شهر تهران باتوجه به جمعیت ۸ میلیون نفری با حدود دو هزار مسجد کمترین تعداد مساجد را به نسبت جمعیت در کشور دارد و به لحاظ تقسیم تعداد مساجد بر تعداد جمعیت باید گفت پایتخت فقیرترین شهر کشور از نظر شمار مسجد است. هم اکنون ۲ هزار مسجد در تهران وجود دارد و سرانه تعداد مساجد به جمعیت در تهران برای هر ۴ هزار نفر، یک مسجد است. همچنین سرانه مساحت مساجد به جمعیت شهر تهران هم ۱۵ سانتیمتر به ازای هر نفر است که طبق استانداردها برای هر فرد حداقل نیاز به ۷/۶ متر فضای مذهبی و فرهنگی در شهر وجود دارد.
با توجه به همین کمبود مسجد در کلانشهر تهران، اعضای دوره چهارم شورای شهر تهران در نخستین ماه های ورود خود به پارلمان شهری طرح احداث ۴۰۰ مسجد در شهر تهران را در برنامه پنج ساله دوم تصویب و سالانه ردیف های اعتباری مشخصی را برای این منظور در بودجه پیش بینی کردند. به این ترتیب شهرداری تهران از ابتدای سال ۹۳ مکلف شد نسبت به شناسایی کمبود مساجد و فضاهای مذهبی شهر تهرن در قالب طرح آمایش مساجد برنامه ریزی و برای رفع این کمبودها اقدام کند. برای تحقق این هدف با دستور محمدباقر قالیباف، شهردار تهران شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد تهران نیز با مسئولیت مجید شایسته، مشاور شهردار تشکیل شد.
در آن زمان طرح احداث مسجد برج میلاد تهران به استناد اسناد بالادستی و طرح موضعی مربوطه به عنوان اولین گام از طرح احداث ۴۰۰ مسجد کلید خورد. اما برای تعیین تکلیف سایر مساجد لازم بود شورای مذکور مطالعات کلان در مقیاس شهری را در دستور کار قرار دهد و ضمن شناسایی وضع موجود ساختمان های مساجد و شناسایی مناطق و محلات فقیر، نسبت به جانمایی مناسب مساجد اقدام کند. این شورا البته وظایف دیگری نظیر گردآوری و تدوین ضوابط و مقررات موجود مرتبط با مساجد و تدوین دستورالعمل های طراحی مساجد در سطوح مختلف را نیز برعهده داشته است.
۵۰۰ متر، شعاع استاندارد دسترسی به مسجد
شهرداری تهران در نهایت به این جمع بندی رسید که ضمن اهتمام برای رفع این کمبود، جانمایی مساجد را به نحوی انجام دهد تا همه شهروندان بتوانند با طی مسیر ۵۰۰ متری به یک مسجد دسترسی داشته باشند.
مجتبی شاکری، رییس کمیته فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران در گفتگو با خبرنگار مهر، با اعلام انجام طرح آمایش مساجد توسط دبیرخانه شورای مذکور، گفت: بر اساس نتایج این مطالعات حوزه های نیازمند مسجد جدید تدقیق و کیفیت هویتی و منظر شهری مطلوب برای مساجد مشخص شده است.
وی افزود: افزون بر این مقیاس عملکردی کلیه مساجد شهر تهران در پنج گروه «زیر محله ای، محله ای، ناحیه ای، منطقه ای و شهری» در قالب بانک اطلاعات مساجد پایتخت، تعریف و تدقیق شده است.
فقیرترین مناطق شهر از نظر مسجد
شاکری با اشاره به اختصاص یکی از جلسات اخیر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران به بررسی نتایج مصوبه مسجدسازی و طرح آمایش مذکور، گفت: بر اساس نتایج مطالعاتی که در این جلسه ارائه شد، در حال حاضر هزار و ۹۰۰ باب مسجد در شهر تهران وجود دارد که از این تعداد ۲۴۲ باب نزدیک به ۱۳ درصد در منطقه ۱۲ قرار گرفته است تا این منطقه در رتبه نخست برخورداری از مسجد قرار گیرد.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: همچنین مناطق ۱۷، ۴، ۲۰ و ۱، در رتبه های بعدی برخورداری از مسجد به لحاظ تعداد قرار دارند. این در حالی است که منطقه ۲۲ با وجود اینکه برای جذب جمعیت دست کم ۴۰۰ هزار نفری طراحی شده است، تنها دارای ۳۱ باب مسجد بوده و فقیرترین منطقه تهران به لحاظ تعداد مسجد است. مناطق ۲۱، ۹، ۶ و ۳ نیز به ترتیب در رتبه های بعدی فقر مسجد قرار دارند.
شاکری خاطرنشان کرد: بررسی توزیع مکانی مساجد نشان می دهد تنها در سه منطقه ۱۰، ۱۲ و ۱۷ شهرداری تهران پوشش مساجد کامل است و تنها نیازمند تجهیز و بهبود بخشی از آنها هستیم. ضمن اینکه بیشترین مساجد نیازمند تخریب و نوسازی در مناطق هفت، ۱۴، هشت و ۱۲ واقع شده اند که مجموعا ۸۵ مسجد در این مناطق باید نوسازی شود. این در حالی است که شمار کل مساجد نیازمند تخریب و نوسازی در تهران به ۱۷۸ مورد می رسد.
رییس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران با بیان اینکه ۱۴۶ مسجد در تهران اکنون در دست ساخت و نوسازی قرار دارد، گفت: بر اساس اظهارات مجید شایسته، دبیر شورای ساماندهی، توسعه و گسترش مساجد، ۱۲۸ باب از این تعداد، مساجد جدیدی هستند که پیشرفت فیزیکی آنها بین ۱۰ تا بیش از ۵۰ درصد بوده و در قالب تکلیف ساخت ۴۰۰ مسجد توسط شهرداری دنبال می شود.
مساجد فاخر در ورودی های پایتخت
با تصمیم شورای شهر تهران قرار است شش مسجد فاخر در قالب بخشی از طرح احداث ۴۰۰ باب مسجد جدید در پایتخت، در ورودی های شهر تهران و نیز در محوطه برج میلاد ساخته شود که به گفته شاکری، در بودجه سال ۹۵ برای این منظور ۱۲ میلیارد تومان اعتبار در ردیف جداگانه پیش بینی شده است. این مساجد در محوطه میدان آزادی، بوستان یاس فاطمی، بزرگراه شهید بابایی وانتهای بزرگراه شهید خرازی غربی جانمایی شده اند. در این بین مسجد ۷۲ تن واقع در میدان آزادی دارای کدپروژه و ردیف اعتباری جداگانه است و عملیات اجرایی آن در دستور کار شهرداری قرار دارد.
شاکری با اشاره به اینکه برای ساخت مساجد در مناطق ۲۲ گانه شهر ۲۲ میلیارد تومان اعتبار دیگر نیز در مصوبه بودجه امسال پیش بینی شده است، یادآور شد: افزون بر این ۴۲ میلیارد تومان بابت تجهیز مساجد موجود در بودجه امسال به تصویب رسیده است.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران اضافه کرد: همچنین شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران اعتبار ۱۲ میلیارد تومانی برای هزینه کرد در این بخش در اختیار دارد. شورای شهر تهران به رعایت معماری ایرانی اسلامی در ساخت مساجد تاکید ویژه دارد.
شاکری گفت: در نخستین سال مسئولیتم در شورای شهر و بازدید از مسجد حضرت ولیعصر (عج) در کنار تئاتر شهر تهران نسبت به سبک معماری وسازه غیر متعارف و بی روح و ساختارشکنانه این مسجد به شهرداری تذکر دادم؛ مسجدی که تا تکمیل نهائی آن ۵۰ میلیارد تومان بودجه ساخت مساجد را باید برایش هزینه کرد.
وی تصریح کرد: در نشست های مکرر و گفتگو با مشاور طرح نتیجه جمع بندی نهائی این شد. با بازطراحی، این مسجد صاحب مناره و گنبد شود و از وضعیت سازه تخت و بی روح موجود خارج شود که البته تاکنون مشاور طرح به وعده اش عمل نکرده است.
هزینه میانگین مسجدسازی
رییس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران با تاکید بر ضرورت خودداری از تجمل در امر مسجدسازی، در عین رعایت معماری ایرانی اسلامی گفت: ساخت هر ۱۰۰ متر مربع مسجد در کشور به طور متوسط ۷۰ میلیون تومان هزینه در بردارد اما اگر قرار باشد تجملات زائد و غیر ضرور برای جلوه بخشیدن به صورت ظاهری مساجد برجسته شود، قطعا هزینه ها سنگین تر خواهد بود.
این عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به تفکیک مساجد به لحاظ معماری از هم گفت: از این رو در شهرداری تهران مقرر شده به جز چند باب مسجد فرامنطقه ای و فاخر، کلیه مساجد در دست احداث کوچک، مستحکم و با هزینه متعارف ساخته شود.
وی تصریح کرد: به این ترتیب اکنون تنها ساخت شبستان و وضوخانه در اولویت کار شهرداری است و قرار نیست گچ بری های مجلل یا گنبد و گلدسته های زینتی در مساجد جدید ساخته شود.
شاکری همچنین پیشنهاد داد: شهرداری تهران در کنار کلیه ۳۵۴ سرای محله ای که با تامین زمین و اعتبار لازم آنها را ساخته است، فضای مناسبی در مقیاس نیاز محله را تملک کند و به ساخت مسجد اختصاص دهد.
شاکری در خاتمه گفت: به این ترتیب ۳۵۰ سرای محله با تمام ظرفیت‌های فرهنگی و خدماتی می تواند مکمل فعالیتهای فرهنگی اجتماعی مساجد قرار گیرد .
