بالاخره پس از ده سال انتظار برای رفع توقیف سریال « سرزمین کهن » به کارگردانی کمال تبریزی ، دو قسمت ابتدایی این سریال با نام « سرزمین مادری » در پلتفرم تلویبیون منتشر شد؛ یک سریال تاریخی خوش‌ساخت که نه گرد زمان روی آن نشسته و نه می‌توان آن را با آثار اخیر این کارگردان مقایسه کرد. به بهانه انتشار قسمت اول و دوم «سرزمین مادری»، ابعاد مختلف آن را بررسی می‌کنیم.
این سریال دی ماه 1392 روی آنتن شبکه سه رفت اما پس از پخش چهار قسمت، به بهانه توهین به قوم بختیاری، با اعتراض فراوانی از سوی برخی مناطق لرنشین روبه‌رو شد و از ادامه پخش آن جلوگیری به عمل آمد. «سرزمین مادری» بعد از این ماجرا توسط کارگردان اصلاح شد و یکی ، دوباری تا آستانه پخش هم رفت اما هیچ‌گاه رنگ آنتن را به خودش ندید. تا اینکه بالاخره روز 5 مهر امسال، طلسم آن شکست و تلوبیون دو قسمت اول آن را منتشر کرد.
شروع
داستان سریال از شهریور 1320 در دهکده‌ای در فلات مرکزی و همزمان با شروع بمباران توسط متفقین شروع می‌شود. درحالیکه همه خانواده‌ها از این بمباران آسیب دیده و خانه و زندگی و عزیزانشان را از دست داده‌اند، نوزادی از زیر آوار سالم بیرون می‌آید و چند روز بعد با مادر بیمارش راهی تهران می‌شود. فضای این روستا و بحرانی که دامن‌گیر ساکنان آن است، شروعی قدرتمند را برای این سریال رقم زده. درواقع ما از لحظه تولد شخصیت «رهی» با او همراه می‌شویم و بعد از مواجه شدن با ماجرای تلخ تولدش، زندگی او را در ده‌دوازده سالگی در خانواده‌ای توده‌ای پی می‌گیریم. دو قسمت ابتدایی بیش از هرچیز روی معرفی شخصیت اردکانی با بازی امیر آقایی، تفکرات و رفتارش به عنوان یک معلم توده‌ای در مدرسه و همچنین جدایی‌اش از خانواده‌ای درباری تمرکز می‌شود که تاثیر مستقیمی روی زندگی رهی دارد.
«سرزمین مادری» در همان دو قسمت اول نشان داد که می‌تواند رقیب سرسختی برای سریال‌های شبکه خانگی باشد.
ساختار | کمال تبریزی بارها در مصاحبه‌هایش تاکید کرده بود که «سرزمین کهن»، یکی از مهمترین آثار اوست و اوج تلاش او در کارگردانی، در این سریال بوده و با تمام وجود برای رساندن آن به حد کمال زحمت کشیده است. با تماشای این دو قسمت می‌توان فهمید که این تلاش کاملا محسوس است و از همین حالا می‌توان از این سریال به عنوان یکی از شاخص‌ترین آثار کارنامه این کارگردان صحبت به میان آورد. علاوه بر شروع قدرتمند، تلاش او برای تمرکز روی بازنمایی این بخش از تاریخ، چگونگی پیش‌برد ماجراها، انتخاب دیالوگ‌ها، حساسیت روی انتخاب فضا، لباس، گریم و همچنین چگونگی معرفی شخصیت‌ها و … بسیار موفقیت‌آمیز به نظر می‌رسد. سریال هم سرگرم کننده است، هم احساسات مخاطبان را درگیر می‌کند و هم نمایانگر بخشی از تاریخ ایران است.
بازی‌ها و شخصیت‌ها
در دو قسمت ابتدایی، روی بازی علی شادمان در نقش کودکی ده‌دوازده ساله به همراه امیر آقایی بیشتر از همه تمرکز می‌شود. علی شادمان پیش از این سریال در فیلم «میم مثل مادر» در نقش کودکی بیمار توانسته بود توجه‌ها را جلب کند و در این سریال، بازی دقیق‌تر و ملموس‌تری از او شاهدیم. در همین دو قسمت، شخصیت رهی با چند چالش اساسی روبه‌رو می‌شود. از تحقیر شدن توسط معلم مدرسه به خاطر بازگو کردن عقاید پدرش گرفته تا کتک خوردن از برادر همکلاسی و تظاهر به بیماری و مواجه شدن با دختربچه‌ای مغرور و خانواده‌ای که او را پس می‌زنند و … شادمان در تمام این موقعیت‌ها، توانسته است بار احساسی سریال را روی دوش بگیرد و مخاطب را با خود همراه کند. بخش مهمی از بار موفقیت این قسمت دو قسمت روی دوش امیر آقایی است. او هم با گریم توانسته است به نقش یک توده‌ای نزدیک شود و هم تحکم و جدیت در رفتار و عقایدش را به‌خوبی بازنمایی می‌کند. رفتار میان رهی و اردکانی که به عنوان پدر و پسر معرفی می‌شوند، یکی از نکات مهم این دو قسمت است. ثریا قاسمی، هنگامه قاضیانی و الهام حمیدی هم با وجود اینکه در این دو قسمت، بازی کوتاهی دارند اما به طور کامل جایگاهشان در داستان مشخص می‌شود و مختصات نقششان را معرفی می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های «سرزمین مادری» بازی خوب بازیگرانش است که در میان آنها بازی «علی شادمان» جلوه دیگری دارد.
اعتراض و اصلاح
سال 1392 سریال پس از پخش قسمت چند قسمت به خاطر یکی از دیالوگ‌های اردکانی با اعتراض روبه‌رو شد. جمله متعلق به قسمت سوم بود. بعد از اینکه رهی سرخورده از مهمانی برمی‌گشت، اردکانی با توپ پر نزد آنها می‌رفت و در واکنش به این صحبت عمه که دیگر حق ندارد با امیر بد رفتار کند، می‌گفت: «از فردا این منم که بچه‌های مردم رو کنجکاو می‌کنم. سر کلاس بی قصد و غرض قصه اینکه بختیاری‌ها چطوری بختیاری شدن رو تعریف می‌کنم و گمونم از حیص کثافت‌کاری باب میل امیرت باشه.» داستان هنوز به این بخش نرسیده اما مواجهه اردکانی با امیر، به عنوان شاگردی از خانواده‌ای درباری که پدرش کل مدرسه را خریده است، یکی از چالش‌های مهم قسمت دوم است؛ اردکانی امیر را از کلاس بیرون می‌کند و علاوه بر اینکه توسط مدیر مدرسه توبیخ می‌شود، این امر تبعات زیادی هم برای رهی دارد. حالا احتمالا این دیالوگ مورد نظر از قسمت آینده حذف خواهد شد و باید دید اصلاحات به چه نحوی پیش خواهد رفت.
