سرویس مذهبیافکارنیوز-
پرسش: چرا بر خلاف سنّت پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، شیعیان نمازهاى ظهر و عصر را با هم و نمازهاى مغرب و عشا را همزمان مى خوانند؟
پاسخ: نخست آنکه نماز جزء فروع دین است و در مسائل فرعى بین علماى همه مذاهب اختلافات زیادى است، همانطور که پیشوایان و علماى اربعه اهل سنت با هم اختلاف زیادى در این مسائل دارند.
ثانیاً جمع خواندن نمازهاى ظهر و عصر یا مغرب و عشا، بر خلاف سنّت رسولاللَّه صلى الله علیه و آله نمى باشد؛ چون ایشان گاهى این نمازها را جمع و گاهى جداگانه مى خوانده اند. مثلًا در صحیح مسلم در باب «الجمع بین الصلاتین فی الحضر» از ابن عباس نقل شده که گفت: «بدون خوف و ترس و در غیر سفر، رسول خدا صلى الله علیه و آله نمازهاى ظهر و عصر را جمع و نمازهاى مغرب و عشا را جمع ادا مى کردند.» ۱
مجدّداً در همان صحیح مسلم و نیز امام حنبل در جزء اوّل مسند از ابن عباس نقل کرده اند: «با پیامبر خدا صلى الله علیه و آله هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشا را به طور جمع ادا نمودیم.» ۲
بالاخره چندین حدیثاز ابن عباس درباره جمع خواندن نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا نقل شده است. براى مثال: «پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در حال اقامت در مدینه، نه در حال مسافرت، هفت رکعت(نماز مغرب و عشا با هم) و هشت رکعت(نماز ظهر و عصر با هم) نماز گزارد.» ۳احمد حنبل در مسند از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت مى کند که گفت: «پیامبر خدا صلى الله علیه و آله بدون آنکه در حالت خوف و ترس، یا در حال سفر باشد نماز ظهر و عصر را جمع خواند.» ۴ در جایى دیگر گفته است: «پیامبر خدا صلى الله علیه و آله بدون آنکه در حالت خوف و ترس باشد، یا باران ببارد، نماز ظهر و عصر را جمع خواند. ۵ ابو
زبیر دلیل جمع خواندن نماز توسط پیامبر را از سعید بن جبیر سؤال نمود، او گفت: من همین سؤال را از ابن عباس پرسیدم و او پاسخ داد: «به این جهت جمع مى خواند تا احدى از امتش در سختى و مشقت نباشند.» ۶
همچنین در صحیح مسلم از قول عبداللَّه ابن شفیق مى گوید: روزى بعد العصر، ابن عباس براى ما خطبه مى خواند و سخنرانى مى کرد. سخنش به درازا کشید و همچنان براى ما صحبت مى نمود تا اینکه آفتاب غروب کرد و ستاره ها ظاهر شدند. صداى مردم بلند شد: «الصلاة، الصلاة» ابن عباس اعتنایى نکرد. در همین حال مرد دیگرى نداى «الصلاة، الصلاة» سرداد. ابن عباس رو به او نمود و گفت: «مادر مرده، مرا سنت یاد مى دهى؟ من خودم دیدم که پیامبر خدا نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا را جمع مى خواند.» ۷
سپس عبداللَّه بن شفیق مى گوید: چون این حرف برایم غیر قابل قبول بود و گران آمد، نزد ابو هریره رفتم و او نیز گفته هاى ابن عباس را تأیید کرد.
هر چند اخبار و روایات بسیارى در این باب نقل شده، لیکن همین که بابى به نام «جمع بین الصلاتین» اختصاص یافته و احادیثمربوطه در این باب نقل گردیده، محکمترین دلیل و برهان بر جواز جمع خواندن نماز است. زیرا اگر غیر از این مى بود باید باب مخصوصى به نام «جمع بین الصلاتین فى السفر» یا «جمع بین الصلاتین فى الحضر» اختصاص مى دادند تا احادیثمربوطه را تفکیک نمایند.
از طرفى دیگر، بخارى همین احادیثرا در صحیح خود آورده، لیکن به دلایل نامعلومى و با زبردستى آنها را از محل «جمع بین الصلاتین» به محل دیگرى مثل «باب تأخیر الظهر إلى العصر من کتاب مواقیت الصلاة» و «باب ذکر العشاء والعتمة» و «باب وقت المغرب» انتقال داده است.
در پایان یاد آورى این نکته مهم مى باشد که نمازها را جداگانه و هر یک را در وقت فضیلتش به جا آوردن به نظر بعضى از علماى شیعه بهتر و افضل است. از طرف دیگر، بعضى از علماى اهل تسنن از جمله شیخ الاسلام انصارى در شرح صحیح بخارى قسطلانى در شرح صحیح بخارى و جم غفیرى جداگانه نماز خواندن را افضل ندانسته اند و آن را ترجیح بلا مرجح و خلاف ظواهر احادیثخوانده اند. ۸
پی نوشت:
۱ - صحیح مسلم، ج ۲، شبهاى پیشاور، ص ۱۰۹: «صلّى رسول اللَّه صلى الله علیه و آله الظهر والعصر جمعاً والمغربوالعشاء جمعاً فی غیر خوف و لا سفر».
۲ - سبل السلام، ج ۲، ص ۴۳؛ معجم الکبیر، ج ۱۲، ص ۶۵؛ شبهاى پیشاور، ص ۱۰۹: «صلّیت مع النبیّ ثمانیاً جمعاً و سبعاً جمعاً».
۳ - صحیح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۳؛ شبهاى پیشاور، ص ۱۰۹: «صلى رسولاللَّه صلى الله علیه و آله فی الْمَدینةِ مُقِیماً غَیر مُسافرسَبعاً وَ ثَمانیاً».
۴ - صحیح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۱؛ کتاب الموطأ، ج ۱، ص ۱۴۴؛ کتاب الامام، ج ۷، ص ۲۱۶؛ شبهاى پیشاور، ص ۱۰۹: «صلّى رسولاللَّه صلى الله علیه و سلم الظهر و العصر جمعاً بالمدینة فی غیر خوف و لا سفر».
۵ - مسند احمد، ج ۱، ص ۲۲۳؛ صحیح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۲؛ شبهاى پیشاور، ص ۱۱۰: «صلّى رسولاللَّه صلى الله علیه و سلم الظهر و العصر جمعاً بالمدینة فی غیر خوف و لا مطر».
۶ - فتح البارى، ج ۲، ص ۲۰، ص ۱۵۱؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۲۸۳؛ شبهاى پیشاور، ص ۱۱۰: «أَرَادَ أَنْ لَا یَحْرَجَ أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِهِ».
۷ - صحیح مسلم، ج ۲، ص ۱۵۲؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۲۵۱؛ شبهاى پیشاور، ص ۱۰۹.
۸ - تحفة البارى، ص ۲۹۲، ارشاد السارى، ص ۲۹۳.
۹- پاسخ به شبهات در شبهاى پيشاور،ص۱۳تا۱۵.
