بیستون یکی از شهرهای تاریخی و سرشار از جاذبه‌های طبیعی استان کرمانشاه است و با توجه به شواهد و اسناد تاریخی، بیستون دروازه زاگرس نام دارد؛ برخلاف البرز که نامی ایرانی است، نام زاگرس وسعت یونان باستان را تداعی می‌کند.
در نقشه‌های ۲۵۰۰ سال پیش نام «بگستان» برای بیستون آمده «بگ» به معنای خدا، البته سیر دگرگونی آواها و حروف «بگ» را جای «بغ» نشانده و بگستان سرزمین مقدس یا سرزمین خدایان نقش بست.
بیستون سرزمین کرانه‌های تاریخ است نشانه‌هایی از قبل از دوران هخامنشیان در این سرزمین وجود دارد، یکی از این نشانه‌ها «هردوتوس یونانی» بوده است.
آورده‌اند که پارسیان بر فراز بیستون برای خدایانشان در آسمان دعا می‌کنند؛ و این خود جای تامل دارد که ایرانیان در ۲۵۰۰ سال پیش خداوند را در آسمان‌ها می‌یافتند.
کوه نزد ایرانیان از تقدس والایی برخوردار بوده و سپس نور مامن مقدس برای پرستش می‌شود و میترا خدای نور بر اذهان انسان‌ها جای می‌گیرد پس از آن آناهیتا مقدس می‌شود، آناهیتا خدای آب‌ها است و غیر ممکن است جایی در ایران باستان بدون آب باشد. لذا کوه بیستون هم در کنار آب آرام گرفته است.
نوید چهری، تاریخدان و راهنمای گردشگری در غرب کشور در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: با توجه به اسناد یونانی، نشانه‌هایی از میترائیسم در بیستون وجود داشته همچنین شاهکار دامنه بیستون ثابت می‌کند که شورش گئومات در حوالی این منطقه بوده است.
وی بیستون را محل تبلور هنر و دانش هخامنشیان دانست و افزود: کتیبه داریوش نیز شرمسار عظمت و شکوه بیستون است و به جرات می‌توان ادعا کرد که سراسر تخت جمشید به اندازه بیستون جلوه و زیبایی ندارد و از هر سو به بیستون بنگریم زیبایی، شکوه تاریخ و انحصار قدمت را می‌بینیم.
نیاز به کاوش‌های باستان شناسی بیشتر در محوطه بیستون
این تاریخدان و راهنمای گردشگری در غرب کشور، جاده شاهی را از دیگر شاهکارهای تاریخی این منطقه دانست و بیان کرد: این جاده از شوش آغاز می‌شود از بیستون عبور می‌کند و به بابل می‌رسد. جاده شاهی اهمیت خود را در دوره ساسانیان حفظ می‌کند و مسیر عبور ارتشیان و مردم به سمت پایتخت بوده است.
چهری، با ادامه توضیحات در خصوص قدمت تاریخی شهر بیستون گفت: کوه بیستون سیر تاریخی و اهمیت خود را از هزاره اول قبل از میلاد تا ۵۹۰ میلادی حفظ کرده و حتی بعد از حمله اعراب به ایران سلطان محمد خدابنده در پای کوه بیستون شهری به نام سلطان آباد ساخت؛ آن هنگام به این شهر بغداد کوچک می‌گفتند.
این راهنمای گردشگری اظهار کرد: ظرفیت بیستون هنوز از دل خاک بیرون نیامده و ناگفته‌های بسیار از راز و رمز آن می‌طلبد که زمین‌های اطراف بیستون کاوش شود.
چهری افزود: بیستون در میان آثار فراوان تاریخی قرار گرفته و ظرفیت آن بسیار فراتر از قدرت بیان است، روبروی خود «فرهاد تراش» را می‌بینیم. کنار آن کاخ خسرو و کتیبه را نظاره‌گر خواهیم بود. بیستون تنها سایت تاریخی در ایران است که همه حیات تاریخ را در خود دارد از هخامنشی، سلوکی، ساسانی، تیموری، دوران اسلام گرفته تا عصر معاصر موقعیتی بسیار منحصر به فرد را به خود اختصاص داده است.
وی بیستون را شاهکار ایران باستان دانست و افزود: هشتمین اثر سایت ثبت شده ایران در بیستون قرار دارد؛ اما از همه جذاب‌تر این است که «کتیبه بیستون» ملکه کتیبه‌های شرقی باستان است و همه تخت جمشید به اندازه نیمی از کتیبه بیستون نخواهد شد و تنها کتیبه مصری با آن برابری می‌کند.
بیستون قطب پارینه سنگی آسیا و خاورمیانه است
چهری خواستار توجه بیش از پیش صدا و سیما و رسانه‌ها به بیستون و معرفی این منطقه تاریخی و سرشار از جاذبه‌های طبیعی به مردم شد و گفت: صدا و سیما باید روی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های منحصر بفرد و کم نظیر بیستون مانور دهد. وقتی گردشگران بر بلندای بیستون می‌ایستند ساعت‌ها فقط محو تماشای این شاهکار هستی می‌شوند.
وی بیان کرد: کتیبه بیستون رمز گشای ناگفته‌های تاریخ است و اسرار هخامنشیان را در دل خود پرورانده و نیز سند قدیمی‌ترین گاه‌شمار ایرانی در کتیبه بیستون است و اسامی ۹ ماه از سال را دارد.
فروهر برای اولین بار در کتیبه بیستون ظاهر می‌شود، با لایه برداری آهکی که صورت گرفته سرب و رنگ لاجورودی یافت شد که باستان شناسان جوابی برای آن نداشتند، اندود شدن کتیبه بیستون با سُرب باعث شده تا بعد از ۲۵۰۰ سال این کتیبه سالم به دست ما برسد. زیرا پشت کتیبه‌ها را با سرب داغ می‌پوشاندند تا دوامش صد برابرشود.
دانش زبان شناسی تا ۷۰ سال دیگر کتیبه بیستون را رمزگشایی نخواهد کرد و نیاز است که افرادی مسلط به زبان‌های باستانی و به ویژه زبان کُردی و هورامی و بابلی بر روی این کتیبه تحقیق و رمز گشایی کنند.
چهری اضافه کرد: بیستون قطب پارینه سنگی آسیا و خاورمیانه است. سال ۱۹۴۹یک انسان شناس بزرگ در غار بیستون غنی‌ترین نشانه‌های انسان‌های ماقبل تاریخ را یافت، ۵غار در بیستون وجود دارد که آثار انسان ماقبل تاریخ را در خود جای داده‌اند. قد انسان «نئاندرتال» از ۱۵۰ سانت فراتر نرفته و قدیمی‌ترین نشانه‌های انسان ماقبل تاریخ در بیستون بوده است.
سراب بیستون قدمت ۴۰ هزار ساله دارد
اما می‌رسیم به سراب بیستون؛ اثر طبیعی با ۴۰ هزار سال قدمت، نسل انسان «نئاندرتال» ۴۰ هزار سال پیش منقرض شده و این انسان جایی زندگی می‌کرده که آب به فراوانی یافت می‌شده است. وجود این سراب محوطه تاریخی بیستون را بسیار زیبا کرده است.
اما مجسمه هرکول، شاخص‌ترین اثر دوره سلوکیان و ذخیره و گنجینه آن دوران به شمار می‌آید و بعد از آن سنگ تراش دوره اشکانی را در بیستون داریم؛ چهری در این خصوص گفت: شهر اشکانی بغستان در این محوطه تاریخی وجود دارد که باید کاوش شود و از دل خاک بیرون آید.
سنگ نبشته بیستون بزرگ ترین سنگ نبشته جهان و نخستین متن شناخته شده ایرانی از دودمان هخامنشیان است که بر دامنه کوه بیستون جای گرفته استمشهورترین اثر ایرانی‌ها در بیستون «فرهاد تراش» است؛ غنی‌ترین داستان‌های عاشقانه در منظومه خسرو و شیرین سروده شده و نظامی فقط ۶۵۰۰ بیت در وصف این عشق گفته است.
سنگ نبشته بیستون بزرگ ترین سنگ نبشته جهان و نخستین متن شناخته شده ایرانی از دودمان هخامنشیان است که بر دامنه کوه بیستون جای گرفته است.
فرهاد تراش بر سینه کوه بیستون جای گرفته و تداعی‌گر شکوه عصر ساسانیان است.
روبروی فرهاد تراش کاخ خسرو را داریم، خسرو معشوقه‌ای مسیحی به نام شیرین داشت و از قضای روزگار فرهاد عاشق شیرین می‌شود و داستان این عشق در قلب سنگ‌های بیستون این دلدادگی را جاودانه می‌سازد.
کاربری فرهادتراش در هاله‌ای از ابهام است
چهری در این زمینه گفت: بیستون سرزمین عشق است اما از آن استفاده نمی‌کنیم شاید از ظرفیت و وسعت فرهاد تراش بدرستی استفاده نشده و مع الوصف این مکان بقدری زیباست که زوج‌های جوان به عنوان حرکتی نمادین می‌توانند مراسم عقد خود رادر این مکان برگزار کنند.
وی بیان کرد: بزرگ‌ترین صفحه تراش خورده عصر ساسانی با ۶۰۰۰ متر صفحه در بیستون وجود دارد و تنها نقش رستم شیراز با بیستون برابری می‌کند.
چهری با بیان اینکه کاربری فرهاد تراش در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، گفت: نمی‌دانیم که فرهاد در پی ترسیم تصویر شیرین بوده و یا نمایی از سیستم آبرسانی و... اما هرجای بیستون نامی از فرهاد است و اگر کتیبه بیستون نبود هویت ایران زیر سوال می‌رفت.
وی به کاخ خسرو یکی از از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی اشاره کرد و گفت: گویی باتوجه به آزمایش سنگ‌ها و اتحاد جنس و معماری آن با فرهاد تراش، فرهاد معمار هر دو اثر بوده حتی گمان می‌رود معمار اثر نیمه کاره شکارگاه گوزن طاقبستان نیز فرهاد است. صفحه‌ای در هرسین وجود دارد که ساسانی بودن آن است محرز است و این آثار از نظر دوره زمانی با هم تناسب دارند.
وی همچنین کاروان سرای شاه عباسی را از سالم ترین و منحصر بفردترین آثار ایرانی در چشم اندازی بسیار زیبا عنوان کرد و افزود: رود گاماسیاب نیز ظرفیتی دیگر در بیستون است.
احسان احمدی نصر، شهردار بیستون نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به وجود آثار تاریخی بسیار در این شهر اظهار داشت: بیستون مامنی از آثار سلوکیان، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، صفویه و... است.
بیستون پتانسیل بالایی برای توسعه صنعت گردشگری دارد
احمدی نصر به وجود آثار بی‌نظیر دوران پیش‌ازتاریخ در بیستون اشاره و اظهار کرد: بیستون از ظرفیت و پتانسیل بالایی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری برخوردار است.
وی همچنین به موقعیت بی‌نظیر بیستون برای صخره‌نوردان و علاقه‌مندان به کوهنوردی اشاره کرد و گفت: بیستون بهشت گمشده صخره نوردی جهان به شمار می‌آید.
احمدی نصر ضمن تاکید بر لزوم توجه به ابعاد مختلف گردشگری و سرمایه‌گذاری در بیستون گفت: دیواره بیستون ظرفیتی مهم برای رونق گردشگری ورزشی در استان است.
وی همچنین وجود هتل لاله‌عباسی بیستون را امکانی بی‌نظیر برای گردشگران و مسافران دانست و گفت: گفت: این مجموعه بی‌نظیر امکان سرمایه‌گذاری شایسته و ارزشمند را دارد.
فرهاد حقیقتاً معمار بیستون است و وجود آثار فراوان تاریخی گنجینه‌ای از علم و دانش نایاب بشری را در بیستون فراهم آورده که تاکنون نیز اسرار و شگفتی این همه زیبایی و شکوه فاش نشده و جا دارد بیش از پیش به ظرفیت‌های مختلف بیستون توجه شود.
