حدیث 1. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: مردى وارد بهشت شد. دید که بر درِ آن، نوشته است:" [ثواب] صدقه، ده برابرِ آن است و [ثواب] قرض دادن، هجده برابر".
2. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: شبى که مرا به آسمان بردند، دیدم که بر درِ بهشت، نوشته است:" [ثواب] صدقه، ده برابرِ آن است و [ثواب] قرض دادن، هجده برابر".
پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: بدهى، سه گونه است: کسى که هر گاه طلبکار باشد، مهلت مىدهد و چون بدهکار باشد، [به موقع] مىپردازد و تعلّل (کوتاهى و تأخیر) نمىورزد. چنین کسى سود مىبرَد و زیان نمىکند؛ و کسى که اگر طلبکار باشد، به موقع مىگیرد و اگر بدهکار باشد، نیز به موقع مىپردازد. چنین کسى نه سودى مىبرد و نه زیانى مىکند؛ و کسى که اگر طلبکار باشد، به موقع پس مىگیرد و اگر بدهکار باشد، در پرداخت آن تعلّل مىورزد، چنین کسى زیان مىکند و سودى نمىبرد.
3. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: وارد بهشت شدم. دیدم بر در آن، نوشته است:" [ثواب] صدقه، ده برابر است و [ثواب] قرض دادن، هجده برابر".
گفتم: اى جبرئیل! چرا صدقه ده برابر و قرض، هجده برابر است؟ گفت:" زیرا صدقه به دست نیازمند و بىنیاز مىرسد؛ امّا قرض، جز به دست کسى که به آن نیاز دارد، نمىرسد".
4. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: شبى که به آسمان برده شدم، دیدم که بر درِ بهشت نوشته است:" [ثواب] صدقه، ده برابر آن است و [ثواب] قرض دادن، هجده برابر".
گفتم: اى جبرئیل! از چه رو، قرض دادن برتر از صدقه است؟ گفت:" چون نیازمند، [گاه] دارد و باز، دستِ سؤال دراز مىکند؛ امّا قرضخواه تقاضاى قرض نمىکند، مگر از روى نیاز".
5. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: [ثواب] صدقه، ده برابر است و [ثواب] قرض دادن، هجده برابر و [ثواب] صله دادن به برادران، بیست برابر و [ثواب] صله دادن به خویشاوند، بیست و چهار برابر.
6. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: خداوند عز و جل فرمود:" من، دنیا را میان بندگانم کالایى براى داد و ستد قرار دادم. پس اگر کسى از دنیا به من قرضى بدهد، به ازاى هر یک از آن قرض دادنها ده تا هفتصد برابر و هر چند برابر که بخواهم، به او مىدهم".
7. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: هر کس به اندوهگینى [که مالش را از دست داده]، قرض دهد و در پس گرفتن آن مراعات کند، عمل را از نو شروع کرده است (گناهانش پاک شده) و خداوند به ازاى هر درهم، هزار قِنطار (صد رَطل) از [درهمِ] بهشت به او عطا مىکند.
8. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: کسى که برادر مسلمانش در قرضى به او نیاز پیدا کند و او بتواند قرض بدهد و چنین نکند، خداوند، بوى بهشت را بر او حرام مىگردانَد.
مهلت دادن به بدهکار تنگدست
قرآن" و اگر [بدهکارتان] تنگدست باشد، پس تا [هنگام] گشایش، مهلتى به او دهید و [اگر به راستى قدرت پرداخت ندارد،] بخشیدن آن، براى شما بهتر است، اگر بدانید".
و اگر در سفر بودید و نویسندهاى نیافتید، وثیقهاى بگیرید؛ و اگر برخى از شما برخى دیگر را امین دانست، پس آن کس که امین شمرده شده، باید سپرده وى را بازپس دهد؛ و باید از خداوند که پروردگار اوست، پروا کند. و شهادت را کتمان مکنید، و هر که آن را کتمان کند، قلبش گناهکار است؛ و خداوند به آنچه انجام مىدهید، داناست".
حدیث 1. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: هر کس به تنگدستى مهلت دهد، در هر روز براى او ثواب صدقهاى برابر با طلبى که از او دارد، بر عهده خداست، تا زمانى که مال خود را دریافت کند.
2. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: هر که به تنگدستى مهلت دهد، خداوند، در روزى که هیچ سایهاى جز سایه او نیست، وى را در سایه خود در مىآورد.
3. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: هر کس به مؤمنى قرضى دهد و [براى پس گرفتن آن] صبر کند تا دستش باز شود، مال او زکات محسوب مىشود و در نماز با فرشتگان است تا این که قرضش به او برگردانده شود.
4. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: هر که به بدهکار خود مهلت دهد یا از طلب خود در گذرد، روز قیامت در سایه عرش خواهد بود.
5. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: هر که مىخواهد دعایش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدستْ مهلت دهد.
6. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: حقّ خود را با خویشتندارىِ کامل یا غیر کامل بگیر (در هنگام مطالبه و گرفتن حقّت سختگیرى نکن).
7. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: بترسید از نفرین تنگدست!
8. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله:" مردى از گذشتگان، مورد حسابرسى [خداوند] قرار گرفت و هیچ کار خوبى از او پیدا نشد، مگر همین که توانگر بود و با مردم، معاشرت مىکرد و به چاکرانش دستور مىداد که از تنگدست، در گذرند .... خداوند متعال فرمود: ما به این کار (گذشت و بخشش)، سزاوارتریم. از او در گذرید".
9. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: همچنان که بدهکار تو، اگر توانگر باشد، روا نیست در پرداخت بدهىاش به تو تعلّل ورزد، بر تو نیز روا نیست که اگر بدانى تنگدست است، او را تحت فشار قرار دهى.
10. الترغیب و الترهیب به نقل از ابن عبّاس: پیامبر خدا، وارد مسجد شد و فرمود:" کدام یک از شما خوش دارد که خداوند عز و جل او را از گرماى سوزان دوزخ، نگه دارد؟".
گفتیم: اى پیامبر خدا! همه ما خوش داریم.
فرمود:" هر که به تنگدستى مهلت دهد، یا بر او ببخشد، خداوند عز و جل وى را از گرماى سوزان دوزخ، نگه مىدارد".
نکوهش قرض کردن
1. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: از وام گرفتن بپرهیزید، که غصّه شب و خوارىِ روز است.
2. الخصال به نقل از ابو سعید خُدرى: شنیدم که پیامبر خدا مىفرماید:" از کفر و وام، به خدا پناه مىبرم".
گفته شد: اى پیامبر خدا! آیا وام با کفر برابرى مىکند؟ فرمود:" آرى".
ترغیب به یادداشت کردن بدهکارىها
قرآن" اى کسانى که ایمان آوردهاید! هر گاه به وامى تا سررسیدى معیّن، با یکدیگر معامله کردید، آن را بنویسید. و باید نویسندهاى [صورت معامله را] بر اساس عدالت، میان شما بنویسد. و هیچ نویسندهاى نباید از نوشتن خوددارى کند؛ همان گونه [و به شکرانه آن] که خدا او را آموزش داده است. و کسى که بدهکار است، باید املا کند و او (نویسنده) بنویسد. و از خدا که پروردگار اوست، پروا نماید و از آن، چیزى نکاهد. پس اگر کسى که حق بر ذمّه اوست، سفیه یا ناتوان است، یا خود نمىتواند املا کند، پس ولىّ او باید با [رعایت] عدالت، املا نماید. و دو شاهد از مردانتان را به شهادت بطلبید. پس اگر دو مرد نبودند، مردى را با دو زن، از میان گواهانى که [به عدالت آنان] رضایت دارید، [گواه بگیرید] تا [اگر] یکى از آن دو [زن] فراموش کرد، [زنِ] دیگر، وى را یادآورى کند. و چون گواهان احضار شوند، نباید خوددارى ورزند. و از نوشتن [بدهى] چه خُرد باشد یا بزرگ، ملول نشوید، تا سررسیدش [فرا رسد]. این [نوشتن]، نزد خدا عادلانهتر و براى شهادت، استوارتر، و براى این که دچار شک نشوید، [به احتیاط] نزدیکتر است، مگر آن که داد و ستدى نقدى باشد که آن را میان خود [دست به دست] برگزار مىکنید. در این صورت، بر شما گناهى نیست که آن را ننویسید. و [در هر حال،] هر گاه داد و ستد کردید، گواه بگیرید. و هیچ نویسنده و گواهى نباید زیان ببیند، و اگر چنین کنید، از نافرمانى شما خواهد بود. و از خدا پروا کنید، و خدا [بدین گونه] به شما آموزش مىدهد، و خدا به هر چیزى داناست".
قرآن" و اگر [بدهکارتان] تنگدست باشد، پس تا [هنگام] گشایش، مهلتى به او دهید و [اگر به راستى قدرت پرداخت ندارد،] بخشیدن آن، براى شما بهتر است، اگر بدانید".
حدیث 1. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: چند گروهاند که دعایشان مستجاب نمىشود، از جمله کسى که وام مدّتدار به کسى بدهد؛ امّا آن را یادداشت نکند یا چند گواه نگیرد.
نهى از تعلّل در پرداخت بدهى
قرآن" و اگر در سفر بودید و نویسندهاى نیافتید، وثیقهاى بگیرید؛ و اگر برخى از شما برخى دیگر را امین دانست، پس آن کس که امین شمرده شده، باید سپرده وى را بازپس دهد؛ و باید از خداوند که پروردگار اوست، پروا کند. و شهادت را کتمان مکنید، و هر که آن را کتمان کند، قلبش گناهکار است؛ و خداوند به آنچه انجام مىدهید، داناست".
حدیث 1. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: اگر کسى بتواند حقّ کسى را بپردازد و تعلّل ورزد، هر روز که بگذرد، گناه باجگیر برایش نوشته مىشود.
2. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: بدهى، سه گونه است: کسى که هر گاه طلبکار باشد، مهلت مىدهد و چون بدهکار باشد، [به موقع] مىپردازد و تعلّل (کوتاهى و تأخیر) نمىورزد. چنین کسى سود مىبرَد و زیان نمىکند؛ و کسى که اگر طلبکار باشد، به موقع مىگیرد و اگر بدهکار باشد، نیز به موقع مىپردازد. چنین کسى نه سودى مىبرد و نه زیانى مىکند؛ و کسى که اگر طلبکار باشد، به موقع پس مىگیرد و اگر بدهکار باشد، در پرداخت آن تعلّل مىورزد، چنین کسى زیان مىکند و سودى نمىبرد.
3. پیامبر خدا صلى اللّه علیه و آله: تعلّل ورزیدن توانگر [در پرداخت بدهى]، ظلم است.
