به گزارش افکارنیوزبه نقل از پارسینه، عرصه کتاب و کتابخوانی هر روز برای اهالی نشر و قلم تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود و استخوان‌های ناشران زیر این تندباد حوادثهر روز نرم‌تر از پیش می‌گردد. آن یار دانا و مهربان، این روزها با دسیسه‌های بازار نا‌مهربان شده و به کالایی دست نیافتنی تبدیل شده که فقط می‌شود از پشت شیشه‌های کبود کتاب‌فروشی‌ها و پیشخوان‌های کتاب به آن نگاه کرد و هر از چند گاهی دست‌های خود را بر آن سود.

این روزها نبض کتاب‌فروشی‌ معروف ایران از نفس افتاده و گواه آن مغازه‌های خالی و فروشندگانی است که این روزها به جای فروش کتاب به قدم زدن و گز کردن در کتاب‌فروشی‌ها بسنده کرده‌اند. در این روزهای سرد اواخر پاییز، دیگر جراتی برای انتشار کتاب باقی نمانده و شمارگان کتاب‌ها به ۴۰۰ نسخه در هر تیراژ هبوط کرده است. دیگر در پیشخوان کتاب فروشی‌ها کمتر تازه‌های نشر دیده می‌شود و گویا خزان کتاب به زمستان گراییده است.

گرانی کاغذ و به دنبال آن گرانی جوهر و چاپخانه و کارگر چاپخانه و … دست به دست یکدیگر داده و به قول شهرام اقبال‌زاده، دبیر مجموعه جهان داستان و داستان نشر قطره، صنعت نشر کتاب را رو به قبله کرده است.

اقبال‌زاده درباره این شرایط می‌گوید: وضعیت فعلی برای فرهنگ بسیار فاجعه بار است. متاسفانه به دلیل فقدان راهبرد روشن و راهکارهای عملی دقیق وضعیت کتابخوانی در شرایط خوبی نیست. پیش از این نیز شرایط مطلبوبی نداشتیم.

وی با اشاره تاریخی به شرایط کتابخوانی در دهه‌های گذشته عنوان می‌کند: بعد از انقلاب انفجاری در عرصه کتابخوانی بوجود آمد و هجوم گسترده اقشار مختلف خصوصا جوانان به کتاب موجب شد تیراژ کتاب‌ها در پایین‌ترین شرایط به ۱۰ هزار نسخه در هر چاپ برسد. حتی کتاب‌هایی هم داشتیم که در آن سال‌ها با تیراژ ۳۰ هزار نسخه چاپ می‌شدند. انقلاب یک شوقی در کتابخوانی ایجاد کرد و با افزایش جمعیت این تیراژ باید اضافه می‌شد اما مجموع شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این شوق را به رکود تبدیل کرد. به نظرم این شرایط درخور این انقلاب و مردم نیست.

وی دلیل رکود وضعیت فعلی را به سیاست‌ها و برنامه‌های فرهنگی، آموزش و پرورش، آموزش عالی و صدا و سیما مرتبط می‌داند و ادامه می‌دهد: این مجموعه‌ها با یکدیگر هماهنگ نیستند و راهبرد مشخصی را معین نکرده‌اند. نیازهای فکری، معنوی و فرهنگی جزو نیازهای مبرم نیستند اما باید توجه داشت که داعیه‌دار تنها انقلاب فرهنگی جهان هستیم اما چه میزان به مقوله فرهنگ در برنامه‌های خود توجه می‌کنیم؟

اقبال‌زاده درباره شرایط فعلی نشر و شمارگان کتاب‌ها می‌گوید: متاسفانه با توجه به شرایطی که اخیرا ایجاد شده تیراژ کتاب‌های ما در حوزه کودک و نوجوان و بزرگسال به ۴۰۰ نسخه هبوط کرده و این نیز در شناسنامه کتاب‌های ما درج شده است. در برهه کنونی هزینه‌های چاپ یک کتاب به دو برابر قیمت سابق افزایش یافته و این درحالی است که درآمدها ثابت باقی مانده‌اند.

وی با اشاره به شرایط نشر قطره در این روزها و دیگر ناشرانی که پیش از این در حوزه نشر فعال بوده‌اند، می‌گوید: در این چند ماه اکثر ناشران دیگر پذیرش کتاب برای چاپ ندارند و دیگر کتابی چاپ نمی‌کنند. این کتاب‌هایی هم که ما در این روزها چاپ می‌کنیم، پیش از این مجوز چاپ آنها را گرفته‌ایم. سال گذشته ما ۳۶۴ عنوان کتاب منتشر کردیم اما امسال تنها ۹۰ کتاب(یک چهارم عناوین سال گذشته) منتشر کرده‌ایم. شما نمی‌دانید که دو ماه آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ در این وضعیت بی‌ثبات و ناپایدار معلوم نیست که چه شرایطی بوجود خواهد آمد.

اقبال‌زاده درباره نویسندگان و شرایط زندگی آنها در این روزها می‌گوید: نویسندگان هم از این شرایط بی‌تاثیر نبوده‌اند و قشر فرهنگی به آسیب پذیرترین قشر تبدیل شده و دیگر به مانند سابق درآمدی ندارند. صنعت نشر ما در حال حاضر به «آوردگاه نشر» تغییر نام داده و به عرصه نبرد تبدیل شده و ناشران برای بقا در عرصه فرهنگی باید با این شرایط سخت و نابرابر نبرد کنند. در این شرایط ناشران به مانند میت رو به قبله هستند.

سید محمدکاظم شمس مدیر انتشارات «کتاب ناب» در قم درباره شرایط فعلی کتاب و چاپ معتقد است: این دوره موقتی است و به نظر من قطعا در بلند مدت قیمت ارز پایین‌تر از این خواهد آمد و قیمت کاغذ ارزان‌تر خواهد شد.

وی درباره دلایل بالا رفتن قیمت کاغذ در چند ماهه اخیر می‌گوید: قیمت کنونی ارز به کاهش صادرات نفت ارتباطی ندارد بلکه به بخش تولید باز می‌گردد و رکودی که بر بخش‌های تولید حاکم است(آمار رسمی تنها از فعالیت ۳۰ درصد از واحدهای تولیدی خبر می‌دهند) بر قیمت ارز تاثیر گذاشته است. برای تعیین نرخ ارز به تولید ناخالص داخلی یک کشور با کشور دیگر توجه می‌شود و با تفاضل این دو است که نرخ ارز به دست می‌آید.

کاظمی معتقد است که شرایط فعلی یک ضایعه فرهنگی برای قشر کتابخوان است و ادامه می‌دهد: ناشران نمی‌توانند کتاب‌های جدید منتشر کنند، زیرا هزینه‌های چاپ بسیار بالا است و از سوی دیگر زندگی نویسندگان که طیف قابل ملاحظه‌ای در جامعه هستند نیز دچار اختلال شده است.

مدیر انتشارات «کتاب ناب» درباره راهکارهای مناسب برای گذار از این شرایط معتقد است: یکی از این راه‌ها تجدید چاپ آثار قبلی است زیرا ناشران مجبور نیستند هزینه ‌زینک و فیلم بپردزاند و با این عمل می‌توانند به حیات خود ادامه دهند. برای غلبه بر این وضعیت استفاده از نشر الکترونیک و کتاب صوتی به عنوان یک فرصت جدید در کنار نشر مکتوب راهکار موقت خوبی است. همچنین مسئولان فرهنگی وظیفه دارند به گسترش کتابخانه‌های عمومی کمک کنند تا از این طریق کتاب‌ها در اختیار مخاطبان قرار بگیرد.

عباس محمدی، مسئول دفتر آفرینش‌های حوزه هنری، درباره شرایط فعلی نشر و تاثیر آن بر کتاب‌های حوزه هنری عنوان می‌کند: قریب به ۴۰ عنوان کتاب ما در سوره مهر منتظر انتشار هستند. کتاب‌های ما مدت‌هاست که در نوبت چاپ باقی مانده‌اند و با این وضعیت که کتابی چاپ نمی‌شود، ما نیز برنامه خاصی برای ادامه کار نداریم. ۱۰ عنوان کتاب ما قرار بود برای نمایشگاه منتشر شوند اما هنوز منتشر نشده‌اند.

وی درباره بحران نشر و بالا رفتن قیمت نشر می‌گوید: در برهه کنونی قیمت همه چیز بالا رفت و قیمت کتاب هم به تبع آن بالا رفت. کتاب هم بخشی از محصولی است که در این جامعه عرضه می‌شود و از قضا آسیب‌ پذیرترین بخش است.

محمدعلی فقیه، مسئول نشر شاهد، یکی از ناشران فعال حوزه نشر، درباره راهکارهای خروج از این فضا معتقد است: ناشران باید با یکدیگر وارد هم‌فکری شوند و با هم‌افزایی از امکانات یکدیگر استفاده بهینه کنند. متاسفانه فضا به گونه‌ای شده که هر زمان صحبت از صرفه‌جویی می‌شود اصل کار صرفه‌جویی می‌شود در حالی که می‌توانیم با صرفه‌جویی در مواد قیمت کتاب را پایین بیاوریم. برای نمونه از کاغذهای با کیفیت پایین در نشر استفاده کنیم یا اینکه ناشران با همکاری یکدیگر به چاپ کتاب اقدام کنند.

وی درباره تعداد آثار منتشر شده در یک ساله اخیر عنوان می‌کند: ما نسبت به سال گذشته نزدیک به ۴۰ درصد کاهش در انتشار کتاب داشته‌ایم. همچنین بودجه‌ ما تا اندازه‌ای تعدیل شده است و این به انتشار کتاب‌ها آسیب زده است.

در این شرایط وانفسا بحران نشر دامن همه ناشران اعم از دولتی و غیر دولتی را گرفته است. سال گذشته اگر با ۵ هزار تومان افراد میتوانستند کتابی برای خود بخرند در این شرایط قیمت یک کتاب ۲۰۰ صفحهای به بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است. این روزها با ورود به فروشگاه کتاب سوره مهر در خیابان سمیه و نگاهی به پیشخوان تازههای نشر به راحتی میتوان دید این غول انتشاراتی کشور مدتهاست که اثر جدیدی منتشر نکرده و با توجه به گفتههای محمدی آثار بسیاری در صف انتشار دارند و منتظر پایین آمدن قیمت کاغذ است.