چرایی اطلاق «آل الله» بر اهل بیت

یکی از عناوینی که به اهل بیت علیهم‌السلام اطلاق می‌شود و  در بعضی از زیارات نیز از ایشان با این عنوان یاد می‌شود "آل الله" است. ظاهر این عنوان ممکن است این سؤال را ایجاد کند که مگر خدا فرزند دارد که اهل بیت، آل او هستند؟! مگر خداوند «لم یلد و لم یولد» نیست؟ پس این عبارت به چه معناست؟

اجمالاً باید گفت که «آل» همیشه به معنای خاندان و نسب نیست که نتیجه‌اش نسبت دادن نسبی به خداوند باشد؛ بلکه در این‌جا اضافه شدن آل به الله از باب شرافت بخشی به آل است. از طرفی "آل الله" فقط به اهل بیت اطلاق نمی‌شود؛ بلکه عنوانی بوده است که بعد از تولد نبی اکرم صلی الله علیه و آله به قریش اطلاق می‌شده است؛ هرچند که وجوه شاخص قریش اهل البیت علیهم‌السلام هستند و بطور خاص به این ذوات مقدسه اطلاق می‌شود.

معنای کلمه آل

کلمه‌ آل در لغت به معنای اهل است. اهل هم به گونه‌ای تعلّق، اطلاق می‌شود؛ مثلاً وقتی گفته می‌شود اهل خانه  یا اهل روستا، یعنی کسی که تعلق به خانه و روستا دارد.  راغب در مفردات می‌گوید:

آل‏، مقلوب لفظى أهل و تصغیرش اُهَیْل‏ است. فرق میان «آل» و «أهل» این‌ است که واژه آل مخصوص اَعلام و معروفین است و از این رو به ناشناخته‏ها و زمان‌ها و مکان‌ها اضافه نمى‏شود؛ مثلا مى‏گویند: "آل فلان" و نمى‏گویند "آل رجل" و نمى‏گویند "آل الخیّاط"؛ بلکه واژه آل به شریفتر و با فضیلت‏ترها اضافه مى‏شود؛ مانند: آل‏ اللّه‏ و آل النّبى و آل السّلطان؛ امّا واژه أهل، اضافه شدنش کلّى و عمومى است مانند أهل اللّه و أهل الخیاط؛ چنانکه مى‏گویند اهل آن زمان و اهل آن مکان. (مفردات راغب/ص98)

با توجه به این تعریف مشخص می‌شود که اضافه شدن آل به الله جنبه شرافت بخشی به آل دارد و الزاماً به معنای نسب و خاندان نیست.

اطلاق آل الله به قریش

 امام صادق علیه‌السلام فرمود: قریش را از این جهت  را "آل اللّه" گفتند که ایشان در خانه خدا بودند؛ آمنه علیهاالسّلام مادر حضرت رسول گـفت : واللّه وقتی پـسرم به دنیا آمد دستها را بر زمین گذاشت و سر به سوى آسمان بلند کرد و به اطراف نظر کرد، از من نورى ساطع شد که همه چیز را روشن کرد، در میان آن روشنى صدائى شنیدم که قائلى مى‌گفت که بهترین مردم را زائیدى ، پس او را محمّد نام بگذار و... . (أمالی صدوق/ص286)

بعد از ولادت رسول خدا صلی الله علیه و آله قبیله قریش در میان عرب بزرگ شد و به آل‏ اللّه‏ نامیده شدند. (اثبات الوصیه/ص114)

قیل لقریش آل الله لأنهم عمّار بیته و الآل الأهل‏؛ و از این جهت به قریش آل اللَّه مى‏گویند، زیرا آنها آبادکنندگان خانه او بودند و «آل» به معنى اهل است‏.