رویکرد سیاسی، فرافکنانه و کلی گویی در مورد رفتار برجامی تهران و دوم طرح مطالبات جمهوری اسلامی ایران که باید به مانند دوره مذاکرات هسته ای به صورت هوشمندانه، دقیق و مبتنی بر استدلال های سیاسی- حقوقی صورت گیرد و همزمان با بقا، کارآمدی برجام را تضمین کند.
